شیرین یوسفی
جلو دروازه ورودی بخش محصلان دانشگاه کابل، صف دانشجویان دختر بلند و طولانی است. همه آمده که از دانشگاه انصراف موقتی از تحصیل بگیرند. یک منبع از امورمحصلان دانشگاه کابل، با شرط حفظ هویت‌اش به رسانه‌ی رخشانه گفته است که تاجیل از دانشگاه درمیان دختران دانشجو به طرز بی‌پیشینه‌ی افزایش یافته است.
او بدون این که آماری ارائه کند، گفته است، انصرف دختران از تحصیل دلایل مختلفی دارد از جمله بیکاری، فقر، محدودیت طالبان و مخالفت خانواده‌ها عمده‌ترین دلایلی انصراف موقتی دختران از دانشگاه است.
شبنم* ۲۳ ساله در دانشگاه کابل حقوق می‌خواند. او که دانشجوی سال سوم است، می‌گوید، سختی‌های فراوانی کشیده تا به اینجا رسیده است؛ اما با آمدن طالبان وضعیت به جایی رسیده که ادامه دادن به دانشگاه برایش غیر ممکن شده است.
«از یک سو طالبان انگیزه درس و تحصیل را گرفته و از سوی دیگر در خانواده با شرایط بد اقتصادی روبرو استم. آینده تحصیلی‌ام مبهم است. طالبان به زنان اجازه کار در رشته‌های تحصیلی شان را نمی‌دهد و از هرسو محدود می‌کنند. انگیزه درس خواندن را از من گرفته.»
شبنم که درخانواده شش نفری زندگی می‌کند می‌گوید، پدرش یگانه نان‌آور خانواده در دولت قبلی کارمند بود و حالا بیکار است: «درخانه کسی جز پدرم نان‌آور نیست مجبور شدم تاجیل بگیرم و در خیاطی کار کنم تا حداقل نان برای خوردن داشته باشیم.»
افغانستان با بحران شدید انسانی ناشی از فقر وگرسنگی دست و پنجه نرم می‌کند. پس از سقوط جمهوریت در ماه آگست، بیشتر کمک‌های بین‌المللی در افغانستان قطع شد و این باعث شد که فقر و گرسنه‌گی در بین مردم شدت بگیرد.
نجیبه با برادرش پشت دروازه امور محصلان دانشگاه کابل منتظر نوبت ایستاده است. به تازه‌گی به دانشکده ژورنالیزم دانشگاه کابل پذیرفته شده است. او از بامیان به کابل آمده؛ اما نه برای رفتن به دانشگاه، بلکه به خاطرانصراف از تحصیل، آن‌هم نه به خواست خودش: «پدرم میگه در شرایط طالبانی برای دختر خوب نیست که دور از خانواده تنها باشه و در لیلیه زندگی کنه. کابل، کابل سابق نیست و برادرم هم شدیدا مخالف درس خواندن‌ام در کابل است.»
نجیبه ۲۰ ساله می‌گوید، برای پذیرفته شدن به رشته مورد علاقه‌اش سختی‌های فراوانی کشیده است: «مادرم از فروش قورت، چکه و گلدوزی برایم در زمان آمادگی کانکور پول روان می‌کرد که مه به دانشگاه راه پیدا کنم. زمستان سرد و اتاق‌های محصلی واقعا سخت بود؛ اما طالبان همه زحمت‌هایم را به خاک یکسان کرد.»
تفکیک جنسیتی در دانشگاه‌ها وتقسیم روزهای هفته به دختران از ابتکار وزارت تحصیلات عالی طالبان بود. طرحی که در عمل برای بسیاری از دختران دردسرساز شده است.
سعدیه، دانشجوی روانشناسی دانشگاه کابل است. او مادر ۲۴ ساله‌ی است که نمی‌تواند فرزندش را تمام روز تنها بگذارد: «من بین درس و پسرم قرار گرفته‌ام و مجبور خانه بمانم و به پسرم برسم. طرح و محدودیت‌های طالبان، زنان را به نحوی از جامعه دور می‌کند.»
این وضعیت برای صنم دانشجوی دانشگاه شهید ربانی نیز پیش آمده است. فرزند صنم کوچک است و او نمی‌تواند فرزندش را تنها در خانه بگذارد و مجبور است از او مراقبت کند.«کودکستان‌ها نیز اطفال چند ماه را قبول نمی‌کنند. مجبور استم تا بزرگ شدن فرزندم از درس‌ها فاصله بگیرم و اینکه نمی‌دانم درآینده می‌توانم درس‌هایم را پیش ببرم یا خیر. آیا طالبان اجازه درس خواندن می‌دهند یا نه؟ مرا در دو راهی قرار داده است.»
فهرست طولانی محدودیت طالبان علیه زنان از دلایلی اصلی سرگمی دختران دانشجو است. دختران که در این گزارش با آن‌ها صحبت شده، گفته‌اند که نگران آینده شغلی شان در سایه‌ی حکومت طالبان است.
فاطمه، دانشجوی رشته هنر در دانشگاه کابل است. او می‌گوید، طالبان به زنان اجازه نمی‌دهند در رشته هنر کار کنند: «طالبان به زنان را عملا از پرده تلویزون و سینما حذف کردند. کار عملی نداریم. فقط درحد چپتر درس می‌خوانم و حتا استادان مجرب که قبلا داشتیم نداریم.»
فاطمه ۲۱ساله می‌گوید، برای یک سال از دانشگاه انصراف موقتی داده است. اما امیدوار است که اوضاع به نفع زنان تغییر کند.
انجیلا* ۲۳ سال تا پیش از طالبان بدون دردسر به دانشگاه می‌رفت. او که نمی‌خواهد جزئیاتی از رشته تحصلی‌اش بدهد، می‌گوید، حالا شوهرش شرایط طالبانی را بهانه کرده و با دانشگاه رفتن‌اش سرمخالفت گرفته است: «شوهرم میگه طالبان زنان را اجازه مکتب خواندن نمی‌دهند، باز اجازه می‌دهد که در دولت و دفتر کار کند؟ وقتی پافشاری می‌کنم بخاطر درس‌هایم از خشونت کار می‌گیره. به شوهرم نگفتم تاجیل گرفتم بخاطری که میگه کلا ایلا ( رها) کو.»
*یادداشت: به دلیل حساسیت‌های امنیتی اسم‌های برخی از مصاحبه شوندگان مستعار انتخاب شده و یا هم اسم کامل آنان در گزارش ذکر نشده است.
