رها آزاد
متین ۱۵ ساله، حدود ساعت ۱۱ قبل از ظهر در حالی که جعبه‌ی بزرگ کفاشی‌اش را بر دوش داشت با برادر کوچکتر از خودش در کنار خیابانی ایستاده بودند. آنها جای ثابتی برای کار کفاشی ندارند، زیرا به گفته‌ی خودشان ممکن است سر و کله‌ی ماموران طالبان هر لحظه پیدا شود که به آنها اجازه کار در خیابان را نمی‌دهند.
او اوضاع خانواده‌اش را بسیار غم‌ناک توصیف کرد. زمستان سخت پیش‌رو است و درآمدی که متین و برادر ۱۰ ساله‌اش از کفاشی و کار در خیابان دارند تکافوی زندگی خانواده‌ی شش نفری آنها را نمی‌کند. اما همه‌ی نگرانی هر دو برادر، تنها این نیست.
متین گفته است: «نمی‌فهمم ما مردم بی‌چاره و غریب چی‌کنیم. در این شب و روز غریبی هم کرده نمی‌توانیم، طالب‌ها ما را بد و بی‌راه می‌گویند که دیگر در سرک‌ها، و در {جلو} چشم همه کار نکنیم. آنها گفتند ما نام امارت را بد می‌کنیم. در حالیکه ما برای سیر کردن شکم خانواده‌‌‌مان تلاش می‌کنیم نه برای بدنام کردن امارت اسلامی.»
پس از تسلط طالبان بر افغانستان، بساط فقر و گرسنگی در کشور دو برابر شده است و کودکان، بیشترین بار بحران فقر را در افغانستان بر دوش می‌کشند.
گزارش شاخص جهانی فقر چندبعدی (ام‌پی‌آی) که تازه‌ترین تصویر از وضعیت فقر در افغانستان را ارائه می‌کند گفته است، حدود دست کم ۶۰ درصد از افراد فقیر در افغانستان کودکان هستند. از طرف دیگر، یونیسف قبلا در گزارشی گفته است، از هر پنج کودک در افغانستان یک کودک مشغول کار است.
براساس ارزیابی که توسط موسسه بشردوستانه «اکتید» درسال۲۰۲۲ به ثبت رسیده ۱۷هزار کودک در مرکز و ۱۵ ولسوالی ولایت بدخشان مصروف کار به‌شمول کار در خیابان هستند. آمار جدیدی وجود ندارد، اما مشاهدات میدانی، هم از افزایش کودکان کار و هم از افزایش فقر در این ولایت حکایت دارند.
متین و برادرش مکتب را رها کرده‌اند. نان‌آوری به جز آن دو در خانه نیست. متین می‌گوید، یک‌سال و شش ماه قبل پدرش که میکانیک بود در یک حادثه‌ی ترافیکی در ولسوالی بهارک بدخشان کشته شد. او گفته، مادرش دارای معلولیت جسمی است و سه خواهر کوچکتر از خودش در خانه دارد.
متین گفته: «هر روز که هوا سرد‌تر می‌شود، زندگی ما هم سخت‌تر می‌شود. چون نه غذایی برای خوردن داریم و نه چوبی برای آتش کردن و گرم کردن خانه.»
به گفته‌ی کودکان کار که در این گزارش با آنها صحبت شده طالبان هیچ برنامه‌ی کمکی برای آنها نداشته‌اند. آنها مدعی بودند که افراد طالبان به راحتی به آنها اجازه کار نمی‌دهند، به این بهانه که چنین کاری به وجهه‌ی آنها صدمه می‌زند.
بیشتر از سه سال از حاکمیت طالبان گذشته است. گسترش فقر، محدودیت‌های این گروه علیه زنان و نابسامانی‌های دیگر اجتماعی به شدت چهره‌ی حاکمیت طالبان را مخدوش کرده است.
متین ماجرای رفتنش به یک برنامه‌ی آموزشی در تاریخ ۲۴ ماه میزان امسال را نقل می‌کند که به دلیل شرکت در آن، از سوی افراد طالبان سرزنش شده است. این برنامه از سوی یک نهاد فرهنگی به هدف آموزش و حمایت از کودکان کار خیابانی برگزار شده بود.
متین گفته است یک عضو طالبان او و چهار نفر از دوستان‌اش را به خاطر شرکت در این برنامه سرزنش کرده و با عصبانیت به آنها گفته است: «نباید در او برنامه اشتراک می‌کردید. شما با کار کردن‌تان و نمایش این‌که کارگر هستید در این سن کم، ضعف نظام را نشان می‌دهید. او از ما خواست اگر دیگر آن‌گونه برنامه‌ها بود و از شما خواستند، اشتراک نکنید.»
آذرخش، چهار‌ده‌ساله و کودک کار است. او که شاگرد یک دکان فلزکاری است از ۱۰ سالگی کارش همین بوده و مدعی است که از طالبان تذکر گرفته که کار نکند. او گفته است، روزانه ۸۰ تا صد افغانی درآمد دارد: «من پسر بزرگ خانواده هستم. سه خواهر دارم و دو برادر. گرچه خواهر‌هایم بزرگ هستند، اما کار کردن آنها در بیرون و در این شرایط خراب خوب نیست، برای همین من باید کار کنم و خرج همه را بکشم. طالب‌ها ما را از کار کردن در بازار منع می‌کنند، و در عوض هیچ‌کاری هم نمی‌کنند. این‌گونه ما گرسنه می‌مانیم.»
رسانه‌ی رخشانه موفق نشد نظر طالبان محلی در بدخشان را در مورد چنین آزار و اذیت‌های کودکان بگیرد، اما به طور کلی طالبان چنین ادعایی را رد می‌کنند.
حسیب ۱۲ ساله که شاگرد موترشویی در شهر فیض‌آباد بدخشان است گفته است که در اوایل ماه عقرب همین امسال از طرف طالبان توسط استاد کارش هشدار دریافت کرده است که نباید کار کند. استاد کار حسیب حرف‌های او را تایید می‌کند، اما خودش نخواست در این مورد بیشتر صحبت کند.
شاهدان عینی نیز موضوع بدرفتاری طالبان با کودکان را تایید می‌کنند. نیک‌محمد ۵۰ساله که در ناحیه پنجم شهر فیض‌آباد دکان‌دار است، به رسانه‌ی رخشانه گفته است: «بچه‌های کم سن و سال هر روز این‌جا می‌آیند و کارتن یا میوه‌های خراب شده را می‌برند. همین چند وقت قبل چند تن از همین کودک‌ها ره طالب‌ها در پیش چشم خودم و تمام مردم، بد و بی‌راه گفتند و هشدار دادند که دیگر نبینیم‌تان که گدایی یا کار کنید.»
کیانوش پارسا(مستعار) از فعالان اجتماعی بدخشان به این نظر است که پدیده‌ی کودکان کار در خیابان در حال افزایش است، اما طالبان برنامه‌ای برای مهار آن ندارند. او گفته است، فقر و گرسنگی عامل اصلی این وضعیت است. از این‌نظر از دید آقای پارسا رفتار طالبان با کودکان غیر انسانی است.
او گفته است: «این کار طالبان غیر انسانی است که به آنها اجازه کار کردن نمی‌دهند در حالیکه هیچ‌کاری هم برای آنها انجام نمی‌دهند، این‌گونه وضعیت آنها بد و بد‌تر می‌شود.»
