بحران اقتصادی در کشور؛ روی‌آوری جمعی به فروش گرده در هرات

م. مرسل

پس از به قدرت رسیدن طالبان که بحران اقتصادی کشور را فرا گرفته است، مردم به‌خاطر نجات از گرسنگی، اقدام به فروش فرزندان و گرده‌های خود کرده‌اند.

یک «قبیله» (قوم) در ولایت هرات که حدود ۷۰ خانواده را در بر می‌گیرد، به‌صورت دست‌جمعی اقدام به فروش گرده‌های خود کرده‌اند. آن‌ها می‌گویند، به‌جای این‌که از گرسنگی بمیرند، بهتر است تا گرده‌های خود را بفروشند و فرزندان خود را به کسان دیگر واگذار کنند. این قبیله، حدود چهار سال قبل به دلیل خشک‌سالی، جنگ و فقر از ولسوالی قادس ولایت بادغیس کوچ کرده و در کمپ بی‌جاشدگان داخلی در هرات، جایی که صدها آواره‌ی دیگر اقامت دارند، زندگی می‌کنند و در همین‌جا برای خود، خانه‌های گِلی ساخته‌اند.

دلارام، زن پنجاه‌ ساله و نان‌آور یک خانواده‌ی ۱۰ نفری است. او برای تامین غذای ۴ پسر که یکی از آن‌ها فلج است، ۲دختر و شوهر مریضش، حدود ۲ ماه پیش، گرده‌ی خود را فروخته است.

دلارام می‌گوید: «فقر، قرض‌داری و گرسنگی مرا مجبور ساخت تا گرده‌ام را بفروشم. قبلا دو دخترم را نیز فروخته‌ام.»  این زن پنجاه ساله، گرده‌ی خود را در بدل ۱۵۰ هزار افغانی فروخته است. او می‌گوید که از این پول، مقداری قرض‌داری‌های خود را پرداخته و مقدار دیگر آن را صرف مخارج خانواده کرده است؛ اما باز هم قرض‌داری‌هایی باقی مانده که پرداخته شود. او می‌گوید که قبل از عملیات، بیمار بود. «مشکل تنفسی دارم. در اتاق عملیات، حالم خراب شد، داکتر بیرونم کرد تا حالم کمی بهتر شود، دوباره به اتاق عملیات آوردنم.»

دلارام می‌گوید که زخم‌های ناشی از عملیات هنوز بهبود نیافته و درد دارد؛ اما پولی ندارد تا به داکتر مراجعه کند. قبیله‌ی« بیانی» به‌خاطر فروش گرده‌های‌شان مشهور است. وقتی کسی به پیوند گرده نیاز دارد، با رییس این قبیله به تماس می‌شود و بعد، او خانواده‌ای را پیدا  و به مشتری معرفی می‌کند. در ولایت هرات، شفاخانه‌ی خصوصی لقمان حکیم، عملیات و پیوند گرده را انجام می‌دهد.

این تنها قصه‌ی دلارام نیست. پس از سقوط دولت پیشین که سیستم اقتصادی کشور فروپاشید، شمار زیادی از خانواده‌ها از سراسر کشور برای نجات از گرسنگی و سرمای زمستان، گرده‌ها و کودکان خود را می‌فروشند.

ناصر بیانی، رییس این قبیله که پدر هفت فرزند است، نیز در پی مشتری است تا مثل دیگر اعضای قبیله‌ی خود گرده‌‌اش را بفروشد. او می‌گوید: «گاهی ما سه روز در هفته، دست‌رسی به غذا نداریم. تصمیم گرفته‌ام تا گرده یا کودکان خود را بفروشم تا برای دیگرانش غذا آماده سازم.»

او گرده‌ی خود را به ۱۵۰ هزار افغانی و کودکش را به ۵۰ هزار افغانی به فروش گذاشته است. او می‌گوید که از این پول، می‌خواهد قرض‌ خود را پرداخت کند و نیز برای مدتی غذای خانواده‌اش هم تامین شود.

در این قبیله، مردان خانواده، در سطح شهر پلاستیک جمع می‌کنند آن را می‌فروشند. در بدل این کار خود روزانه حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ افغانی به دست می‌آورند.

موج تازه‌ای از قحطی و گرسنگی در کشور، دست‌رسی به غذا را برای خانواده‌ها محدود ساخته است. سمیع‌الله طاهری، مرد ۲۷ ساله و چهار فرزند دارد. او می‌گوید که خوردن برنج یا کچالو برای‌شان به یک آرزو تبدیل شده است. خانواده‌ی او معمولا نان خشک و چای می‌خورند و در بسیاری اوقات هم به دلیل قیمتی چای، فقط آب جوش با نان می‌خورند. برای نجات از این وضعیت، تنها راه‌حلی که به ذهنش رسیده، فروش گرده‌اش است. «روزهاست که به دنبال شفاخانه‌ی خصوصی در هرات هستم تا اگر آن‌ها نیازی به پیوند گرده داشته باشند. حتا به آن‌ها گفته‌ام، اگر نیاز فوری داشته باشند، من می‌توانم گرده‌ام را ارزان‌تر از آن چیزی که در بازار فروخته می‌شود، بفروشم.»

آصف کبیر، معاون ریاست صحت عامه‌ی اداره‌ی طالبان در هرات می‌گوید که طی پنج سال گذشته، حدود ۲۵۰ مورد پیوند گرده در سطح ولایت هرات صورت گرفته است و موارد محدودی بوده که عضو خانواده پیوندی را انجام داده باشد. هزینه‌ی عملیات، بدون قیمت گرده، حدود ۴۰۰ هزار افغانی است.

مسوولان محلی طالبان در هرات می‌گویند که امکاناتی وجود ندارد تا به تمامی بیجاشدگان داخلی رسیدگی شود و یا راه‌حلی پیدا شود تا آن‌ها دوباره به قریه‌های‌شان برگردانده شوند. یک تیم روی پلانی به هدف کمک کردن نیازمندان در قریه‌های‌شان کار می‌کند. اما برای افرادی مثل دلارام که در قریه‌ی خود خانه و زمینی ندارند، برگشت، گزینه‌‌ی مناسبی نیست.