لیلایوسفی
«در کنار تمام چالش‌های زندگی‌ام رویای فولبرایتر شدن را همیشه در سر داشتم. در کنار دانشگاه از پول قالین بافی‌ام کورس زبان و آمادگی تافل خواندم با لغو این برنامه از سوی امریکا واقعآ زمین خوردم و اکنون احساس می‌کنم در یک بی‌سرنوشتی کامل قرار دارم.»
لیلا بهار ۲۵ ساله است. او می‌گوید، سال‌ها برای آموزش زبان و دستکم دوسال را به طور جدی برای به دست آوردن بورسیه دانشجویی فولبرایت زمان صرف کرده است. به گفته‌ی لیلا با گذشت از هفت‌خوان رستم مشکلات و در یک قدمی دسترسی به این بورسیه بود که شنید بورسیه فولبرایت برای دانشجویان افغانستان متوقف شده است. خبری غیر قابل باور و تصمیم ناامید کننده: «وقتی در خبرها خواندم که بورسیه فولبرایت برای دانشجویان افغان لغو شده واقعآ شوکه شدم و باورم نشد؛ اما زمانی که به دوستانم پیام گذاشتم و دیدم واقعیت است واقعا زمین خوردم.»
بورسیه فولبرایت از معتبرترین بورسیه‌ها در سطح جهان است. نزدیک به یک ماه قبل رسانه‌های امریکایی خبر دادند که ایالات متحده برنامه‌ی بورسیه دانشجویی «فولبرایت» را برای دانشجویان افغانستان متوقف کرده است.
امریکا گفته است که به‌دلیل موانع قابل توجه، برنامه بورسیه تحصیلی برای دانشجویان خارجی در افغانستان برای سال ۲۰۲۲-۲۳ پیش نخواهد رفت.
قوانین سخت‌گیرانه طالبان و تصمیم ناامید کننده امریکا
لیلا مثل بسیاری از دختران دیگر درجامعه سنتی افغانستان درس خواند. لیسانس خود را از رشته کامپیوتر ساینس از یک دانشگاه دولتی به دست‌آورد؛ اما هدف او بزرگ‌تر بود. وقتی هنوز سال دوم دانشگاه بود، تصمیم گرفت بورسیه فولبرایت را بدست بیآورد. به گفته‌ی خودش از همان زمان سخت تلاش کرد. او موفق شد به مرحله نیمه‌نهایی این بورسیه راه یابد: «رقابت در فولبرایت واقعآ دشوار و نفس‌گیر بود برایم؛ اما به امید فردای بهتر با تمام این چالش‌ها ساختم.همیشه خودم را در دانشگاهی در امریکا تصور می‌کردم. با آمدن طالبان و لغو این بورسیه تمام امیدهایم از بین رفت.»
لیلا وقتی شنید که امریکا بورسیه فولبرایت برای دانشجویان افغانستان را متوقف کرده است، هنوز در شوک سقوط حکومت و آمدن طالبان بود. او هنوز باور نکرده بود که طالبان در افغانستان دروازه‌های دانشگاه و مکتب را به‌روی دختران بسته‌اند. به گفته‌ی خودش مدت‌ها است که رویایش درمیان سلطه سخت‌گیرانه طالبان و تصمیم ناامید کننده‌ی امریکا در حال از دست رفتن است.
در خبرنامه‌ای که در ۲۲ حوت سال گذشته از سوی سفارت امریکا در کابل به نشر رسید در آن آمده است: «طی ۱۸ سال گذشته بیش از ۸۵۰ دانش‌آموز افغان از این برنامه مستفید شده‌اند. تقریباً یک چهارم فارغ التحصیلان برنامه فولبرایت را زنان تشکیل می دهند.»
قبلا نیز پروسه‌ای بورسیه فولبرایت در افغانستان نیز متوقف شده است. این بورسیه در افغانستان در سال ۱۹۵۲ میلادی آغاز شده و تا سال ۱۹۷۹ ادامه پیدا کرد. از سال ۱۹۷۹ به بعد، به دلیل آغاز جنگ در افغانستان، بورسیه فولبرایت متوقف گردید و ۲۳ سال در حالت تعلیق باقی ماند. اما در سال ۲۰۰۳ این برنامه دوباره در افغانستان آغاز شد و آن زمان تا پیش از به قدرت رسیدن طالبان ادامه داشت.
در خبرنامه‌ای که در ۲۲ حوت سال گذشته از سوی سفارت امریکا در کابل به نشر رسید، آمده است: «طی ۱۸ سال گذشته بیش از ۸۵۰ دانشجویان افغان از این برنامه مستفید شده‌اند. تقریباً یک چهارم فارغ التحصیلان برنامه فولبرایت را زنان تشکیل می‌دهند.»
عاتکه هم از زنانی است که با دشواری زیاد در مرحله‌ی نیمه‌نهایی بورسیه فولبرایت راه یافته بود که خبر شد این برنامه متوقف شده است: « من دو بار امتحان دادم اما کامیاب نشدم و دوباره امتحان دادم تا سر انجام به نیمه نهایی راه پیدا کردم اما لغو این برنامه، تمام رویاها و اهداف‌ام را ضرب صفر کرد. چهار سال هزینه کردن روی فولبرایت واقعآ برایم ارزشمند بود.»
عاتکه ۲۶ ساله در افغانستان در رشته‌ی درس خوانده است که برای زنان خیلی معمول نیست؛ مهندسی ساختمانی. رشته‌ی در افغانستان در زیر حاکمیت طالبان برای زنان کاربرد ندارد.
این زن جوان امیدوار است که با آموزش زنان در افغانستان برخورد سیاسی نشود و این برنامه دوباره از سرگرفته شود:«ارزش چهار سال هزینه کردن زمان و پول را یک دانشجو خیلی خوب درک می‌کند. آمادگی گرفتن برای فولبرایت از خواندن زبان گرفته تا کارهای اجتماعی و فرهنگی کار آسان نیست لغو این برنامه واقعآ ما را افسرده و ناامید کرده است.»
لیلا بهار نیز چشم براه تغییر تصمیمی است که از نظر او ناامید کننده است. هرچند مقام‌های مسوول امریکایی گفته‌اند: «اگر شرایط آنچنان تغییر کند که دولت امریکا دوباره بتواند این برنامه را از سر بگیرد از دانشجویان برای ثبت نام دعوت خواهد شد.» اما روشن نیست که شرایط چگونه باید تغییر کند؟
حساب دانشجویان از طالبان جدا است
داوود سخنور استاد دانشگاه کابل می‌گوید، بورسیه فولبرایت برای زنان افغانستان از اهمیت خاصی برخورداراست. به گفته‌ی او این بورسیه می‌تواند برای آینده فرصت رهبری را برای زنان درپی داشته باشد: «یکی از خوبی‌های بورسیه فولبرایت این است که دانشجویان را کارفرما به بار می‌آورد. با برگشتن زنان از بورسیه فولبرایت ما می‌توانیم زنان کار فرما را در سطح اقتصاد، رهبری و اجتماعی داشته باشیم. خوشبختانه ما در سال‌های اخیر شاهد بودیم که زنان فولبرایتر زنان تاجران و رهبران خوب بوده.»
محمد ساعی استاد دانشگاه آموزش و پرورش شهید ربانی در کابل می‌گوید، توقف این بورسیه برای افغانستان، بویژه زنان ضایعه‌ی جبران ناپذیر است. به گفته‌ی او این تصمیم می‌تواند حتا روی آموزش افغانستان تاثیر منفی بگذارد: «اگر بخواهیم یک جامعه باثبات و جوان تخصصی داشته باشیم باید آموزش از سیاست دور نگه داشته شود.»
توقف بورسیه فولبرایت در افغانستان با واکنش‌های زیادی مواجه شده است،از جمله این تصمیم بیشتر زنان را در افغانستان نگران کرد.
در ۱۵دلو امسال شماری از زنان فعال جامعه مدنی در کابل با راه‌اندازی یک حرکت دادخواهانه، خواهان ادامه‌ی برنامه تحصیلی فولبرایت امریکا برای دانشجویان افغانستان شدند. در بیانیه‌‌ی این زنان فعال آمده که حساب دانشجویان افغانستان از طالبان جدا است و امریکا نباید آموزش را سیاسی کند.
در پی خروج سربازان امریکا، طالبان بر افغانستان تسلط یافتند. این گروه محدودیت‌های زیادی را علیه زنان وضع کرد. پس از شش ماه، دو روز پیش دروازه دانشگاه‌های افغانستان باز شد؛ اما به گفته دانشجویان دختر، طالبان محدودیت‌های زیادی از جمله حجاب اجباری را وضع کرده‌اند.
در تازه ترین تصمیم، طالبان گفته است که زنان برای سفر به خارج از کشور نیاز به محرم شرعی دارند. قبلا هم این گروه سفر زنان را در افغانستان در مسیرهای طولانی بدون محرم شرعی ممنوع کرده است.
محدودیت‌های دست‌وپاگیرطالبان برای زنان در افغانستان هر روز در حال بیشتر شدن است. نگرانی زنان نیز از این وضعیت، روز افزون است. فرزانه فروتن، دانش‌جوی سال چهارم انجینری دانشگاه کابل می‌گوید، زنان نباید قربانی سیاست شوند: «ما از دولت امریکا می‌خواهیم این پروسه از سر گرفته شود و دانشجویان نباید قربانی سیاست شوند.»
