حوا محمودی
حوالی ساعت ۱:۰۰ پس از چاشت روز جمعه (۱۶ میزان) انفجاری در مسجد سیدآباد در منطقه‌ی گذر خان‌آباد در مرکز ولایت قندوز رخ داد که به نوع خود مرگ‌بارترین حمله بر غیرنظامیان از زمان تسلط طالبان بر افغانستان بوده است. مسئولیت این حمله‌ی انتحاری را گروه داعش بر عهده گرفته و گفته است که مسجد مرکزی هزاره‌های شیعه در قندوز را هدف قرار داده‌اند.
گزارش‌های متفاوتی از آمار تلفات این حمله منتشر شده است. داکتران بدون مرز می‌گوید که ۲۰ کشته و ۹۰ زخمی از محل رویداد به شفاخانه‌ی این سازمان در شهر قندوز منتقل شده‌اند. ساکنان محل و برخی منابع دیگر می‌گویند که میزان تلفات این حمله با توجه به میزان نفوسی که در هنگام ادای نماز جمعه در مسجد تجمع کرده بودند، زیاد است. اما یکی دیگر از داکتران بدون مرز روزگذشته به رسانه‌ی رخشانه گفته بود که حدود ۵۰ نفر کشته شدند.
یکی از داکتران در شهر قندوز به شرط افشا نشدن نامش، به رسانه‌ی رخشانه گفت که بیش از ۳۵۰ کشته و زخمی از محل این رویداد به شفاخانه‌های مختلف، از جمله شفاخانه داکتران بدون مرز، شفاخانه حوزوی قندوز، شفاخانه پاستور و شفاخانه البیرونی منتقل شده‌اند. شماری از کشته‌شدگان هم از محل رویداد به خانه‌های‌شان منتقل شده‌اند. منابع در قندوز می‌گویند که نمی‌توانند در مورد آمار مشخص تلفات به دلیل میزان بلند و پراکندگی در آمار، اظهار نظر کنند.
قربانیان
منابع مردمی در قندوز به رسانه رخشانه می‌گویند که در میان قربانیان این رویداد، کودکان، جوانان و مردان که شماری از آنها داکتر، انجنیر و یا کارمندان پایین‌رتبه‌ی دولتی بودند، شامل‌اند. به‌گفته‌ی این منابع، در میان قربانیان زنان شامل نیستند، اما بیشتر آنها جوانان تحصیل‌کرده بودند. این منابع همچنین می‌گویند که هر جمعه معمولا شماری زیادی از مردان و جوانان اهل تشیع از بخش‌های مختلف قندوز برای ادای نماز جمعه به مسجد سیدآباد جمع می‌شدند. این مسجد بزرگ‌ترین مسجد شیعیان در مرکز قندوز است.
گور دسته‌جمعی
یکی از منابع مردمی که رسانه‌ی رخشانه با آن صحبت کرده، گفته است که مردم در چهار گوشه‌ی قبرستان مشغول دفن اجساد رویداد روز گذشته بوده‌اند. اغلب این اجساد به‌صورت گروهی و شماری دیگر آن به‌صورت انفرادی دفن شده‌اند. برای دفن اجساد از ولسوالی‌های مختلف ولایت قندوز درخواست کمک شده است. آن گونه که منابع مردمی روایت می‌کنند، از سرنوشت شماری از کسانی که برای ادای نماز جمعه به مسجد رفته بودند، تا کنون خبری نیست و اجساد شماری از قربانیان نیز تا کنون ناشناخته باقی مانده است. یک منبع مردمی به رسانه‌ی رخشانه گفت: «دیشب در مسجدی که ما بودیم دست و پای یک نفر را آورده بودند، اما بعدا فهمیده شد که اشتباهی آورده‌اند. یک جسد دیگر را تا صبح امروز [شنبه] هیچ کسی نشناختند.»
واکنش‌ها
سازمان ملل متحد بدون این که این حمله را محکوم کند، در یک اعلامیه در مورد شمار بلند تلفات این حمله ابراز نگرانی کرده است. دفتر هیات معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) در این اعلامیه گفته است که تنها در یک هفته‌ی گذشته سه حمله بر مراکز مذهبی در افغانستان صورت گرفته است و حمله بر مسجد سیدآباد بخشی از الگوی نگران‌کننده‌ی خشونت است.
وزارت خارجه‌ی امریکا نیز در یک بیانیه‌ی کوتاه حمله بر مسجد سیدآباد را محکوم کرده است. ند پرایس، سخن‌گوی این وزارت گفته است که مردم افغانستان شایسته‌ی آینده‌ی عاری از ترور هستند.
کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان نیز ضمن محکوم کردن این حمله، آن را جنایتی در ادامه‌ی کشتارهای هدفمندانه‌ی شیعیان و هزاره‌ها در کشور دانسته است. این کمیسیون همچنین از این که هیچ سازوکار محافظتی قابل اعتمادی برای حمایت از جمعیت در معرض خطر وجود ندارد، ابراز نگرانی کرده است.
لحظاتی پس از وقوع رویداد، ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی طالبان اعلام کرد که نیروهای قطعه خاص طالبان به محل اعزام شده و بررسی‌ها را آغاز کرده‌اند. مجاهد شام روز گذشته نیز این حمله را محکوم و وعده کرد که عاملان آن‌را شناسایی و به جزای اعمال‌شان می‌رسانند.
محمدکریم خلیلی، رهبر حزب وحدت اسلامی افغانستان این حمله را جنایت ضدبشری خوانده و در پیامی در صفحه‌ی فیسبوک خود نوشته است: «این جنایت به روشنی، عمق فاجعه و خشونتی را که مردم مظلوم افغانستان گرفتار آن هستند، نشان می‌دهد. همه هستی و داشته‌های مردم افغانستان میدان تاخت‌وتاز گروه‌های تروریستی و خون‌آشام گشته است و ما با تمام وجود رنج بی‌پناهی مردم مظلوم و ظلم ظالمان را احساس می‌کنیم.»
آقای خلیلی جامعه بین‌المللی را به نظاره‌گری متهم کرده و نسبت به عواقب آن هشدار داده است.
محمد محقق، رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان نیز در فیسبوک خود نوشته است: «جنگ زرگرى: طالبان اويغورها را گفتند در نزديك چين فعاليت نكنيد آنها ٣٠٠ نفر هزاره و شيعه را در مسجد شهيد و زخمى كردند.»
مسجد سیدآباد
مسجد سیدآباد در مرکز قندوز از بزرگ‌ترین و مرکزی‌ترین مساجد شیعیان است. این مسجد ظرفیت نزدیک به ۵۰۰ نفر را در یک زمان دارد. در روزی که این مسجد هدف حمله‌ی انتحاری داعش قرار گرفت، حدود ۴۰۰ نفر برای ادای نماز جمعه به این مسجد جمع شده بودند. منابع مردمی می‌گویند که در هنگام ادای نماز، دهلیزهای مسجد نیز پُر بوده است. براساس اظهارات منابع در قندوز، باری در سال ۱۳۹۸ خورشیدی یک گروه سه نفره بر محافظان این مسجد حمله‌ی مسلحانه کرده بودند که در نتیجه یکی از محافظان زخمی شده بود. در این درگیری، سایر محافظان مسجد گروه سه نفری را از پای درآورده بودند. دیگر موردی مشخصی از حمله‌ای که نشان از تروریستی بودن آن داشته باشد، بر این مسجد در سال‌های اخیر وجود ندارد.
از سوی هم، منابع مردمی در قندوز می‌گویند که با تسلط طالبان بر افغانستان، محافظان برخی مساجد در این ولایت خلع سلاح شده‌اند و پنج محافظ مسلح مسجد سیدآباد نیز دست از محافظت این مسجد برداشته‌اند. یکی از منابعی که با رسانه‌ی رخشانه صحبت کرده، به نقل از ملا امام مسجد سیدآباد که پسرش در رویداد دیروز کشته شده و خودش زخمی در شفاخانه تحت درمان است، روایت کرد که او [ملا امام] پیش از وقوع رویداد متوجه یک فرد مشکوک شده بوده، اما به این فکر که ممکن است او مهمان باشد، اقدامی نکرده است. رسانه‌ی رخشانه موفق به صحبت با شخص ملا امام مسجد نشده است.
