الهه رسا
ساعت ده صبح به وقت محلی است، گروهی از دختران در خانه‌ا‌ی در مرکز شهر هرات به‌گونه مخفیانه و دور از چشم طالبان جمع شده‌اند. آن‌ها برای آمادگی گرفتن در آزمون کانکور به این صنف آموزشی شرکت کرده‌اند.
سوسن احمدی ۲۳ساله، آموزگار این صنف برای فارغان صنف دوازدهم، دوره‌ی آموزشی ریاضیات و علوم ساینسی را برگزار کرده است.
درس امروز لوگاریتم، آخرین و چالش برانگیزترین بحث درسی کتاب صنف دوازدهم است؛ اما نه به بزرگی چالشی که طالبان بر سر راه آموزش دختران گذاشته‌اند.
اداره‌ی ملی امتحانات گروه طالبان به تاریخ ۷ جولای سال جاری، دور سوم آزمون کانکور را در هرات و نه ولایت دیگر برگزار کرد؛ اما بدون حضور دختران.
هرچند از تاریخ برگزاری امتحانات کانکور برای دختران اطلاعی در دست نیست؛ اما سوسن می‌گوید که تا اکنون برای ۲۵ تن از دختران فارغ از صنف دوازدهم، فرصت یادگیری مضامین ریاضی و علوم ساینسی را فراهم کرده است. به باور او، در صورت فراهم شدن زمینه‌ی اشتراک دختران در آزمون کانکور، این دختران می‌توانند با بالاترین نمرات به دانشگاه راه پیدا کنند: «درس‌های ما زیاد پیش رفته و ما چند مضمون را چهاربار دوره کردیم، این‌ها شاگردان لایقی هستند که بعد از سپری کردن امتحان کانکور، به رشته‌ی دل‌خواه خود کامیاب خواهند شد.»
سوسن شش‌و‌نیم ماه قبل و با درخواست این دختران، تصمیم چالش برانگیز و پرخطری گرفت. او ابتدا دختران را در دارالحفاظ نزدیک خانه‌اش به صورت مخفیانه آموزش می‌داد؛ اما استخبارات گروه طالبان، در تاریخ ۵ اپریل سال جاری و با آگاهی از برنامه‌ی آموزش مضامین مکتب در دارالحفاظ، به این محل هجوم بردند و به مدیر دارالحفاظ هشدار دادند که در صورت ادامه‌ی تدریس دختران، دروازه‌ی دارالحفاظ را مسدود خواهند کرد.
هرچند در همان ساعت سوسن در دارالحفاظ نبود؛ اما اعضای طالبان مشخصات و آدرس خانهی سوسن را از مدیر دارالحفاظ گرفتند. سوسن می‌گوید: «آن‌ها [افراد طالبان] به مدیر دارالحفاظ گفتند که ما تا حدودی از فعالیت‌هایی که در دارالحفاظ انجام می‌شود، آگاهی داریم و اگر بار دیگر از چنین فعالیت‌هایی باخبر شویم، با تو[مدیر دارالحفاظ]، استادان و خانواده‌های شان برخورد جدی می‌کنیم.»
مسوول دارالحفاظ از ترس مسدود شدن این مکان توسط گروه طالبان، دیگر به سوسن اجازه‌ی ادامه‌ی تدریس دختران را نداد.
در حال حاضر این صنف آموزشی کانکوری در خانهی سوسن، به تنها روزنه‌ی امید برای ۲۵ دختر محروم از آموزش تبدیل شده است که برای اشتراک در آزمون کانکور لحظه‌شماری میکنند.
سوسن احمدی، دانش‌جوی دندان‌پزشکی با خانواده‌ی هفت نفری‌اش در شهر هرات زندگی می‌کند. او بعد از فراغت از مکتب، مدت پنج سال در یک مکتب خصوصی در ولایت هرات، مضامین ریاضی و فیزیک را برای دانش‌آموزانی که قصد اشتراک در آزمون کانکور داشتند، تدریس می‌کرد؛ اما با تسلط گروه طالبان و ممنوعیت حق آموزش دختران بالاتر از صنف ششم، از کار بی‌کار و خانه‌نشین شد.
خانه‌نشین کردن دانش‌آموزان دختر بالاتر از صنف ششم، یکی از اولین اقدامات طالبان پس از برگشت دوباره در قدرت بود. بارها طالبان وعده‌‌ی بازگشایی مکتب‌های دخترانه را دادند؛ اما تا هنوز این وعده‌ها عملی نشده است، در صورتی که اکنون حدود ۷۰۰ روز از بسته بودن دروازه‌های مکاتب به‌روی دختران می‌گذرد.
در تازه‌ترین مورد، طالبان گفته‌اند که باز شدن دروازه‌ی دانشگاه و مکاتب به روی دختران، منتظر فرمان رهبر این گروه است.
سوسن می‌گوید: «برخی از زنان و دختران نمی‌فهمند که درس خواندن و ماندن در افغانستان برای شان سودی دارد یا نه؛ اما من برای شاگردان گفتم، معلوم نیست که طالبان تا چی زمانی این‌جا بمانند. پس یگانه کاری که از ما برمی‌آید، درس خواندن است.»
سوسن می‌افزاید که در دو سال زندگی زیر حاکمیت گروه طالبان، سخت‌ترین روزها را سپری کرده است و به افسردگی مبتلا شده است: «هر روز ما را ناامیدتر میکنند، به حدی که اغلب روزها حس بدی دارم و ناخودآگاه اشک می‌ریزم. این وضعیت تنها برای من نیست، بلکه شمار زیادی از زنان و دختران به امراض روانی مبتلا شده‌اند. ما رنج می‌بریم و واقعا این وضعیت برای من غیر قابل تحمل است.»
با همه‌ی این سختی‌ها، سوسن به همراه خواهرش برنامه‌ی آموزشی«ریاضیات و علوم ساینسی» را برای دختران راه‌اندازی کرده تا حداقل در مدت‌زمان دو ساعت تدریس، از انزوا و گوشه‌نشینی فرار کند.
آرام احمدی، شش سال قبل از دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه هرات فارغ شد. او که تجربه‌ی کاری دوساله‌ی وکالت‌دفاع و پیش‌برد پرونده‌های جزایی زنان را دارد، می‌گوید که قبل از تسلط طالبان، ماهانه در حدود سه قضیه‌ی خشونت علیه زنان را به پیش می‌برد؛ اما پس از ۱۵ آگست ۲۰۲۱، اجازه‌ی کار به عنوان وکیل مدافع را ندارد و اکنون با همراهی خواهرش، دختران را آموزش می‌دهد.
اولین اقدام سوسن در برابر محدودیت‌های طالبان علیه زنان قبل از ایجاد این صنف آموزشی، شرکت در تظاهرات بود. این تظاهرات را زنان در تاریخ ۳ اکتوبر ۲۰۲۲ در دروازه‌ی دانشگاه هرات و در تاریخ ۲۵ دسامبر ۲۰۲۲، در مقابل تعمیر ولایت هرات، با سر دادن شعار«زن، تحصیل، آزادی» و «ما را از تحصیل محروم نکنید» علیه طالبان سازماندهی کرده بودند.
سوسن می‌گوید، در جریان اعتراض در مقابل دانشگاه هرات، یک طالب او و سایر معترضان را کافر نامیده و برای شان گفته بود که شما عکس‌العمل‌های امریکا را تقلید می‌کنید.
در ویدیوهایی که در شبکه‌های اجتماعی به نشر رسیده بود، دیده می‌شود که سوسن با قامتی استوار و بدون هیچ ترسی چشم در چشم طالب مسلح، از حق تحصیل خود دفاع می‌کند. او با مخاطب قرار دادن طالب مسلح می‌گوید: «الله گفته که تحصیل به مرد و زن فرض است. شما چی قسم می‌توانید ما را که برای حق خود اعتراض می‌کنیم، کافر بگویید، چون دین شما کامل نیست، ما را کافر می‌گویید.»
آن زمان گروه طالبان با شلیک‌های مستقیم و پرتاب سنگ به سمت معترضان اعتراض را سرکوب کردند. سوسن می‌گوید: «طالب فیر می‌کرد، هر لحظه ممکن بود که گلوله‌ی تفنگ طالب به بدن یکی از معترضین برخورد کند. شمار دیگری از طالبان با پرتاب سنگ و در دست داشتن چوب به سمت دختران حمله می کردند و حتا یکی از آن‌ها تفنگ‌چه را بالای پیشانی یکی از معترضین گرفت.»
سوسن و سایر معترضان در اعتراض مقابل ساختمان ولایت هرات نیز تجربه‌ی مشابه از سرکوب طالبان داشتند: «در اعتراضی که در دروازه‌ی ولایت داشتیم، در ابتدا طالب‌ها با چوب بالای هر کدام از معترضان حمله کردند و بعد از دقایقی، با موتر آب‌پاش، کف و گل بالای معترضین پاش دادند که هر کدام ما مجبور شدیم از ساحه فرار کرده و پراکنده شویم.»
سوسن می‌گوید، اگر در آینده شرایط اعتراض خیابانی برایش فراهم شود، او برای به دست آوردن حقوق و آزادی‌های اساسی‌اش که در دوران حاکمیت طالبان محدود شده، در اعتراضات شرکت خواهد کرد: «اگر کوچک‌ترین راه برای دفاع از حقوق خود داشته باشم، اصلا لحظه‌ای ترس در وجود خود راه نمی‌دهم و حرف‌هایی که در قلب من است را فریاد خواهم زد و سکوت نخواهم کرد.»
سوسن در تاریخ ۲۷ دسامبر ۲۰۲۲، شعار «تحصیل برای همه یا هیچ‌کس» را بر دیوارهای مکتب امیرعلی‌شیر نوایی و دیوارهای مسیر سرک خواجه عبدالله انصاری نوشته بود. او می‌گوید، بعد از سپری‌شدن سه روز که از آن مسیر عبور کرده، آن شعارها از دیوار‌ها پاک شده بودند.
در همین حال، سوسن با انتقاد از موضع‌گیری جامعه‌ی جهانی می‌گوید، در وضعیتی که گروه طالبان هر روز با فرمان‌های جدید، محدودیت‌ها بر زنان را افزایش می‌دهند، جامعه‌ی جهانی هیچ تلاشی برای باز شدن مکاتب و دانشگاه‌ها به روی دختران افغانستان نمی‌کند: «این دردآور است که بسیاری از کشورها در وضعیتی که زنان و دختران از حق کار و تحصیل محروم اند، با طالبان تعامل میکنند.»
به رغم سرکوب شدید زنان توسط طالبان، دختران و زنان تسلیم محدودیت‌های طالبان نشده و از هر راه ممکن تلاش میکنند تا دست‌گیر یک‌دیگر بوده و اعتراض خود به وضعیت حاکم را به گوش جهان و جامعه‌ی بین‌المللی برسانند.
