آزاده تران
بگو‌مگوها میان موافقان و مخالفان بر سر تحریم تیم کریکت افغانستان هنوز داغ است. مخالفان این تحریم می‌گویند، به ورزش نباید نگاه سیاسی انداخت و این کار، گره از مشکلات زنان افغانستان باز نمی‌کند. اما موافقان تحریم تیم کریکت افغانستان می‌گویند، کاری که این تیم می‌کند، سفیدنمایی کارنامه‌ی سیاه طالبان است.
کانون کارزار تحریم تیم کریکت افغانستان هم وضعیت اسفبار زنان افغانستان است. معترضان می‌گویند، اعضای تیم کریکت افغانستان، دوستان گروهی هستند که همه‌ی حقوق زنان را از آن‌ها گرفته‌اند.
طالبان پس از حاکمیت خود بر افغانستان محدودیت‌های شدیدی علیه زنان و دختران وضع کرده‌اند. بیش از سه سال است که اکثر زنان و دختران افغانستان از آموزش، کار و آزادی اجتماعی محروم هستند. این بخش کوچکی از محدودیت‌هایی است که طالبان بر زندگی زنان وضع کرده‌اند.
نهادهای حقوق‌بشری در ماه ثور امسال در گزارشی به شورای حقوق بشر گفته‌اند، طالبان دست‌کم ۱۰۰ فرمان و اعلامیه که به طور سیستماتیک حقوق‌بشر، بویژه حقوق زنان را نقض کرده، صادر کرده‌اند.
ریچارد بنت، گزارش‌گر ویژه سازمان ملل گفته است که تبعیض سیستماتیک علیه زنان و دختران توسط طالبان نهادینه شده است. او در گزارش خود در ماه جوزای امسال گفته است، آپارتاید جنسیتی باید در قوانین بین‌الملل جرم‌انگاری شود.
در گزارش آقای بنت آمده است: «سیستم نهادینه شده‌ی سلطه و سرکوب زنان و دختران در افغانستان توسط طالبان باید محرک بحث تدوین قانونی علیه آپارتاید جنسیتی باشد، همان‌طور که سلطه و ستم سیستماتیک بر سیاهان و افراد غیرسفیدپوست در افریقای جنوبی، فعالان و دولت‌ها را واداشت تا جنایت آپارتاید را به رسمیت بشناسند و به پایان دادن آن کمک کرد.»
در ماه آگست سال گذشته میلادی عکس‌هایی از راشد خان آرمان، ستاره‌ی تیم کریکت بورد افغانستان در یک مهمانی با انس حقانی، از سران گروه طالبان و شبکه‌ی حقانی منتشر شد. این تصاویر واکنش‌های تند فعالان مدنی از جمله فعالین حقوق زنان را برانگیخت.
عکس‌هایی از این دست نشست‌های صمیمی تیم کریکت با اعضای ارشد طالبان تاکنون چندین بار همگانی شده است. همین خوش‌وبش‌های اعضای تیم کریکت، بویژه راشدخان، ستاره مشهور این تیم با سران ارشد طالبان است که انتقادها را برانگیخته است.
به تازگی گروهی از زنان معترض و فعالین مدنی با راه انداختن کارزاری در پی تحریم تیم کریکت افغانستان هستند.
مرضیه حمیدی، ورزش‌کار تکواندو و عضو سابق تیم ملی تکواندوی افغانستان، از اولین کسانی بود که این کارزار را کلید زد. کارزاری که مورد استقبال بسیاری از زنان معترض و فعالین مدنی قرار گرفته است.
فعالان این کارزار می‌گویند، در حالی که تمام حقوق و آزادی زنان توسط طالبان سلب شده است، بازیکنان تیم کریکت افغانستان روابط دوستانه‌ای با طالبان دارند و در مورد حقوق زنان افغانستان سکوت کرده‌اند.
این کارزار، مدافعانی فراتر از کنش‌گران در شبکه‌های اجتماعی افغانستان یافته است. در آخرین مورد، شماری از اعضای پارلمان بریتانیا با حمایت از این کارزار، از بورد کریکت این کشور خواسته که بازی ماه آینده تیم ملی کریکت انگلستان در مقابل تیم کریکت افغانستان در شهر لاهور پاکستان را لغو کند.
بورد کریکت انگلستان در پاسخ به این درخواست تاکنون دیدارهای تدارکاتی دو جانبه میان انگلستان و افغانستان را لغو کرده، اما سرنوشت رقابت‌های رسمی این دو تیم روشن نیست.
همچنین در جلسه‌ی پرسش و پاسخ پارلمان بریتانیا، کی‌یر استارمز، نخست‌وزیر این کشور گفته، سرکوب آزادی به شدید‌ترین شکل ممکن باید محکوم شود. او گفته است که شخصا به بورد کریکت انگلستان گفته که مطابق به اصول‌شان پیش بروند.
همچنین دیده‌بان حقوق بشر، در بیانیه‌ای از شورای جهانی کریکت خواست که مانع اشتراک تیم کریکت افغانستان در بازیهای بین‌المللی شود و عضویت بورد کریکت افغانستان را نیز به حالت تعلیق درآورد.
این سازمان در بیانیه‌ی خود با اشاره به اینکه بورد کریکت افغانستان در کنترل گروه طالبان است، از شورای جهانی کریکت خواسته تا زمانی که زنان افغانستان حق آموزش و اشتراک در ورزش را به دست نیاورند، تیم ملی کریکت افغانستان تحت تحریم باشد.
انتظار می‌رود در ماه آینده میلادی تیم‌های کریکت افغانستان و انگلستان در یک بازی ۵۰ اوور در پاکستان به مصاف هم بروند.
از سویی هم وزیر ورزش آفریقای جنوبی به تاریخ ۲۰ جدی امسال (۱۴۰۳) خواستار تحریم تیم کریکت افغانستان به دلیل نقض حقوق زنان از سوی گروه طالبان شده است.
پیش از این هم استرالیا به دلیل سیاست‌های حکومت طالبان علیه زنان، در چندین سری از بازی با تیم کریکت افغانستان خودداری کرده بود، اما در مسابقات جهانی ۵۰ اووره ۲۰۲۳ و جام جهانی T۲۰ در سال ۲۰۲۴ در مقابل افغانستان بازی کرده است.
مدافعان و مخالفان تحریم چه می‌گویند؟
کاوه جبران، استاد سابق دانشگاه در شبکه‌ی اجتماعی فیسبوک خود گفته: «تیم کریکت افغانستان هم‌گام و هم‌کاسه با حاکمان جنایت‌کار کنونی کشور است که زنان را از تمام عرصه‌های اجتماعی و سیاسی حذف کرده است، پس این تیم تحریم شود.»
مرضیه حمیدی هم گفته است، زنان در افغانستان با آپارتاید جنسیتی مواجه هستند، اما تیم کریکت از طالبان در میدان‌های بین‌المللی نمایندگی می‌کند. او گفته: «در کنار زنان افغانستان ایستاد شوید.»
تیم کریکت افغانستان که در میان هواداران خود به «ببرهای آبی» معروف است، در بازیهای خود تاکنون با سرود و پرچم ملی سابق افغانستان به میدان می‌روند. اما ظاهرا چنین کارهایی برای فعالان کارزار تحریم، قانع کننده نیست که تیم کریکت را جدا از طالبان بدانند.
علی عادلی، روزنامه‌نگار، در حساب فیسبوک خود نوشته است، از زمان بازگشت طالبان به قدرت، اعضای ارشد طالبان سعی کرده اند از تیم‌های ورزشی کشور برای سفیدنمایی خود استفاده کنند.
این بخشی از چیزی است که آقای عادلی گفته است: «در این میان تیم کریکت را، به دلیل ترکیب آن و همچنین پایگاه اجتماعی طالبان، بیشتر از تیم‌های دیگر به خدمت گرفته‌اند. عکس‌های زیادی از ملاقات این تیم با کسانی چون سراج‌الدین حقانی منتشر شده. اکثرا این ملاقات‌ها با سکوت این تیم در برابر حذف زنان و دختران از زندگی و حوزه عمومی همراه بوده است. شاید بعضی فکر می‌کنند که معاشرت و سکوت این تیم ناشی از رضایت آن‌ها از وضعیت موجود است و بعضی فکر می‌کنند که آن‌ها نگاه حرفه‌ای به ورزش دارند و نمی‌خواهند ورزش سیاسی شود. بعضی هم باور دارند که این تیم ناگزیر است با وضعیت موجود کنار بیاید. به هر حال، گروه‌ها و افراد زیادی به این باور رسیده‌اند که این تیم در خدمت شستشوی آبرو و اعتبار گروه حاکم قرار گرفته است.»
بتول حیدری، از فعالان حقوق زنان موافق تحریم تیم کریکت است. او به رسانه‌ی رخشانه گفته است، بازیکنان کریکت با نادیده گرفتن وضعیت زنان و دختران، به مهمانی‌های گروه طالبان می‌روند: «اگر از یک بازیکن تیم کریکت در مورد اوضاع افغانستان پرسیده شود، به دلیل اینکه از نظر ذهنی گرو‌گان و وامدار طالب هستند، به نحوی با تصویرسازی، از طالب و حاکمیت طالبان حمایت می‌کنند.»
او معتقد است که طرف زنان افغانستان تیم کریکت نیست، بلکه سازمان‌های حمایت کننده‌ی این تیم است.
مسعوده کوهستانی از زنان معترض افغانستان گفته است: «ورزشکاران تیم کریکت می‌دانند که گروه طالبان عامل وضعیت بیچارگی زنان افغانستان است. اما آنان از این وضعیت به خوبی چشم‌پوشی نموده‌اند.»
نظر لیلا بسیم، از فعالان حقوق زنان افغانستان این است که نه در میدان ورزش، بلکه کاری که ستاره‌های کریکت در مهمانی‌ها می‌کنند، سفیدنمایی از طالبان است.
محمد عیسا درویش، استاد دانشگاه و فعال مدنی گفته است، تیم کریکت از طالبان انزوازدایی می‌کند: «در شرایطی که بیشتر از سه سال می‌شود که زنان و دختران افغانستان به شکل خاص و مردم افغانستان به شکل عام زیر شکنجه‌ی طالبان قرار می‌گیرند و زنان و دختران ابتدایی‌ترین حقوق ازشان سلب گردیده و در صورت اندک اعتراض، صدای‌شان سرکوب و به بند کشانیده می‌شوند و در مخوف‌ترین شکنجه‌گاه‌ها عذاب می‌شوند، اما تیم کریکت در صورتی که ادعای ملی بودن را دارند برای طالبان به‌طور روشن و هدفمند سفیدنمایی می‌کنند. باید جهان و جامعه‌ی بین‌المللی با تحریم کردن تیم کریکت، جلوی روند عادی‌سازی مشروعیت طالبان را توسط حامیان‌اش بگیرند.»
اما تحریم تیم کریکت افغانستان مخالفان زیادی هم دارد. مثل حامد کرزی رییس‌جمهور پیشین افغانستان که با بالاگرفتن این جنجال با نشر پستی در پلتفرم ایکس از تیم کریکت اعلام حمایت کرد.
او نوشته است: «تیم ملی کریکت و همه‌ی بازیکنان سرافراز کشور عزیزمان افغانستان با موفقیت‌های خود در عرصه‌ی ورزش، نام افغانستان و پرچم ملی را درخشان نگه داشته‌اند. مردم افغانستان همواره ورزشکاران خود را حمایت و تشویق کرده‌اند و امیدوارند که با تلاش و استعداد خود موفقیت‌های بیشتری را برای کشور عزیزشان به ارمغان آورند.»
همزمان، ۶۷ نفر از مخالفان تحریم کریکت به‌شمول شکریه بارکزی، ظریفه غفاری، سانگه صدیقی، شینکی کروخیل، حنیفه گیروال، اصیلا وردک، شبنم دوران، شریفه زرمتی با ارسال نامه‌ای به پارلمان بریتانیا، خواستار حمایت از بازی کریکت در بازیهای بین‌المللی و به ویژه بازی ۵۰ اووره ماه آینده میلادی میان تیم کریکت انگلستان و افغانستان شده است.
این گروه در شروع نامه‌ی خود گفته است: «ما، فعالان حقوق زنان افغان و حامیان جامعه مدنی، با این نامه، نگرانی عمیق خود را نسبت به درخواست‌های اخیر برای تحریم تیم ملی کریکت افغانستان در واکنش به سیاست‌های آپارتاید جنسیتی طالبان ابراز می‌کنیم. در حالی که ما کاملاً متعهد به پیشبرد حقوق زنان افغان هستیم، باور داریم که چنین اقداماتی خطر پیامدهای ناخواسته‌ای را در پی دارد که می‌تواند به مردم افغانستان آسیب برساند و سلطه سرکوب‌گرانه رژیم را بیشتر تقویت کند.»
در شبکه‌های اجتماعی نیز تحریم تیم کریکت مخالفان زیادی دارد.
کاربری به نام احمد رایان در حساب ایکس خود نوشته است: «هدف قرار دادن تیم ملی کریکت افغانستان به بهانه مسائل سیاسی، نمایانگر ذهنیت مخرب و دورویی است. چگونه کسانی که ادعای دفاع از حقوق‌بشر دارند، می‌توانند ورزشکارانی را که نماد وحدت و امید ملی‌اند، مجازات کنند؟ این عمل حقوق بشری نیست، بلکه نفرت‌پراکنی است.»
ولی آرین، کاربر دیگری نوشته است: «خوب اگر کریکت تحریم شد، آیا رژیم طالب در افغانستان سرنگون می‌شود؟! به ریشه‌ی اصل مشکل تبر بزنید نه به جایی که ممکن است چند بازیکن از ترس خانواده‌های‌شان در افغانستان، با طالب عکس می‌گیرند.»
تحریم در ورزش برای ارزش‌های انسانی تازگی ندارد. قبلا هم چنین اتفاق‌هایی افتاده است. از قضا مشهورترین آن تحریم تیم کریکت افریقای جنوبی به خاطر تبعیض نژادی در این کشور در سال ۱۹۷۰ بود که این تیم رسما از سوی شورای بین‌المللی کریکت مورد تحریم قرار گرفت.
تحریم تیم افریقای جنوبی درست در زمانی اتفاق افتاد که این تیم قدرتمندترین تیم کریکت در سطح جهان به شمار می‌آمد. با این که تحریم پیامدهای زیان‌باری برای کریکت این کشور در پی داشت، اما از طرفی این کار توجه جهان را به مساله‌ی تبعیض نژادی در این کشور جلب کرد.
نظام آپارتاید نژادی در سال ۱۹۹۱ در افریقای جنوبی برداشته شد و تحریم تیم کریکت این کشور لغو شد.
