یادداشت: این گفت‌وگوی اختصاصی با آگنس کالامارد، دبیرکل سازمان عفو بین‌الملل به مناسبت هشتم مارچ انجام شده است. گفت‌وگو در دو قسمت نشر شده است که طیف گسترده‌ای از نگرانی‌های زنان افغانستان با دبیرکل یکی از مهمترین سازمان‌های حقوق‌بشری جهان در میان گذاشته شده است.
زهرا جویا: در حال حاضر در افغانستان، مردم با بحران‌های متعددی مواجه هستند. بحران مهاجرت، بحران انسانی و همه‌ی اینها تأثیر زیادی بر وضعیت زنان دارد. آیا می‌توانید یافته‌هایی از سازمان عفو بین‌الملل در این زمینه را بازگو کنید؟
آگنس کالامارد: این به طور مستقیم یافته‌های ما نیست؛ بلکه یافته‌های فعالان بشردوستانه در ساحه است که به ما می‌گویند ۸۵ فی‌صد از جمعیت، با کمتر از ۱ دالر در روز زندگی می‌کنند. آنچه این یافته‌ها به ما می‌گوید، این است که نیمی از کشور به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند و بیشتر جمعیت در شرایط کمبود غذا و سایر اشکال محرومیت زندگی می‌کنند. همچنین به ما می‌گویند که ۳.۵ میلیون کودک از سوءتغذیه رنج می‌برند.
این چیزی بود که آنها تا ابتدای ماه جنوری به ما می‌گفتند و حالا دیگر چیز زیادی به ما نمی‌گویند. چرا؟ به خاطر تصمیم رییس‌جمهور امریکا برای مسدود کردن کمک‌های امریکایی از طریق USAID چرا که بخش بزرگی از کمک‌های بشردوستانه به افغانستان توسط امریکایی‌ها تأمین می‌شد.
بنابراین، تصمیم بسیار ظالمانه رئیس‌جمهور ترامپ، که حدود یک هفته پس از روی‌کار آمدن گرفت، تأثیر زیادی بر مردم افغانستان و به‌ویژه زنان افغانستان داشته است.
۵۰ نهاد مجبور شده‌اند فعالیت‌های خود را در ۲۸ ولایت کشور متوقف کنند. حتی نمی‌توانم تصور کنم این تصمیم چه تأثیری بر زندگی افرادی خواهد داشت که قبلا در وضعیت بحرانی زندگی می‌کردند و به شدت آسیب‌پذیر بودند. نه غذا و نه خدمات طبی وجود نخواهد داشت. تمام این خدمات قبلا از بین رفته یا از بین خواهد رفت. بنابراین، مردم از بین خواهند رفت. این تنها نتیجه‌ی این تصمیم ظالمانه است. این یعنی کشتن. این تصمیم مردم را خواهد کشت. بنابراین، این یک مساله است.
مساله دوم، که کمی قدیمی‌تر است، وضعیت پناهندگان است. بنابراین مهاجرین افغانستان نه‌تنها در طول سالیان گذشته هرگز مورد استقبال قرار نگرفته‌اند، که در حال حاضر نیز به‌ویژه از سوی کشورهای همسایه‌شان مورد استقبال قرار نگرفته‌اند. پاکستان و ایران به صورت ویژه در حال سازمان‌دهی و فشار به مهاجرین برای بازگشت به افغانستان هستند. به ما گفته شده که بیش از ۸۰۰ هزار نفر مهاجر اهل افغانستان به کشور بازگشته‌اند. اما آنها به اختیار خود برنگشته‌اند، بلکه بازگشتند چون چاره‌ای نداشتند.
در پاکستان، دولت به مهاجرین افغانستان تا ماه جون مهلت داده‌اند که به طور داوطلبانه بازگردند، وگرنه مجبور به بازگشت اجباری خواهند شد. این تنها کشورهایی نیستند که در این زمینه سخت‌گیرانه عمل کرده و تعهدات بین‌المللی خود را نقض می‌کنند.
در کشورهایی مانند ترکیه و همچنین در اروپا، پناهندگان یا متقاضیان پناهندگی اهل افغانستان دیگر قادر به مطرح کردن درخواست‌های خود بر اساس جایی که از آنجا آمده‌اند، نیستند و ما می‌دانیم که تعدادی از آنها به افغانستان بازگردانده می‌شوند، افغانستان نه تنها برای زنان و دختران جای امنی نیست، بلکه برای مردان نیز نظر به فعالیت‌های گذشته‌شان در احزاب سیاسی امن نیست.
رئیس‌جمهور ایالات متحده نه تنها کمک‌های USAID را مسدود کرده است، بلکه برنامه اسکان مجدد پناهندگان ایالات متحده را نیز مسدود کرده است که شامل تعداد زیادی از پناهندگان افغان می‌شد. بنابراین، در اینجا نیز آنها قربانی تصمیمی ظالمانه شده‌اند.
بنابراین، این وضعیت بشردوستانه است. این وضعیت بر مشکلات دیگر افزوده شده یا با حملات سیاسی و انگیزه‌مند علیه زنان و دختران در هم تنیده شده است.
زهرا جویا: آیا شما راه حلی برای بحران‌های انسانی و مهاجرتی می‌بینید؟
آگنس کالامارد: بحران مهاجرت، هرگز به طور کامل و درست مدیریت نشده است، اما ما یک سیستم قانونی بین‌المللی و تعهدات بین‌المللی داریم. این تعهدات به وضوح مشخص می‌کنند که افراد نباید به اجبار به مکان‌هایی بازگردانده شوند که زندگی آنها در خطر است یا جایی که ممکن است در معرض آزار و شکنجه قرار بگیرند.
هیچ شکی وجود ندارد که برای بخش عظیمی از زنان و دخترانی که در حال حاضر پناهنده هستند، بازگرداندن آنها به افغانستان آنها را در معرض یک وضعیت بد قرار می‌دهد. بنابراین، صادقانه بگویم، نباید نیازی به مکانیسم‌های اضافی وجود داشته باشد، زیرا ما باید بتوانیم به کنوانسیون پناهندگان تکیه کنیم که برای چندین دهه به جامعه بین‌المللی خدمت کرده است. اکنون زمان آن نیست که با توجه به بحران های متعدد، از آن دست بکشیم.
زهرا جویا: طالبان آزادی‌های رسانه‌ای را محدود کرده و فشار زیادی بر رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران در افغانستان وارد کرده‌اند، از جمله زندانی کردن روزنامه‌نگاران؛ زنان قادر به کار در این حرفه نیستند. به نظر شما، عواقب کوتاه‌مدت و بلندمدت این موضوع چه خواهد بود؟
آگنس کالامارد: در کوتاه‌مدت، پیامد اصلی این است که زندگی روزنامه‌نگار در خطر است. می‌دانیم که طی سه سال گذشته، چیزی حدود ۳۳۶ مورد بازداشت، شکنجه و بدرفتاری با روزنامه‌نگاران و کارکنان رسانه‌ها گزارش شده است. می‌دانیم که در واقع هیچ رسانه‌ی مستقلی در افغانستان باقی نمانده است.
این به این معناست که طالبان در تلاش است تا اطلاعات را کنترل کند؛ اطلاعاتی که به بیرون می‌رود و اطلاعاتی که مردم دریافت می‌کنند. واقعاً در تلاش هستند تا سانسور را اعمال کنند و دست به پروپاگند بزنند و به این ترتیب، مردم را کنترل کنند.
اما طالبان همچنین در تلاش‌اند تا نحوه دریافت اطلاعات توسط بقیه جهان درباره افغانستان را کنترل کنند، زیرا روزنامه‌نگاران افغانستان، از جمله زنان، نقش کلیدی در انتشار گزارش‌ها ایفا کرده‌اند که رسانه‌های غربی یا رسانه‌ها در خاورمیانه و دیگر مناطق توانسته‌اند با آنها کار کنند.
و حالا این موضوع روز‌به‌روز دشوارتر می‌شود زیرا دسترسی روزنامه‌نگاران خارجی به افغانستان نیز سخت‌تر شده است. بنابراین آنچه که داریم، یک انسداد اطلاعات است، سکوت است و این باعث ناپدید شدن زنان و دختران از دید جهان می‌شود.
این بسیار خطرناک است زیرا آنچه که چشم‌ها نمی‌توانند ببینند، آنچه که گوش‌ها نمی‌توانند بشنوند و آنچه که قلب‌ها نمی‌توانند احساس کنند، وجود ندارد. بنابراین، کاری که رسانه‌ی رخشانه و همکاران شما انجام می‌دهد، واقعاً مهم است. ما باید به نشر گزارش‌ها و قصه‌های مقاومت در آن کشور ادامه دهیم.
زهرا جویا: خشونت و سرکوب طالبان در تمام جبهه‌ها با دسترسی محدود به اطلاعات در حال تشدید است. رویکرد سازمان عفو بین‌الملل برای تأمین حقوق جنسیتی زنان افغانستان در آینده چیست؟ و راه پیش رو چیست؟
آگنس کالامارد: سازمان عفو بین‌الملل روش‌هایی را آزمایش کرده است که باید بگویم به دلیل شرایط موجود با چالش‌هایی روبرو است، اما ما تسلیم نخواهیم شد.
پس، چه کار می‌کنیم؟ ما باید تأثیر آن نقض‌ها بر زنان و دختران را مستند کنیم و باید جهان را از معنای تصمیمات، سیاست‌ها و فرمان‌های طالبان آگاه کنیم و اینکه اینها چه تأثیری بر زندگی روزمره و کرامت زنان و دختران دارند. این یکی از وظایف اصلی سازمان عفو بین‌الملل است.
یکی از وظایف اصلی ما، فعالیت در سطح بین‌المللی و چندجانبه در سازمان ملل، به‌ویژه در شورای حقوق بشر، برای پیگیری مسائل حقوق بشری است. در این راستا، ما از گزارشگر ویژه‌ای قوی بهره‌مند هستیم و تلاش‌های قابل توجهی انجام داده‌ایم. با این حال، هدف ما ایجاد یک مکانیزم یا کمیسیون تحقیقاتی بین‌المللی است که بتواند داده‌ها و شواهد مرتبط را به‌طور جامع جمع‌آوری و بررسی کند.
ما همچنین در سازمان ملل در نیویورک، در سطح شورای امنیت و در سطح ملی نیز مشوره می‌دهیم. حدود ۷۲ بخش ملی داریم، بسیاری از آنها تلاش می‌کنند تا دولت‌های خود را ترغیب کنند که موضع قوی‌تری در مورد آنچه در افغانستان در حال اتفاق است، اتخاذ کنند.
ما از آنها در جلسات‌مان، تقریباً در تمام جلسات‌مان می‌خواهیم تا دست از تلاش نکشند و استوار بمانند. این یک خط سرخ است و شما نمی‌توانید پیشنهاد کنید که زنان و دختران افغانستان نباید بخشی از آینده و حال افغانستان باشند. بنابراین این بخش بسیار مهمی از کار است، دادخواهی که ما با دولت‌ها انجام می‌دهیم.
ما با فعالیت‌های رسانه‌ای وسیعی سروکار داریم. قرار است کمپاینی در مورد پناهندگان راه‌اندازی کنیم و سعی کنیم پاکستان را متقاعد کنیم که پناهندگان افغان را به زور بازگشت ندهد و به کشورشان باز نگرداند.
ما قصد داریم با دیگران همکاری کنیم. ساخت ائتلاف‌ها کاملاً حیاتی است. ما در تلاشیم تا از زنان مدافع حقوق بشر محافظت کنیم. برنامه‌ای برای کمک‌های بشردوستانه داریم که به حفاظت از مدافعان حقوق زنان، روزنامه‌نگاران زن و غیره اختصاص دارد. این بخش بسیار مهمی از کار ماست.
ما برای اینکه زنان، سازمان‌ها و مدافعان حقوق بشر، بخشی از فرآیند دوحه باشند، تلاش می‌کنیم. ما خواهان این هستیم که سازمان ملل از زنان و جامعه مدنی دست نکشد و نباید هیچ مذاکره‌ای در مورد آینده‌ی افغانستان بدون شنیدن صدای زنان افغانستان و جامعه مدنی و بدون حضور آنها در میز مذاکره انجام شود.
پس این برنامه ماست. این کار ماست و من می‌توانم به شما اطمینان دهم که ما از مبارزه خود برای زنان و دختران افغانستان دست نخواهیم کشید.
زهرا جویا: چه پیامی برای روز جهانی زن دارید؟
آگنس کالامارد: مقاومت کنید. ما باید بایستیم و مقاومت کنیم. ما باید در کنار زنان و دختران افغانستان و برای زنان و دختران افغانستان مبارزه کنیم. اما باید برای تمام زنان و دختران مقاومت کنیم، زیرا در حال حاضر حملات سازمان‌یافته و عمدی علیه حقوق زنان و حقوق دگرباشان وجود دارد.
یک حمله سازمان‌یافته علیه جنسیت زن وجود دارد. جنگی فرهنگی، به اصطلاح، علیه جنسیت در حال وقوع است. شبکه‌ای بین‌المللی از مردسالاری و مواضع ضد زن در حال شکل‌گیری است. تنها واکنشی که می‌توانیم در برابر این پدیده نشان دهیم، این است که بایستیم، برخیزیم، با هم متحد شویم و قطعاً مقاومت کنیم.
