همزمان با ۱۰ جون، روز جهانی صنایع دستی، زنان تجارت‌پیشه در ولایت هرات از سهم اندک زنان در فعالیت‌های تجارتی در افغانستان ابراز نگرانی می‌کنند.
رخشانه: نمایشگاه سه‌روزه‌ی تولیدات صنایع دستی زنان تحت عنوان «عالی‌است افغانی‌است»، عصر روز (شنبه، ۱۹ جوزا ) در هوتل آسمان در مربوطات ناحیه‌ی چهارم شهرداری شهر هرات افتتاح شد و تولیدات صنایع زنان از قبیل آثار هنری، قالین، لباس‌های سنتی و سایر محصولات محلی و سنتی ساخته‌ی زنان به نمایش گذاشته شده بود.
به گفته مسوولان، در این نمایشگاه ۱۱۷ غرفه گذاشته شده که از این میان، ۶۵ غرفه‌ی آن متعلق به زنان تجارت‌پیشه بوده است.
سمانه(مستعار)، مسوول شرکت زنان زعفران کار «….» به عنوان یکی از زنان تجارت‌پیشه در این نمایشگاه شرکت کرده است.
سمانه در صحبت با رسانه‌ی رخشانه از نداشتن سهم زنان در فعالیت‌های تجارتی شکایت دارد. او می‌گوید: «برای زنان سهم برای حضور در سیمینارها و نمایشگاه‌های بیرونی داده نمی‌شود و ما نمی‌توانیم صدای خود را به مسوولان برسانیم؛ در جلسات ولایت و ریاست زراعت تنها مردان اجازه اشتراک دارند و از زنان تقاضا می‌شود که همکار مرد خود را معرفی کنند.»
او می‌گوید که محدودیت سد راه کار زنان تجارت‌پیشه از سوی طالبان، به این زنان ضربه‌ی اقتصادی وارد کرده است.
سمانه ادامه می‌دهد که به علت غیر فعال ماندن دهلیز هوایی و کاهش پروازهای خارجی، صادرات زعفران به کشورهای خارجی کاهش یافته است.
او می‌گوید: «اصلی‌ترین مشکل زنان در عرصه تجارت در بخش بازاریابی و بسته‌‌بودن دهلیز هوایی است. قبلا از طریق دهلیز هوایی اجناس با هزینه کم صادر می‌شد ولی در حال‌حاضر هزینه انتقال از قیمت زعفران بیشتر است.»
خانم سمانه با ابراز نگرانی از وضعیت تجارت زنان زیر حاکمیت گروه طالبان می‌گوید که اگر وضعیت به همین روال ادامه پیدا کند، او مشتری‌های خود در خارج از کشور را از دست خواهد داد.
او می‌گوید: «در بازار داخلی فروشات نیست بازار خارجی هم در دست ما نیست زیرا ما برای انتقال اجناس تجاری خود به مشکل بر می‌خوریم و همچنین کشورها برای تجار افغان ویزه خیلی کم می‌دهند که ما بتوانیم در خارج از کشور نمایندگی داشته باشیم و از طریق نمایندگی جنس خود را بفروش برسانیم.»
سمانه، در سال ۱۳۸۶ کاروبار پروسس زعفران را با سرمایه اولیه دو‌میلیون افغانی راه‌اندازی کرده است. او می‌گوید که در این شرکت رییس، معاون، ده کارمند دایمی و در فصل زعفران به‌تعداد یک‌صد تن کارمند قراردادی کار می‌کنند.
او از طالبان می‌خواهد که محدودیت‌ها بر کار زنان را بردارند و از صنایع دستی زنان حمایت کرده تا بستر مناسب برای صادرات صنایع‌شان به خارج از کشور فراهم شود.
نبود بازار جهانی و کاهش فروش در بازار داخلی، بلند بودن بهای مواد خام و عدم دسترسی زنان به برنامه‌های حمایتی از چالش‌های عمده‌ی این بانوان یاد می‌شود.
شکریه نظری ۳۳ ساله، یکی دیگر از زنانی است که قالین و کیف‌های دست‌دوزی کارگاه‌اش را به نمایش گذاشته است. او می‌گوید که در سه روز حضور در نمایشگاه، فروش وی «خیلی کم » بوده است.
شکریه می‌گوید: «در این نمایشگاه فروشات خوب نداشتم… فروشات من در این نمایشگاه تنها یک عدد کیف دست‌دوزی و سه عدد دست‌بند بود اگر مردان اجازه ورود به نمایشگاه را می‌داشتند حداقل یک تابلو و یا ساعت قالینی بفروش می‌رسید.»
شکریه مسوول کارگاه قالین‌بافی بانوان ترکمن است که با سرمایه ده هزار افغانی زمینه کار را برای سی تن از زنان در کارگاه قالین‌بافی در منطقه «خواجه کله» شهر هرات فراهم کرده است.
فرید نادری، مسوول این نمایشگاه، در برنامه‌ای افتتاحیه گفت، در این نمایشگاه تجار از شش ولایت از جمله مزارشریف، دایکندی، کابل، جلال آباد، قندهار، بادغیس و فراه محصولات شان را به نمایش گذاشته‌اند.
تمنا، مسوول مرکز نان‌پزی زنان از قندهار در این نمایشگاه اشتراک کرده است. این زن تجارت‌پیشه در شرایطی در ولایت قندهار کارگاه نان‌پزی برای زنان بی‌سرپرست راه‌اندازی کرده که در دوران بیست‌ساله‌ی دولت پیشین و حاکمیت طالبان، خارج شدن زنان از خانه و رفتن به مکتب و وظیفه تابوشکنی محسوب می‌شود.
او می‌گوید: «در قندهار تعداد کمی از زنان برای اجرای وظیفه از خانه بیرون می‌شوند … اگر یک زن بخواهد از خانه بیرون شود، با هزاران مشکل مثل عدم اجازه فامیل روبه‌رو است و تعداد زیادی از فرصت‌های آموزشی را از دست داده‌اند، اما این باعث نمی‌شود که در خانه بمانند بلکه حالا وقت آن است که کار کنند؛ درست است که نمی‌تواند به عنوان یک داکتر و استاد کار کند، اما می‌تواند یک کار کوچک را به پیش ببرد».
تمنا ادامه می‌دهد که در اوایل کارشان، زنان شاغل در این مرکز در مسیرخانه تا محل کارشان توسط نیروهای طالب ایستاد و مورد بازپرسی قرار می‌گرفتند.
او می‌گوید: «در اوایل طالبان برای زنان مشکل ایجاد می‌کردند؛ مثلا زمانی‌که در ساعت چهار صبح زنان از خانه به سمت کارگاه می‌آمدند بوسیله مامور طالب ایستاد می‌شدند و از آنان سوال می‌شد که کجا می‌روی؟»
تمنا می‌افزاید که برای جلوگیری از این اقدام طالبان برای کارمندان‌اش کارت هویت توزیع کرده است: «طالبان از مکان کاری ما دیدن کرده‌اند و مکان صرفا برای زنان است و رئیس و کارمندان‌اش همه زن هستند و برای ما اجازه داده‌اند که به فعالیت خود ادامه بدهیم.»
مرکز نان‌پزی زنان در قندهار از سال ۲۰۲۱ با سرمایه اولیه سه‌صد و پنجاه‌هزار افغانی و ده کارمند راه‌اندازی شده و در حال‌حاضر شمار کارمندان آن به۴۰ تن رسیده است.
این شرکت فرمایشات را به گونه حضوری و آنلاین ثبت می‌کند و نان، غذا و هوسانه را به درب خانه‌ها می‌رسانند.
در همین‌حال، شماری از دختران هراتی نیز با محرومیت از آموزش و کار، به فعالیت‌های هنری روی آورده‌اند.
خدیجه حمیدی، مسوول کارگاه هنری و آموزشی چشمه، از دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه هرات فارغ شده است. وی که آثار نقاشی خود را در نمایشگاه به نمایش گذاشته می‌گوید: «با وجودی که هنرمند با مبلغ گرانی ابزار کاری را خریداری و اثر هنری خلق می‌کند، اما در جامعه ما به هنر و هنرمند ارزش نمی‌دهند …. برعلاوه در گذشته رفت و آمد گردشگران و اقشار سرمایه‌دار زیاد بود ولی در حال حاضر اوضاع هنر زیاد مناسب نیست»
او گفت که در بخش نقاشی چهار نفر هستند که با آب‌رنگ، مینیاتور و خوش‌نویسی با خودکار و نی در بخش آموزش و کار بروی سفارشات کار می‌کنند
در دوران حاکمیت گروه طالبان و با ممنوعیت آموزش دختران بالای صنف ششم، شماری از دختران به‌کار در کارگاه‌های هنری روی آورده‌اند.
رومینا یوسفی، مدیر ثبت سفارشات و تبلیغات حکاکی بامداد، و یکی از اشتراک‌کنند‌گان این نمایشگاه است.
او می‌گوید اکثر هنرجویان کارگاه را دختران محروم از مکتب تشکیل می‌دهند: «دختران بین سنین ۱۵ الی ۳۰ سال در این نمایشگاه مصروف کاراند. علاقمندی دختران پایین‌تر از سن ۱۵ سال به کار در عرصه حکاکی زیاد است ولی چون در کار حکاکی فشار کار زیاد و ابزار کار نیز تیز است؛ ما دختران پایین تر از سنین ۱۵ را استخدام نمی‌کنیم.»
این کارگاه از سه‌سال بدین‌سو در منطقه باغ آزادی در ناحیه اول شهر هرات، آغاز به کار کرده و در حال حاضر ۲۵ دختر در کارگاه حکاکی مشغول به کار هستند.
زنان متعهدند که با شرکت در نمایشگاه‌ها، معرفی تولیدات و امضاء قرارداد‌های تجاری، تجارت شان را در سایر ولایت‌ها گسترش دهند.
