قالین بافی؛ روزنه امید زنان بامیان برای نجات از فقر و گرسنگی

سمیه ماندگار

یک شرکت تولیدی قالین دستی در ولایت بامیان با همکاری موسسه امدادرسان اسیبا (ACEBA) که در بخش کارآموزی به زنان فعال است، پروژه کارآموزی قالین بافی برای هزار تن از زنان بامیانی را به هدف فقرزدایی زنان روی دست گرفته است.

این پروژه ۱۰ روز پیش در مرکز ولایت بامیان شروع به کار کرده است. مسوولان شرکت تولید قالین پرند بومی می‌گویند، همزمان با کارآموزی، زنان ماهانه مقدار پولی به‌عنوان مددمعاش می‌گیرند.

به گفته‌ی مسوولان، این برنامه سه ماهه است و در دو دور در مرکز و ولسوالی‌های بامیان انجام می‌شود.  

عبدالله ابراهیمی ۴۹ ساله و مسوول شرکت تولید و فروش قالین پرند بومی به رسانه رخشانه می‌گوید، این پروژه از لحاظ اقتصادی برای خانواده‌ها اهمیت زیادی دارد، زیرا زنان هم حرفه می‌آموزند و همزمان  مددمعاش دریافت می‌کنند. به گفته‌ی آقای ابراهیمی، در پایان این پروژه زنان می‌توانند برای خود قالین بافی و درآمد زایی کنند.

« بخش تهیه کارگاه، مواد قالین، وسایل مورد ضرورت، محیط کار و آموزگار همه به دوش شرکت تولید و فروش قالین پرند بومی است و همین‌گونه مقدار ۱۲ هزار افغانی به عنوان جیب خرج یا مددمعاش از سوی موسسه اسیبا برای کارآموزان در نظر گرفته شده است.»

فقر و گرسنگی وضعیت آشنا برای مردم، به‌ویژه زنان بامیان است. میزان فقر در بامیان تا پیش از طالبان ۸۰ درصد تخمین می‌شد. با فروپاشی دولت قبلی افغانستان، شغل‌های زیادی از دست رفت، چرخه‌ی کار و درآمد از هم پاشید، به‌ویژه زنانی ‌که قبلا به‌عنوان نان‌آور خانواده‌ی خود کار می‌کردند بی‌کار شدند. از نظر مردم بامیان، دامن فقر بسیارگسترده‌تر از گذشته شده است.

عبدالله ابراهیمی می‌گوید: «ما در پی کمک به مردم فقیر و بی‌بضاعت هستیم تا آن‌ها حرفه‌ی جدیدی را یاد بگیرند و در آینده بتوانند خانواده‌های‌شان را از لحاظ اقتصادی کمک نمایند. از طرف دیگر، آموزش قالین بافی در درازمدت به نفع شرکت نیز است زیرا مشتریان و و کسانی‌که قالین بافی می‌کنند بیشتر می‌گردد.»

دور اول این برنامه شروع شد و در این دور ۵۵۰ زن  شامل کارآموزی شده‌اند. ۲۵۰ زن در مرکز بامیان و ۳۰۰ زن دیگر در قریه‌جات مرکز بامیان.

عبدالله ابراهیمی می‌گوید: «قرار بود هر دور سه ماه ادامه پیدا کند و زمانی ‌که دور اول ختم گردید دور دوم شروع شود ولی به دلیل این‌که بامیان از جمله مناطق سردسیر است و هوا زود سرد می‌شود تصمیم داریم دور دوم را هم حدود یک ماه بعد آغاز نماییم تا قبل از سرد شدن هوا این پروژه به اتمام برسد.»

از نظر دست‌اندرکاران این برنامه، زنان بالای ۱۸ سال و از طیف فقیر جامعه واجد شرایط شمولیت در این برنامه است.

قالین از صنایع دستی قدیمی افغانستان است. صنعتی که عمدتا با انگشت زنان رشد کرده و در شرایط سخت زنده مانده است.  اما عبدالله ابراهیمی می‌گوید، قالین‌های دست‌باف کشور بدون پروسس به پاکستان صادر شده و به نام قالین پاکستانی به سراسر جهان صادر می‌گردد. از نظر آقای ابراهیمی  درآمد اعظم صنعت قالین دستی افغانستان به جیب بازرگانان پاکستانی می‌رود.

او می‌گوید، اگر موسسات ملی و بین‌المللی در قسمت ایجاد مارکیت جهانی صنعت قالین افغانستان همکاری نمایند، این صنعت می‌تواند در وضعیت بیکاری مطلق افغانستان کمک بزرگی به مردم، به‌ویژه زنان باشد.

صدای تک‌تک شانه‌های قالین محوطه را پرکرده است. در جمع زنان که سرگرم شانه زدن هستند، راحله ۲۱ ساله اول حاضر به صحبت می‌شود. او فارغ صنف چهاردهم است. او از دره‌ی « اژدر» به این مرکز می‎آید. راحله امیدوار است که این پروژه برای او کار و برای خانواده‌اش نان شود.

«بعد از این‌که طالبان آمده تقریبا تمام کارها سقوط کرده است، نه برای زنان کار است و نه برای مردان. وقتی ما این‌جا بیاییم و کار کنیم و دست‌مزد بگیریم، روی اقتصاد خانواده‌ی ما تأثیر مثبت دارد. چون ما می‌توانیم از این طریق نصف احتیاجات خانواده‌ی خود را برآورده نماییم».

راحله می‌گوید، در خانواده‌اش ده نفر هستند. بیشتر اعضای خانواده کودکان اند. نان‌آور خانواده تنها برادر بزرگش است که او هم به قول راحله، مدت‌ها شده که بیکار می‌باشد. راحله می‌خواهد زمانی‌که قالین بافی را یاد گرفت در خانه‌ی خود قالین راه‌اندازی کند و دیگر اعضای خانواده‌اش را نیز مصروف این حرفه بسازد. «اقتصاد خانواده‌ رشد نموده از فقر و احتیاج نجات پیدا کنیم.»

راحله تصمیم دارد مددمعاشی را که از طریق کارآموزی در این پروژه می‌گیرد برای تأمین مخارج زندگی خانواده‌اش مصرف نماید: «من می‌خواهم که احتیاجات خانواده‌ی خود را از این طریق رفع نمایم، یک بوجی آرد بخرم، برنج، روغن، چای خشک، شکر و سایر نیاز‌های خانواده‌ام را تأمین نمایم.»

نجیبه ۴۰ ساله که در یک خانواده‌ی نه نفری زندگی می‌کند، از کارآموزان دیگری این برنامه است. او نیز به این برنامه به عنوان روزنه امید برای نجات از فقر و گرسنگی می‌بیند: «چون مردان ما بی‌کار است این پروژه روی اقتصاد ما تأثیر خیلی مثبت و خوب می‌گذارد و ما را از لحاظ اقتصادی کمک می‌نماید.»

نجیبه می‌گوید، فعلا در خانواده‌ی او کسی‌که درآمد مالی داشته باشد نیست و مردان خانواده‌اش همه بی‌کار اند و او که تازه به عنوان کار آموز در این پروژه شامل شده است، چشم امیدش به مددمعاشی است که از این‌جا می‌گیرد.

محمد باقر معرفت ۳۸ ساله، رییس دانشکده‌ی اقتصاد دانشگاه بامیان در مورد اهمیت اقتصادی این پروژه می‌گوید: «در شرایط فعلی که مردم ما بی‌کار است و مخصوصا که خانم‌ها در کل بی‌کار و خانه نشین اند این پروژه از اهمیت اقتصادی بالایی برخوردار است زیرا از طریق مدد معاش که این خانم‌ها دریافت می‌کنند می‌توانند از نگاه معیشت زندگی به فامیل خود کمک نموده و نان و خوراک تهیه کنند و مهمتر از آن نفس یادگیری قالین بافی و صنایع دستی، تولید و فروش آن تبدیل به فرهنگ گردیده و از این طریق اقتصاد مردم رشد می‌کند.»