از جاده‌های کابل تا کوچه‌های خاکی برچی؛ مبارزه بی‌وقفه علیه محدودیت‌های آموزشی دختران

لیلا یوسفی

از روزی که طالبان کابل را گرفت، صدای اعتراض زنان در خیابان‌های پایتخت بلندتر ازهر اعتراض دیگری، این گروه را به چالش کشید. اما این اعتراض‌های خیابانی زنان از سوی طالبان به شدت سرکوب و به گرفتاری و شکنجه‌ی زنان معترض انجامید.

یک تن از زنان معترض خیابانی با راه اندازی آموزش رایگان برای دانش آموزان دختر بالاتر از صنف ششم، برای مبارزه زیرپستی علیه محدودیت طالبان آستین بر زده است. براساس گفته‌های او، از شروع کارش تا کنون دست‌کم ۶۰ دختر دانش آموز ۱۳ تا ۱۸ ساله شامل طرح آموزشی‌اش شده است. به دلیل حساسیت‌های امنیتی محل فعالیت و نام این نهاد آموزشی نزد رسانه رخشانه محفوظ است.

بدیل آموزش آنلاین

از اولین اقدام طالبان تعطیلی مکتب‌های دخترانه در افغانستان بود. ۲۵۰ روز است که میلیون‌ها دختر از رفتن به مکتب محروم است.

نبیلای۱۶ ساله که برای بازشدن دروازه‌های مکتب روزشماری می‌کند و یکی از مستفیدشونده‌گان این برنامه آموزشی است، می‌گوید: «نزدیک به نه ماه است مکتب نرفتتم. برای آینده بهتر تلاش می‌کنم. هرچند کورس‌ها نمی‌تواند جای‌گزین مکتب شود؛ اما بازهم فرصت خوب است که باید استفاده کنیم.»

او دو ماه است که در مرکز آموزشی که از سوی یک معترض خیابانی راه‌اندازی شده، فرصت پیدا کرده، درس بخواند. نبیلا دانش‌آموز صنف دهم مکتب است.

مدیر مسوول این مرکز که نمی‌خواهد از او نام برده شود، گفت که هدف کار او و تیمش کمک به دانش‌آموزان بازمانده از آموزش حضوری است. «بازماندن یک دختر از درس و سواد، بازماندن یک جامعه از پیشرفت است. بسیاری از دختران، امکانات خواندن درس‌ها را به شکل آنلاین ندارند. حتا بسیاری از آن‌ها گوشی هوشمند ندارند. به همین دلیل خواستم زمینه درس حضوری را فراهم کنم.»

او  گفت که تقریبا در هراعتراض خیابانی زنان حضور داشته است؛ اما وقتی طالبان اعتراض‌ها را به شدت سرکوب کرد، او تصمیم گرفت به روش دیگری مبارزه کند.

طرح آموزش رایگان به دختران بازمانده از مکتب دو ماه است که شروع شده است. بیشتر مضمون‌های اساسی مثل ریاضیات برای دختران درس داده می‌شود.

هنوز روشن نیست که طالبان چه زمانی در مورد سرنوشت مکتب‌های دخترانه تصمیم می‌گیرند و تاکنون درخواست مردم و جهان را برای بازگشایی مکتب‌ها نادیده گرفته است.

در ماه‌های اخیر تقریبا اعتراض خیابانی زنان به خاموشی گراییده است. اما هنوز درخواست‌های جهانی برای تغییر تصمیم طالبان در مورد آموزش دختران در افغانستان ادامه دارد. در تازه‌ترین مورد، (دو شنبه، ۲۶ ثور) وزیران خارجه ۱۵ کشور خواستار بازگشایی مکاتب دخترانه در افغانستان شدند.
در اعلامیه‌ی این کشورها آمده است که زنان و دختران افغانستان سهم عظیمی در کشورشان دارند و تامین صلح، ثبات و توسعه اقتصادی مستلزم مشارکت مساویانه آن‌ها در شکل‌گیری آینده‌ی افغانستان می‌باشد.

سازمان عفو بین‌الملل نیز در آخرین موضع‌گیری خود  از جامعه بین‌المللی خواسته است که  باید از اهرم‌های خود در دیدار با مقامات طالبان برای پرداختن به حقوق زنان و دختران به عنوان یک موضوع غیرقابل مذاکره استفاده کنند.

در اعلامیه (سه‌شنبه، ۲۷ ثور)  این نهاد گفته شده که آینده میلیون‌ها زن افغانستان در خطر است. زنان در سایه‌ی ترس حکومت طالبان زنده‌گی می‌کنند و آن‌ها از دست‌رسی به ابتدایی‌ترین حقوق شان، منع شده‌اند.

اما پاسخ طالبان در برابر اعتراض‌ها از آغاز تا امروز یک چیز بوده: سرکوب اعتراض‌های داخلی و سکوت در برابر درخواست‌ها و انتقادهای بیرونی.

در طرح آموزشی که از سوی این زن معترض ارایه شده، برنامه‌های توان‌بخشی دیگری هم شامل است. او گفت که برنامه‌هایی مثل خیاطی را نیز برای دختران دانش‌آموز دارد. او هم‌چنان بیان داشت: «تلاش داریم با کمک مالی دوستان و نهادهای دیگر برای دختران که در دانش‌گاه‌های شخصی درس می‌خوانند و توان پرداخت فیس را ندارند نیز کمک کنیم.»

یک آموزگار این مرکز نیز گفت که این طرح آن‌ها مورد استقبال دختران دانش‌آموز و خانواده‌های آن‌ها قرار گرفته است: «آموزش روی روان دختران تاثیر مثبت گذاشته و به آینده و باز شدن مکاتب شان امیدوار شدند. حتا شاگردان که دچار افسردگی بودند و هیچ انگیزه‌ای نداشتند، حالا امیدوار هستند و تلاش می‌کنند.»
هزینه این طرح آموزشی به صورت شخصی تامین می‌شود و دانش‌آموزان در جریان هفته روزانه در دو ساعت جداگانه به مدت دو ساعت آموزش می‌بینند.

با محدودیت طالبان در مورد آموزش دختران، تا هنوز برنامه‌های آموزشی زیادی از سوی افراد و نهادها ارایه شده است. بیشتر برنامه‌های آموزشی عمدتا آنلاین بوده که خیلی از دختران به دلیل دست‌رسی نداشتن به امکانات آموزش آنلاین، نمی‌توانستند از آن بهره ببرند.  مثل آرزوی ۱۷ ساله که دانش‌آموز صنف دهم مکتب است. « کاملا ناامید شده بودم. فکر نمی‌کردم که دیگه هیچ وقت قلم و کتاب به دستم بگیرم. استاد ما برای ما انگیزه و امیدواری می‌دهد. این‌جا نه تنها از آموزش بلکه با دوستان جدید آشنا شدم و از حالت بد روحی نجات پیدا کردم.»
صفای ۱۶ ساله هم گفت که مسدود ماندن مکتب‌های دخترانه ناامید کننده است. از نظر این دانش‌آموز صنف یازدهم، طالبان آینده را از او گرفته‌ است. «بسیاری از درس‌هایی که یادم رفته بود، توانستم این‌جا بخوانم. باز نشدن مکتب‌ها همه را ناامید کرده. من می‌خواستم امسال آمادگی کانکور بگیرم؛ اما باز نشدن مکتب و از این‌که نتوانم از مکتب فارغ شوم نگرانم کرده و کاملا در سردرگمی هستم.»

مهتاب مادر یکی از دختران دانش‌آموز می‌گوید، طالبان نباید سرنوشت دختران را به بازی بگیرد: «دخترم نه ماه است مکتب نرفته. گوشه‌گیر و ناامید شده. ما هم نمی‌توانیم کاری را برایش انجام دهیم. توان فرستادن به کورس‌های شخصی را نداریم. حتا در شرایط فعلی خرید انترنت سخت شده برای ما.»
مدیرمسوول این آموزش‌گاه می‌گوید که تقلا برای آموزش دختران، بخشی از مبارزه‌ی دوام‌دار زنان علیه محدودیت طالبان است. «ما بارها در جاده‌ها رفتیم و صدا بلند کردیم اما شکنجه، زندانی و سرکوب شدیم. طالبان باید بدانند که زن امروز را نمی‌توانند خانه‌نشین کنند. آموزش برای دختران که امروز از کوچک‌ترین حق شان محروم است نهایت مبارزه است در برابر طالبان.»
او در فراخوانی از همه‌ی زنان می‌خواهد که علیه محدودیت آموزشی دختران آستین بر زنند: «امیدوارم در ساحه‌های مختلف کابل و ولایت‌ها آموزش‌گاه‌ها از سوی افرادی که امکانات دارد برای دختران فراهم شود تا دختران ما بی‌سواد نمانند. ما زنان با تغییر شیوه‌ی مبارزه‌ی ما از جاده‌ها باید حالا برای هم نسلان ما تلاش کنیم.»