ح.عاصی
«از خود میپرسم آیا دوباره بتوانم سر کارم بر گردم و صدای مردمم باشم؟ آیا دوباره بتوانم از لنز کمره خود لحظات شاد و تلاش زنان و مردان سرزمینم را ثبت بتوانم؟ »
انسیه نجفی ۲۶ ساله خبرنگار و عکاس خبری است که اکنون خانهنشین شده است. در کنار او 9 خبرنگار زن دیگر هم کارهای شان را از دست دادهاند. به گفتهی فعالان رسانهی در ولایت دایکندی، اکنون هیچ خبرنگار زن در این ولایت کار نمیکند.
زنان خبرنگار گفتهاند که از برخورد طالبان ترس دارند.
انسیه در شش سال گذشته در رسانههای مختلف تصویری، شنیداری ونوشتاری به عنوان خبرنگار، عکاس و مجری، کار کرده است.
او گفت: «وقتی کارم را در رسانهها در جامعه سنتی دایکندی شروع کردم مشکلات زیادی داشتم تا دو سال کلآ رایگان و به حمایت خانواده خود در رادیو دایکندی کار کردم و تا پیش از آمدن طالبان هم کار در رسانه برایم سخت بود، ولی شیرین.»
برای انسیه که از کودکی آرزو داشت خبرنگار شود، این روزها، کار در حرفهاش دوباره تبدیل به آرزو شده است: «من همیشه از فعالیتها، دستآوردها و لبخند مردم عکس میگرفتم و گزارش تهیه میکردم ولی این که آیا دوباره میتوانم از چشم کامره خود این لحظات را ثبت کنم برایم تبدیل به یک رویا شده است.»
بر اساس گزارش سازمان گزارش گران بدون مرز (RSF) و انجمن ملی ژورنالیستان آزاد افغانستان (AJIA) از آغاز حاکمیت طالبان تا ماه قوس سال جاری ۸۰درصد زنان خبرنگار و کارمندن رسانهها بیکار شدهاند. اما انجمن خبرنگاران آزاد افغانستان گفته است که این آمار به ۹۵ درصد افزایش یافته است.
لاله سروش*۲۶ ساله است، تا قبل از سقوط برای یک رسانه منتقد طالبان در دایکندی کار میکرد. او نمی خواهد از رسانهی که در آن کار میکرد، نام ببرد. میگوید، با آمدن طالبان از ترس شناسایی در شهر کم جمعیت نیلی، به کابل کوچ کرده تا خود را در شلوغی آن شهر شش میلیونی پنهان کند.
بنفشه خوشدل* ۲۸ساله، دستکم پنج سال در دایکندی خبرنگاری کرده است. اما این روزها علاوه بر خانهنشینی مدام در ترس به سر میبرد : « با خیال آسوده از خانه برآمده نمیتوانم میترسم که کسی مرا بشناسد. گاهی که از مجبوریت از خانه میبرآیم مطمئن نیستم که سالم برگردم. به دلیل نگرانیهای امنیتی جای خود را تغیر دادم و همیشه هویتم را پنهان میکنم.»
این نگرانیهای امنیتی در حالی است که آنان میگویند تا هنوز هیچ توجهی به این خبرنگاران زن از سوی نهادهای حامی رسانهها و سازمانهای حقوق بشری نشده است.
به گفته انسیه نجفی، زنان خبرنگار در ولایت دایکندی در فراموشی مطلق گذاشته شده است: «ما خبرنگار مناطق دور دست حالا از طرف نهادهای حامی رسانهی و حقوق بشری کلا به باد فراموشی سپرده شدیم. این خیلی درد آور است.»
دایکندی ولایتی دور دست افغانستان است که رسانههای زیادی در آن فعال نیست و این به نگرانیهای خبرنگاران زن که خود را در معرض تهدید احساس میکنند افزوده است.
لاله سروش قبل از سقوط طالبان خبرنگار بود. در آمد خانوادهاش از همین راه بود. او میگوید که شوهرش دارای معلولیت جسمی است و او نان آور اصلی خانوادهاش است: «من تقریبا تنها نان آور خانه بودم چون شوهرم کمی معیوب است و نمیتواند کار شاقه کند.»
اما حالا که لاله کارش را از دست داده، خانوادهاش روزگار سختی دارد: «حالا هیچ در آمدی نداریم و محتاج دیگرانیم.»
نسرین بختیار* ۲۳ساله است. سه سال بعنوان خبر نگار در دایکندی کار کرده است. در آمدش صرف تحصیل در یکی از موسسات تحصیلی خصوصی میشد؛ اما حالا کارش را از دست داده و از تحصیل نیز بازمانده است: «بعد از این که وظیفهام را از دست دادم دچار مشکلات اقتصادی زیادی شدم. یک نمونه اش درجه تحصیل من فوق بکلوریا بود میخواستم تا درجه لیسانس تحصیل کنم. به همین خاطر در یکی از موسسات تحصیلات عالی مشغول به تحصیل شدم، ولی با از دست دادن وظیفه دیگر از عهده هزینههای تحصیلی برآمده نتوانستم و از درس باز ماندم. اکنون حتا از عهده تأمین مخارج عادی زندگی بر آمده نمیتوانم.»
هیچ خبرنگار زن در دایکندی فعالیت ندارد
سلطان علی جوادی از خبرنگاران دایکندی میگوید: «تا قبل از سقوط به تعداد ۳۰تن در دایکندی به عنوان خبرنگار و کارمند رسانهی مشغول به کار بودند که از این میان تعداد ۹نفر آنها را زنان تشکیل میداد.»
براساس اطلاعات از رسانههای محلی، در حال حاضر در دایکندی حد اکثر ۱۲ نفر به عنوان خبرنگار و کارمند رسانهی فعالیت دارد که تمامی آنها مردان هستند و زنان حضور ندارند. براساس اطلاعات، تا قبل از سقوط حکومت پیشین افغانستان، سه دستگاه رادیویی و شعبه ولایتی رادیو و تلویزیون ملی، فعالیت داشت که پس از فروپاشی نظام سیاسی، دو دستگاه رادیویی به گونه کامل بسته شده است.
یادداشت: نامهای سه تن از مصاحبه شوندگان به درخواست خودشان مستعار انتخاب شده است.
