طالبان، خیابان و خشونت عریان علیه زنان

شیرین یوسفی

«با خود می‌گفتم کاش زمین چاک شود تا مه داخل شوم. تمام مردم محل ایستاده بودن و فقط سر تا پای مه ره ورنداز می‌کدن. به یاد حادثه فرخنده افتیدم. ترسیدم که همچون بلایی سرم نیایه، همه وجودم کرخت شده بود.» این یکی از تجربه‌های تلخ منیژه ۲۲ ساله از خشونت عریان توسط ماموران مذهبی طالبان در یکی از خیابان‌های کابل است.

منیژه می‌گوید، بیست روز پیش در ساحه «شوربازار» شهر کابل به بهانه پوشش، مورد بازپرسی قرار گرفته و در ملا عام مورد ضرب و شتم قرار گرفته است. روزی که او در یکی از ایستگاه‌های بازرسی امر به‌معروف و نهی از منکر طالبان مورد بازپرس قرار گرفته بود، لباس پنجابی به رنگ آبی به تن داشته است. «‌وقتی کمی با افراد امر به معروف جنجال کردم که لباسم بی‌حجاب نیست و شما حق اهانت و توهین ندارید، با سیلی زد و از چوتی مویم گرفت که زبان‌بازی نکنم.»

از میان جمعیت حاضر در آن‌جا، هیچ کسی به داد و فریادهای منیژه توجهی نکرده است. او می‌گوید، افراد طالبان او را کشان کشان چندمتر دورتر پیش فرمانده شان بردند. «وقتی دروازه رنجر پلیس را باز کرد، بوی سیگار حالم را بد کرد. وحشی به تمام معنا بود و نگاه‌های عجیب وغریب‌اش ادم را از ترس آب می‌کرد.»

منیژه بعد از تماس با خانواده و دادن ضمانت‌خط به قول او از شر افراد امر به معروف خلاص شده است. ترسی که با گذشت سه هفته هنوز فراموشش نکرده است. او می‌گوید، بیرون از خانه برایش کابوس شده است. «از من امضا گرفت که اگر بار دیگر با لباس پنجابی بیرون شوم و حجاب نداشته باشم، زندانی‌ام می کنند.»

طالبان در هفدهم ماه ثور امسال فرمان پوشش مورد نظر خود برای زنان را اعلام کرد. براساس این فرمان، جز چشم‌ها، بدن و صورت زنان باید پوشیده باشد. این دستور را طالبان «حکم واجب شرعی » خوانده‌اند. این نوع پوشش در دور اول حاکمیت گروه طالبان نیز برای زنان اجباری بود.

مجری این دستور وزارت «امر به‌معروف و نهی از منکر» طالبان که جایگزین «وزارت امور زنان» دولت قبلی افغانستان شده، است. اخیرا زنان نیز در جمع افراد امر به معروف و نهی از منکر طالبان اضافه شده است. به گفته‌ی زنان این کار دست طالبان را در خشونت بیشتر باز کرده است.

منیژه گفت: «باورم نمی‌شد که یک زن، زن دیگر را به‌خاطر حجاب سیلی بزند و در محل عام بی‌آبرو و تمام غرورش را له کند.»

به گفته‌ی زنانی که در این گزارش با آن‌ها صحبت شده، زنان با پوشش سر تا پا سیاه و نقاب بر چهره که هیج نشانی از هویت شان نیست سر راه زنان در خیابان‌های کابل سبز می‌شوند که در رفتار خشونت‌آمیز با زنان دست بازتری دارند.

نوشین ۲۶ ساله گفت، به خاطر پوشیدن کلاه پیک‌دار یک هفته پیش توسط افراد به امر به معروف و نهی از منکر طالبان لت‌وکوب شده است. «متوجه نبودم که چادرم از زیر کلاه پایین افتیده؛ اما یک تار موی ام معلوم نمی‌شد. چون کلاه تمام سرم را می‌گیرد. یک‌باره نمی‌دانم از کجا یک رنجر پیدا شد سه زن از داخل اش بیرون شدند مثل این بود که کسی زنگ زده باشد. به پشتو حرف می‌زدند. در اول متوجه نشدم که چه میگن بعد با خشونت کلاهم را از سرم کشیدن.»

نوشین می‌گوید، زنان امر به معروف طالبان با دیدن  وسایل ورزشی‌اش به او گفته است که ورزش کردن زنان در اسلام جرم است و لباس و لوازم ورزشی‌اش را از او گرفته است. «‌کیف ره دیدن که دستکش بوکس، کمربند و لباس ورزشی است‌، یکیش که دری می فهمید با مشت به سرم زد و به رویم چنگ کشید که نمی‌شرمی با کلاه آمدی؟»

مقامات طالبان هرنوع بدرفتاری را رد می‌کنند. در ماه جدی سال گذشته محمد خالد حنفی، سرپرست وزارت امر به‌معروف و نهی از منکر طالبان در نشستی با محتسبان این گروه گفته بود: «ما نمونه‌ای از محراب و منبر هستیم و باید به کردار و رفتار خود دقت بیشتر کنیم؛ تا به سطح جهانی الگو شویم.»

اما به نظر می‌رسد درعمل گوش افراد طالبان به چنین توصیه‌هایی بده‌کار نیست. اهانت، توهین و تحقیر و حتا لت‌وکوب فزیکی تجربه بسیاری از زنان در خیابان‌های کابل است که لباسی به خواست طالبان نپوشیده‌اند.

طالبان برای اجرای دستور پوشش مورد نظر خود برای زنان به راه‌ کارهای زیادی متوسل شده است. از تبلغات گسترده گرفته تا تهدید به زنانی کردن سرپرست زنان. در بسیاری از خیابان‌های شهر پوسترهایی از تبلیغات حجاب طالبان به چشم می‌خورد. در پوستر بزرگی که اخیرا در خیابان ساحه « پل سوخته» در کابل نصب شده، آمده است: «خواهرم! رنگ خونم را به حجاب تو امانت گذاشته‌ام.»

سمیه ۱۸ ساله می‌گوید،  ده روز پیش از طرف افراد امر به‌معروف طالبان در ساحه  چهارراهی صدارت  کابل در یک بعد از ظهر  مورد باز‌جویی قرار گرفته است. «زنان امر به معروف مجهز با شوک برقی و شلاق هستند و خیلی هم وحشی. وقتی ما را ایستاد کدن،  مه با برادرم بودم. این‌قدر زننده و غیرانسانی گپ زدن که هر دوی ما تحقیر شدیم و همگی طرف ما میدین. به برادرم گفت، بی‌غیرت نمی‌شرمی خواهرت را لخت بیرون کردی برای نمایش. پای و لباسش را ببین.» به گفته‌ی سمیه، زمانیکه مورد باز پرس قرار گرفته، مانتو با پتلون پوشیده بود و به دلیل این‌که ساق پایش نمایان بود مورد باز جوی قرار گرفته است.

براساس گزارش سازمان عفو بین‌الملل، طالبان حق گشت و گذار آزادانه و انتخاب پوشش را از آنان گرفته‌اند. این گزارش که حدود دوماه قبل زیر عنوان «مرگ تدریجی زنان افغانستان زیر سایه تبعیض و خشونت طالبان» به نشر رسیده، گویای خشونت گسترده طالبان علیه زنان است.

پیوسته رفتار خشونت آمیز طالبان با زنان در ملا عام خبرساز می‌شود. در تازه‌ترین مورد، ویدیویی از دختری در یکی از خیابان‌ها خبرساز شده که نشان می‌دهد طالبی او را با شلاق می‌زند. از نظر فعالان حقوق زن در افغانستان، این رفتار طالبان سازمان یافته و تلاشی  برای محدودیت بیشتر زنان است.

سیمه ماندگار ۲۷ ساله و فعال حقوق زن در کابل می‌گوید،‌ زنان از تمامی بخش‌های جامعه حذف شده‌اند. او در مورد هم‌دستی برخی از زنان با بخش امر به‌معروف طالبان به این نظر است: «مجبور هستند یا دست به گدایی بزنند یا هم‌سو با طالب شوند و به دستور این گروه کار کنند.»

بتول نادر ۲۹ ساله و استاد دانشگاه در مورد جذب زنان از سوی وزارت امر به امعروف طالبان می‌گوید:«شمار این زنان سال‌ها در مدرسه‌های دینی آموزش دیده که خطرشان کمتر از یک انتحاری نیست. دیدگاه و عقاید شان طالبانی است.همین زنان هستند که انتحاری به دنیا می‌آورند و زمینه را برای زنان دیگر تنگ می‌کنند؛ چون از زندگی مدنی و آزادی همیشه به دور مانده‌اند. ما همیشه شاهد برخورد های زن علیه زن بوده‌ایم.»

یادداشت: به دلیل درخواست مصاحبه کنندگان اسم ها در این گزارش مستعار ‌ذکر شده است.