محمد رحیمی
یک نانوایی در قندهار زمینه کار برای دستکم ۵۰ زن را فراهم کرده است. زنان که در این نانوایی کار می‌کنند، عمدتا زنان بی‌سرپرست یا زنانی اند که قبلا مجبور بوده در سطح شهرتکدی‌گری کنند.
زنان نانوا، هر نان را در بدل یک‌ونیم افغانی می‌پزند. شماری از این زنان در گفت‌وگو با رسانه‌ی رخشانه می‌گویند، در شرایط بیکاری این مقدار درآمد برای آن‌ها غنیمت بزرگی است.
مسوول این نانوایی زنانه به رسانه‌ی رخشانه می‌گوید، از شروع به کار این نانوایی حدود پنج ماه می‌گذرد وعمدتا به زنانی در این جا کار داده شده که از مشکلات شدید اقتصادی رنج می‌برند.
الماس ۴۰ ساله ساعت چهار صبح، وقت که هنوز هوا تاریک است از منطقه « حضرت جی بابا» جایی نسبتا دور شهر قندهار به محل کارش در منطقه شهرنو قندهار می‌آید. او مادر دو فرزند و بی‌سرپرست است. الماس می‌گوید، دو سال پیش شوهرش فوت کرد و تنها نان آورخانواده‌اش است.
به گفته او بعد از تلاش بسیار توانسته در این نانوایی کار پیدا کند. او روزانه چهار صبح وقتی که هوا تاریک است به محل کارش می‌آید و تمام روز را پای تنور نشسته است.
الماس می‌گوید، روزانه پس از هشت ساعت کار می‌تواند صد تا صد وچهل نان بپزد که در ازای هر نان، یک‌ونیم افغانی مزد می‌گیرد. درآمد روزانه او صدوپنجاه تا دوصد افغانی است.
او با این درآمد؛ بیل برق، پول غذا، کرایه خانه و کرایه رفت و آمد به محل کارش را می‌پردازد.
رفت و آمد صبح زود برای الماس به عنوان یک زن تنها بی‌دردسر هم نیست. اومی‌گوید، بارها مجبور شده در ایست‌های بازرسی طالبان به خاطر نداشتن محرم مرد، جواب پس دهد: «یکی از روزها به سوی محل کار در یک ریکشا می‌آمدم دو نفر سوار بر موتورسایکل ما را دنبال می‌کردند، پس از چند لحظه‌ای تعقیب، متوجه شدم که طالب هستند ریکشا را متوقف کرده و در مورد محرم از من پرسیدند که چرا محرم با خود نداری؟ از راننده ریکشا می‌پرسیدند که این زن کیست؟ او را کجا می‌بری؟، بالاخره بعد از چند لحظه بازجویی موفق شدیم تا آنان را قناعت بدهیم.»
با روی کار آمدن طالبان، زنان بیشتر از هر بخش دیگر جامعه در تنگنا قرار گرفته‌اند. از یک طرف، بسیار از زنان بیکار شده و از طرف دیگر، طالبان برای رفت و آمد زنان محدودیت‌هایی وضع کرده‌اند.
در نخستین ماه‌های سقوط افغانستان به کام طالبان، این گروه از رانندگان موترهای مسافربری خواست که زنان را بدون «همراه محرم مرد» در مسیر طولانی سوار نکنند.
به گفته‌ی ناظران این دستورالعمل طالبان باعث شده که زنان همواره در گشت‌وگذار شان مورد مواخذه افراد طالبان قرار بگیرند.
از جمله دیدبان حقوق‌بشر در واکنش به این دستورالعمل طالبان گفته بود که این گروه به سمت زندانی کردن زنان افغانستان حرکت می‌کند.
این مزاحمت‌های گاه و بیگاه طالبان برای الماس که شوهرش را از دست داده، کودکانش کوچک است و ناگزیر است کار هم کند، ناراحت کننده است: «در این کشور هیچگونه حقوق زنان مراعت نمی‌شود، اگر حقوق زنان مراعت می‌شد آیا وضع کار و تحصیل زنان اینگونه خراب می‌بود؟»
فقر شدید اقتصادی نقطه مشترک بسیاری از زنان است که در این نانوایی کار می‌کنند.
تمنا‌ی ۴۵ ساله در اثر جنگ دار وندارش را از دست داده است. به گفته خودش حدود چند ماهی است که از مهاجرت برگشته است: «هفت ماه قبل زمانی که طالبان همراه با حکومت پیشین در حال جنگ بودند خانه ما پشت محبس عمومی قندهار در مربوطات ناحیه هشتم بود. جنگ بسیار به شدت جریان داشت به همین علت ما مجبور شدیم تا خانه خود را ترک کرده و برای چند مدتی به خاطر حفظ جان خود و هفت فرزند‌مان به پاکستان مهاجرت کنیم. پس از گذشت دو ماه زمانی که حالت جنگی تمام شد و دوباره به خانه برگشتیم تمام اموال ما غارت شده بود، حتی لباس‌های ما را دزدیده بودند.»
شوهر تمنا از بیکاری به خارج از افغانستان مهاجر شده است. تمنا می‌گوید، تا پیش از حاکمیت طالبان زندگی نسبتا بهتری داشت: «شوهرم قبلا موتروان بود زندگی ما بسیار به خوشی می‌گذشت؛ اما پس از آمدن طالبان او بیکار شد، مخارج خانه را تامین نمی‌توانست بالاخره مجبور شد تا برای کار به پاکستان برود، شرایط به حدی خراب شد که حتی هزینه سفر خود را نداشت من پس از یافتن کار در اینجا مزد سه هفته کار خود را پس انداز کرده و برایش دادم تا خرج راهش شود.»
برای تمنا هم صبح زود آمدن سرکار بی‌درد سر نبوده است. او نیز مجبور شده بارها به طالبان توضیح دهد که چرا محرم مرد همراهش ندارد: «بارها با سربازان طالبان روبرو شده‌ام آنان همیشه سوال می‌کنند که کجا می‌روی؟ چرا محرم نداری؟ طالبان هیچ زمانی مجبوریت‌های ما را درک نکرده‌اند. چندین بار برای کمک به دفتر والی عریضه کردم فقط یکبار نیم پارسل آرد و یک کیلو دال به ما کمک کردند، نه ما را برای کارمی‌مانند، نه کمک می‌کنند، من با هفت فرزند سر‌ونیم سر چه کار کنم؟»
هدایت الله عزیزی، صاحب این نانوایی می‌گوید، برای ۵۰ زن که با مشکلات اقتصادی روبرو بوده‌اند در این نانوایی زمینه کار فراهم شده است.
به گفته‌ی آقای عزیزی نان‌های پخته شده در سطح شهر با پیک موتوری توزیع می‌شود.
زنان در این نانوایی روزانه تا ۵ هزار نان پخته می‌کنند. به گفته‌ی آقای عزیزی دستکم برای ۲۰ تن از مردان نیز در این نانوایی زمنیه کار فراهم شده است که مسوولیت آن‌ها بسته‌بندی و توزیع نان در سطح شهر است.
مسوول این نانوایی به رسانه‌ی رخشانه می‌گوید، قرار است به زودی در بخش خیاطی نیز زمینه‌ی کارهای کوچک برای زمان فراهم شود: «زن‌ها فعلا فقط در بخش نانوایی کار می‌کنند اما در آینده پلان داریم تا بخش خیاطی زنانه را نیز فعال کنیم.»
