دشواری تحصیل دانشجویان دختر؛ «بدون محرم به دانشگاه رفته نمی‌توانیم»

سارا

با آن‌که دستور اداره‌ی امر به معروف طالبان بر ممانعت زنان از سفر به فاصله‌ی بیش از ۷۲ کیلومتر بدون محرم شرعی هم‌چنان پا برجاست، دانشگاه‌های مناطق گرم‌سیر بازگشایی شده و از سوی طالبان به دختران و پسران دانشجو اجازه‌ی حضور در صنف‌های درسی داده شده است.

به تاریخ ۱۳ دلو، دانشگاه‌های ولایت‌های قندهار و هلمند در جنوب کشور با حضور کم‌رنگ دختران به فعالیت آغاز کرد. طالبان ب خبرنگاران اجازه‌ی پوشش خبری از این دانشگاه‌ها را ندادند. اما ولایت‌های ارزگان و زابل که در جنوب کشور که از جمع ولایت‌های گرم‌سیر به شمار می‌رود، در آن روز به فعالیت آغاز نکرد. طبق اعلام اداره‌ی طالبان، قرار است درس‌های دانشگاه‌های مناطق سردسیر، به تاریخ ۷ حوت شروع شود.

در مصاحبه‌ای که رسانه رخشانه با شماری از دختران دانشجو در ولایت‌های هرات، هلمند، کابل و فراه انجام داده، آن‌ها گفته‌اند که محدودیت‌های اداره‌ی طالبان برای سفر زنان، باعث شده تا خانواده‌های آن‌ها نیز مانع تحصیل‌شان شوند. این دختران دانشجو گفته‌اند که در چنین وضعیت، می‌خواهند خود را از دانشگاه‌هایی که فعلا درس می‌خوانند به دانشگاه‌های ولایاتی که زندگی‌ می‌کنند، تبدیل کنند تا بتوانند به تحصیل‌شان ادامه دهند، در غیر آن، از تحصیل محروم می‌شوند؛ چون بدون محرم شرعی به ولایت‌های دیگر به تنهایی سفر نمی‌توانند.

انیسه‌ی ۲۲ ساله که دانشجوی سال دوم رشته‌ی انجنیری در دانشگاه قندهار است، می‌گوید: «ما با دو مشکل بزرگ روبه‌رو هستیم. اول، اجازه‌ی سفر بدون محرم را نداریم و نمی‌توانیم به دانشگاه خود در ولایت دیگر برویم و دوم این‌که مسوولان وزارت تحصیلات عالی نیز با طرح تبدیلی مان از یک دانشگاه به دانشگاه دیگر موافقت نمی‌کنند.»

دستورالعمل ممانعت سفر برای زنان از سوی طالبان، باعث شده که خانواده‌ی انیسه نیز در هم‌نوایی با طالبان مانع تحصیل او شود. انیسه می‌گوید: «پدرم گفت اگر توانستی تبدیلی بگیری به درس‌هایت ادامه بده، در غیر آن، فکر کن هیچ انجنیری نخوانده‌ای.»

این دانشجو که باشنده‌ی شهر هرات می‌باشد، می‌گوید که دو سال است با وجود مشکلات اقتصادی و سنت‌های حاکم در اجتماع به درس‌‌هایش در دانشگاه قندهار ادامه داده تا روزی به آرزوهایش برسد؛ اما حالا با قوانین جدید اداره‎ی طالبان، از ادامه‌ی تحصیل محروم خواهد شد.

راحله‌ی ۲۰ ساله، دانشجوی سال دوم رشته‌ی طب در دانشگاه قندهار با مشکل مشابه مواجه است. او می‌گوید که پدرش معیوب است و نمی‌تواند به عنوان محرم شرعی او را در سفر به سوی دانشگاه همراهی کند. برای این‌که او بتواند تحصیلات خود را ادامه دهد، می‌خواهد اسناد و مدارکش را از دانشگاه قندهار به دانشگاه هرات منتقل سازد. او می‌گوید: «تبدیلی دانشگاه در گذشته راحت‌تر بود؛ اما اکنون تبدیلی تنها با معیار قرار دادن نمرات کانکور صورت می‌گیرد. این محدودیت، تبدیلی را ناممکن کرده است.»

سلطان احمد تره‌کی، معاون علمی دانشگاه هرات در پاسخ دانشجویانی که خواستار تبدیلی به این دانشگاه هستند، می‌گوید: «در گذشته، تبدیلی دانشجویان [دختر] بر اساس شرایط مریضی و نکاح‌نامه ممکن بود؛ اما با افزایش متقاضيان، این روند تغییر کرده است. در حال حاضر، تنها کسانی می‌توانند تبدیلی بگیرند که نمره‌ی معیاری کانکور دانشگاه مربوطه را داشته باشند.»

او افزود: «هر دانشگاه نظر به درجه‌ی علمی، معیارهای مشخصی برای جذب دانشجو دارد. دانشجویانی که نمره‌ی معیاری دانشگاه مربوطه را داشته باشند، از نظر اداری مشکلی ندارد؛ اما بازهم از نظر ظرفیتی برای دانشگاه مربوطه مشکل ‌ساز است. زیرا سیاست وزارت تحصیلات عالی به گونه‌ا‌ی است که باید همه‌ی دانشگاه‌ها، دانشجو‌یان یک‌سانی داشته باشند.»

با این وجود، سمیرا (اسم مستعار)، باشنده‌ی ولایت فراه و دانشجوی سال اول رشته‌ی طب در دانشگاه قندهار می‌خواهد خود را به دانشگاه هرات تبدیل کند. او می‌گوید: «تنها امیدم تغییر لایحه‌ی تبدیلی از سوی وزارت تحصیلات عالی است. در غیر آن، سال‌ها تلاشم ضرب صفر می‌شود. چون یک برادر دارم که او هم محصل است که نمی‌تواند مرا به دانشگاه ببرد و محرم دیگری هم ندارم که مرا هم‌راهی کند.»

وحیده (اسم مستعار)، باشنده‌ی ولایت هلمند و دانشجوی سال اول رشته‌ی اقتصاد دانشگاه قندهار است. او نیز به دلیل ممانعت‌ها نتوانسته است که به درس‌هایش حاضر شود. او می‌گوید: « بیش از یک هفته می‌شود که از شروع درس‌هایم گذشته است. اما به دلیل ممنوعیت سفر از سوی طالبان، از رفتن به دانشگاه محروم شده‌ام.»

او در ادامه می‌افزاید: «در شرایطی که نه می‌توان تبدیلی گرفت و نه می‌توان آزادانه سفر کرد، هیچ خانواده‌ا‌ی به‎شمول خانواده‌ی من، اجازه‌ی تحصیل را به دختران شان نمی‌دهند.»

مثل الهه، دانشجویی که پدرش ترجیح می‌دهد او درس‌های خود را متوقف سازد. این دختر بیست ساله که به آرزوی داکتر شدن، کابل را ترک کرده بود و در دانشگاه قندهار در رشته‌ی طب درس می‌خواند، حالا می‌گوید: «پدرم باورمند است که خانه‌، جای امن‌تری برای دختران است و دیگر باید با رویاهایم خدا حافظی کنم.»

او می‌گوید در کنار این‌که تبدیلی که از دانشگاه قندهار به دانشگاهی در کابل دشوار است، محدودیت‌های سفر از سوی وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان، نیز باعث شده تا خانواده‌‌اش از وضعیت بترسد و او را از ادامه‌ی تحصیل منع کند.

محمد زلمی سخایی باشنده‌ی ولایت هرات، پدر بهاره سخایی دانشجوی علوم سیاسی دانشگاه قندهار می‌گوید که سفر دخترش به ولایتی که کیلومترها از ولایت اصلی اش (هرات) فاصله دارد، برایش نگران‌کننده است. باید با طرح تبدیلی دختران دانشجو موافقت شود.