تمنا تابان
«از وقتی یادم میایه تا هنوز چنین پوششی نداشتم. به همین خاطر به این‌گونه پوشش عادت ندارم، ما خو پدر تا پدر مسلمان بودیم و حجاب ما کاملاً اسلامی بود، نمی‌دانم این مسلمانی از کجا می‌آید که این همه سخت‌گیرانه و افراطی عمل می‌کند؟» پرسشی بی‌پاسخ برای سکینه ۲۵ ساله که ساکن شهر نیلی در مرکز ولایت دایکندی است.
توصیفی که سکینه از وضعیت دارد تلخ و تکان‌دهنده است: «طالبان با وضع این محدودیت زندگی زنان را به جهنم تمام عیار تبدیل کرده است.» اشاره او به محدودیت جدید طالبان است.
طالبان در تاریخ ۹ سرطان امسال در دایکندی در یک ضرب‌الاجل ۶ روزه به زنان دستور دادند که مجبور هستند حجاب سرتا پا سیاه بپوشند و به صورت‌شان ماسک بزنند. زنان در ولایت دایکندی می‌گویند، گروه طالبان این دستور را بهطور جدی عملی می‌کنند که دردسرهای زیادی را برای زنان به بار آورده است.
به خاطر مصوونیت مصاحبه شونده‌ها، تمامی نام‌های آمده در این گزارش مستعار هستند.
سکینه دانشجوی یک انستیتوت صحی خصوصی در مرکز ولایت دایکندی است. او می‌گوید، از سنگ‌خانه که قدم به بیرون می‌گذارد تا رسیدن به محل درس‌اش ترس از طالبان مثل شبح او را دنبال می‌کند: «من خودم مجبورم روزانه یک ساعت از خانه تا انستیتوت ره پیاده بروم، از طرفی مطابق این فرمان آخری طالبان باید سر تا پا سیاه بپوشم، زمانی‌که در اوج گرما از انستیتوت به سوی خانه می‌آیم، فکر می‌کنم در بین آتش می‌سوزم، همین‌قدر برایم دشوار است… وقتی فکر می‌کنم که طالبان هر تصمیمی می‌گیرند ما مجبوریم عملی کنیم احساس پوچی و حقارت می‌کنم، فکر می‌کنم که انگار زنده نیستم، مرده‌ی هستم که زنده‌ها برایش تصمیم می‌گیرند که چگونه کفنی برایش ببرند و کجا و در کدام قبرستان دفنش نمایند، مگر وقتی قدرت اراده‌ی انسان را از او بگیرند با مرده‌ی متحرک فرقی دارد؟»
پوشش دستوری طالبان دست‌کم برای زنان دایکندی بیگانه است. زنان در این ولایت هرگز در هیچ دوره‌ای چنین پوششی نداشته‌اند. به همین خاطر، کنار آمدن زنان با چنین دستوراتی از نظر روانی هم آسان نیست. سکینه به رسانه‌ی رخشانه گفته است: « وقتی تنها می‌شوم با خودم می‌گویم که خداوند برای جزای کدام گناه ما چنین سرنوشتی را برای ما رقم زده است که با طالب هم‌زمانه و هم‌وطن شده‌ایم.»
لباس‌هایی که زنان در ولایت مرکزی افغانستان می‌پوشند، رنگی وآزاد بوده و دست‌وپاگیر نیست. برخلاف چیزی که حالا طالبان زنان را مجبور به پوشیدن آن کرده است.
طالبان از زمان به قدرت رسیدن‌شان در ۱۵ اگست سال ۲۰۲۱ تا اکنون صدها فرمان محدود کننده صادر کرده‌اند. براساس گزارش نهادهای ناظر بین‌المللی این فرمان‌ها به طور سیستماتیک و فراگیر زنان را به حاشیه رانده و به خشونت بیشتر علیه زنان دامن زده است.
در اوایل ماه اسد امسال، سازمان بین‌المللی مهاجرت، یوناما و بخش زنان سازمان ملل متحد در گزارش مشترک گفته‌اند که حدود ۶۴ درصد از زنان افغانستان هنگام بیرون شدن از خانه، احساس مصوونیت نمی‌کنند.
در گوشه‌ای دور افتاده در شهر نیلی، زنی به تنهایی از پنج فرزندش سرپرستی می‌کند. هم تنها نان آور آن‌ها است و هم از آن‌ها مراقبت می‌کند. به دلیل نگرانی‌های امنیتی از ذکر محل دقیق خانه صابره در این گزارش خود داری می‌شود.
صابره ۳۶ ساله که در گوشه‌ای از شهر نیلی دکان کوچک صنایع دستی دارد از تجربه‌ی محدودیت‌های تازه طالبان گفته است: «تعداد زنانی که در بازار می‌آیند بسیار کم شده، حتی گفته می‌توانم نسبت به چهار ماه پیش، از نصف هم کمتر شده. دلیلش هم سخت‌گیری طالبان در قسمت پوشش حجاب عربی است. مشتری‌های ما در بازار بیشتر زنان هستند، به هر اندازه که تعداد زنان در بازار کم شود به همان اندازه مشتریان ما هم کمتر میشه.»
صابره گفته است، شوهرش را طالبان در زمان حکومت پیشین افغانستان در دره جلریز تیرباران کرده‌اند. به گفته‌ی او این اتفاق در تاریخ ۱۶ سرطان ۱۳۹۸ رخ داده و شوهرش یک فرد غیرنظامی بوده است.
ولسوالی جلریز ولایت میدان وردک، کابل را به ولایات مرکزی افغانستان وصل می‌کند. این جاده به «دره مرگ» معروف شده بود، زیرا صدها نظامی و غیرنظامی عمدتا هزاره توسط طالبان در این دره، گروگان، کشته و سر بریده شده‌اند.
صابره اکنون تنها سرپرست پنج فرزند قد و نیم خود است. او گفته است: «ما را هم مجبور ساخته‌اند تا تمام روز با حجاب عربی کار نماییم، وقتی از سر کار خانه می‌رویم همین‌که این پوشش جبری را بیرون می‌کنم یک نفس راحت می‌کشم، کار با این‌گونه پوشش واقعا سخت است، اگر خیلی مجبور نبودم از خیر همین دوکان‌داری و کار در بازار می‌گذشتم. واقعاً از این همه محدودیت خسته شدم، خدا کند دوره‌ی این گروه به زودی پایان پیدا کند که همه راحت شویم.»
ریاست امر به معروف و نهی از منکر طالبان همزمان با ضرب‌الاجل یک هفتهای به زنان در دایکندی هشدار داده بود: «بعد از تاریخ فوق ( ۹- ۱۵ سرطان) اگر کدام زن بدون حجاب عربی در بازار و یا اداره دیده شود، مجازات و حبس می‌گردد.»
مونسه ۲۴ ساله که دانش‌آموز یک مرکز زبان انگلیسی در دایکندی است به رسانه‌ی رخشانه گفته است: «اینا (طالبان) مسئله حجاب عربی را بسیار جدی گرفته است، اگر عملی نکنیم و ما را دستگیر کنند که دیگر برای خانواده‌ی ما آبرو نمی‌ماند، اگر عملی کنیم واقعا تاب آوردن در برابر گرمی و لباس سر تا پا سیاه بسیار سخت است.»
مونسه می‌گوید، هر روز سر ظهر که به سوی محل آموزش‌اش می‌رود چندین‌بار در مسیر ۴۰ دقیقه‌ی در گوشه‌ی ایستاد شده و دهان‌بند عربی‌اش را کنار می‌زند تا راحت‌تر نفس بکشد: «از اتاق تا کورس را بسیار به سختی پیاده می‌رویم، باور کنین در خیلی از جاها نفس ما قید میشه، نفس کشیدن سخت میشه… من خودم کوشش می‌کنم در جاهایی که خلوت‌تر است روبندم را کنار بزنم و نفس بکشم و در همین جریان هم ترس دارم که مبادا طالبی سر برسد و برایم ایجاد مزاحمت کند.»
برای آرزوی ۲۵ ساله یک بار ماجرا تا مرز بازداشت‌اش پیش رفت. او گفته است، همین چند روز پیش با لباس‌های رنگی و با عجله همراه با خواهرش به نانوایی نزدیک خانه‌اش رفتند. چون عجله داشتند، فرصت نکردند لباس سیاه بپوشند. او گفته است، نرسیده به نانوایی چشم افراد طالبان به آن‌ها افتادند: «از دست نظامی‌های طالبان گریختیم و به خانه رفتیم، ولی طالبان بی‌خیال نشدند و به دنبال ما آمدند، دروازه‌ی حویلی ما را چندین بار و با خشونت تک تک کردند، بالاخره پدرم رفت و با آن‌ها حرف زد، به پدرم می‌گفتند که دو دختر بی‌حجاب در این حویلی آمده زود تسلیم ما کنید.»
آرزو گفته است، این ماجرا با پادرمیانی همسایه‌هایش باعث شد که آن‌ها بازداشت نشوند. اما پدرش به طالبان ضمانت داده که هرگز دختران‌اش با لباس رنگی از خانه بیرون نشود.
هر روز که می‌گذرد، دامن محدودیت‌های طالبان علیه زنان بزرگ‌تر می‌شود. در تازه‌ترین مورد، ملا هبت‌الله رهبر گروه طالبان قانون امر به معروف و نهی از منکر طالبان را توشیح کرده است. سندی رسمی که دست طالبان را برای مجازات دسته‌جمعی زنان بازتر می‌کند.
در این قانون که به تازگی نافذ شده، موارد جنجالی زیادی در مورد زنان آمده است. از جمله در این قانون صدای زنان «عورت» خوانده شده است. معنایش این است که حتا صدای زنان را مرد بیگانه نباید بشنود. همچنین، برپایه‌ی این قانون، زنان نباید لباس کوتاه، نازک و چسپ بپوشند و هنگام بیرون رفتن از خانه باید روی خود را بپوشانند.
