کاهش و کتمان خودکشی در هرات؛ ۸۰ درصد اقدام به‌خودکشی کار زنان بوده‌است

سارا

بر اساس آمار شفاخانه‌ی حوزوی ولایت هرات، آمار امسال خودکشی زنان که به ثبت رسیده،  نسبت به سال گذشته کاهش چشم‌گیر یافته است. مسوولان در شفاخانه‌ی حوزوی ولایت هرات می‌گویند،  در ۸۰ درصد رویدادهای اقدام به خودکشی، زنان خواسته‌اند که به زندگی شان پایان دهند.

عارف جلالی سرطبیب شفاخانه حوزوی هرات می‌گوید، زنانی که اقدام به خودکشی کرده‌اند بین سنین ۱۵ تا ۳۵ بوده‌اند.

این نهاد صحی در هرات گفته است که خودسوزی زنان به قصد خودکشی نسبت به سال‌های گذشته کم‌تر شده اما بیشتر زنان با خوردن دارو، مرگ موش، مواد شوینده، حلق‌آویز کردن و خوردن مواد کیمیاوی دست به خودکشی زده‌اند.

کاهش ۳۰ درصدی اقدام به خودکشی

هرات از جمله ولایت‌هایی است که آمار خودکشی زنان در این ولایت همواره بالا بوده است، و در سال‌های گذشته هرات از نظر ثبت موارد اقدام به خودکشی زنان جزء ولایت‌های صدرنشین بوده‌است.

اما در سال جاری، براساس آمار شفاخانه حوزوی هرات آمار خودکشی زنان در این ولایت دستکم ۳۰ درصد کاهش یافته است.

عارف جلالی، سر طبیب شفاخانه‌ی حوزوی ولایت هرات گفته است، در سال جاری دو هزار و ۴۵ مورد اقدام به خودکشی در هرات ثبت شده: « از میان آمار ثبت شده یک هزار و ۷۶۰ تن زنان اند و ۲۸۵ تن دیگر از آنان مردان هستند. این آمار منتشر شده نسبت به سال گذشته که موارد اقدام به خودکشی نزدیک به دو هزار ثبت شده بود، کاهش ۳۰ درصدی داشته است.»

به گفته آقای جلالی از میان آمار ارئه شده که زنان امسال دست به  خودکشی زده‌اند،۲۷ واقعه حلق‌آویز که شامل؛ پنج زن و دو کودک و ۲۰ مرد بوده که در این میان پنج زن و یک مرد جانش را از دست داده‌اند. از طرف دیگر، شش واقعه خودسوزی زنان نیز به ثبت رسیده است.

سرطبیب شفاخانه‌ی حوزوی هرات می‌گوید، دلایل عمده‌ی اقدام به خودکشی در میان زنان، مشکلات اقتصادی، مشکلات روحی و روانی، ازدواج‌های اجباری، ازدواج‌های زیر سن و بدل دادن هستند.

کتمان یا کاهش؟

با این که آمارهای رسمی نشان می‌دهد، آمارخودکشی در هرات کاهش یافته است، بویژه در میان زنان. اما رسانه‌ی رخشانه با شماری از زنان که اقدام به خودکشی کرده‌اند و با منابع صحی گفت‌وگو کرده و در یافته است که بیشتر زنان قصدخودکشی شان به دلیل ترس از مجازات طالبان کتمان می‌کنند.

کتمان خودکشی زنان را مسوولان شفاخانه خوزوی هرات نیز تایید می‌کنند. عارف جلالی سرطبیب شفاخانه حوزوی هرات می‌گوید، زنان که اقدام به خودکشی شان را پنهان می‌کنند، بسیار زیاد است: « ۹۰ درصد از زنانی که اقدام به خودکشی می‌کنند، خودکشی شان را پنهان می‌کنند و آن را سهوا می‌خوانند، در حالی که داکتران معالج، طبق آناتومی بدن مریض تشخیص می‌دهند که فرد اقدام به خودکشی کرده است.»

رقیه‌ی (مستعار) هنوز  ۲۰ ساله است. او اقدام به خودکشی کرده است. اما می‌گوید، قصد خودکشی نداشته است: «مریضی سرماخورده‌گی داشتم و دیشب مثل همیشه داروهای خود را خوردم، اما به یکبارگی حالم خراب شد و مرا به شفاخانه آوردن.»

اما داکتر معالج رقیه، نظری دیگری دارد. او که نخواست نامی از او در گزارش گرفته شود می‌گوید، رقیه به قصد کشی داروهای دوزبلند را خورده است : «رقیه دیشب با خوردن دارو با دوز بلند اقدام به خودکشی کرده بود و دلیل آن را جنگ با والدین‌اش عنوان کرد؛ اما حالا اعتراف‌اش را تغییر داده است، چون دختران زیادی که این روزها اقدام به خودکشی می‌کنند از سوی بخش جنایی طالبان مورد بازپرسی قرار می‌گیرند و همین موضوع سبب شده تا آنان بخاطر ترس از برخورد طالبان خودکشی شان را پنهان کنند.»

اما سیمین ( مستعار) ۱۸ ساله دختری که با صورت ورم کرده و انتراکتی در دست، روی تخت شفاخانه حوزوی هرات خوابیده، قصد خودکشی‌اش را کتمان نمی‌کند. به گفته سیمین چند شب قبل به قصد پایان دادن به زندگی اش مرگ موش خورده است:«نیمه‌های شب با نامزدم در حین تماس تلفنی جر و بحث کردم و بعد از قطع کردن تماس، با خوردن مرگ موش خودکشی کردم. من نامزدم را دوست ندارم و نکاح مان با مصلحت خانواده‌ها بوده.»

به گفته‌ی سرطبیب شفاخانه‌ی حوزوی هرات نیز، ۹۵ درصد موارد اقدام به خودکشی زنان به دلایل «مشکلات درون فامیلی و ازدواج‌های اجباری است.»

سیمین که تنها ۱۸ سال عمر دارد می‌گوید، از سن ۱۲ سالکی از درس محروم شده و نتوانسته ادامه‌ی تحصیل بدهد و حالا نیز در دام ازدواج اجباری افتاده است.

فعالان حقوق زن در هرات معتقدند که دسترسی نداشتن زنان به عدالت از جمله دلایلی است وقتی کسانی که اقدام به خودکشی می‌کنند، قصد شان از این کار را کتمان می‌کنند.

با روی کار آمدن گروه طالبان در کشور وزارت اموز زنان منحل شد و فعالیت دادستان‌های زن نیز متوقف شد. از نظر فعالان حقوق زن بعید است که خودکشی در هرات کاهش یافته باشد. زیرا زنان مثل گذشته دیگر نمی‌توانند آزادانه با مراجعه به نهادهای عدلی و قضایی از حقوق شان دفاع کنند. نهادهای مثل کمیسیون حقوق بشر، وزارت امور زنان و دیگر نهادهای که در دفاع از حقوق زنان کار می‌کردند، نیز حالا مثل گذشته در دسترس زنان قرار ندارد یا دستکم این نهادها پیگیر وضعیت زنان در افغانستان نیستند و قضایای خشونت علیه زنان به ثبت نمی‌رسد.

سکینه حسینی، فعال حقوق زن و عضو سابق شورای ولایتی در هرات می‌گوید، طالبان باید دسترسی زنان به عدالت را فراهم کنند: «طالبان ادعای حکومت اسلامی را دارند، دین اسلام دین برابری و عدالت است پس باید شرایط عدالت‌خواهی را برای زنانی که تحت خشونت قرار می‌گیرند، تسهیل ببخشند و عاملین خشونت علیه زنانی را که اقدام به خودکشی می‌کنند، مجازات کنند.»

خانم حسینی باور دارد که در گذشته برای رسیدگی به قضایای خشونت علیه زنان، نهادهای حقوقی و مدنی زیادی فعالیت داشت که اکنون از فعالیت باز مانده اند. 

اما نهادهای مسوول طالبان در هرات حاضر نیستند در این موارد با رسانه‌ها صحبت کنند.

در همین حال وحید نورزاد مسوول بخش صحت روانی شفاخانه‌ی حوزوی هرات می‌گوید، آمار خودکشی زنان نسبت به مردان همیشه بالا بوده است که در این میان خشونت‌های خانواده‌گی دلیل اصلی خودکشی زنان به حساب می‌آید: « محدود ساختن زنان از حق کار، تحصیل و انتخاب همسر، مشکلات اقتصادی، ازدواج‌های اجباری، بدل دادن، خیانت همسر، رابطه‌‌های غیرقانونی و سواستفاده‌های جنسی و عاطفی دلایل اصلی اقدام به خودکشی زنان در سال جاری شمرده شده است.»

به گفته آقای نورزاد، هر ماه به صورت میانگین ۱۰۰ زنی که اقدام به خودکشی کرده‌اند از بخش‌های داخله، عصبی و سوختگی به بخش صحت‌روانی، جهت مشاوره و روان‌درمانی انتقال داده می‌شوند.

به گفته او این زنان  بعد از تداوی اولیه، جهت مشاوره و آگاهی دهی به بخش صحت روانی شفاخانه‌ی حوزوی انتقال داده می‌شوند.

از نظر آقای نورزاد در افغانستان خودکشی یک عمل ننگ‌آلود و غیر اسلامی دانسته می‌شود. به همین دلیل زنان اقدام به قصد خودکشی را کتمان می‌کنند: «بیشتر زنان بخاطر عدم حمایت خانواده‌های شان، اقدام به خودکشی شان را رد می‌کنند، چون از نظر خانواده‌های شان فردی که خودکشی کرده باعث آبروریزی خانواده است. زنان هم‌چنان به دلیل رسمی شدن پرونده‌ی خشونت و درگیر شدن با نهادهای عدلی و قضایی فعلی کشور نیز منکر اقدام به خودکشی می‌شوند.»