زیبا بلخی
هفته گذشته نامه‌ای از اداره امور طالبان به رسانه‌ها درز کرد که رهبر این گروه دستور داده تا برای کارمندان خانهنشین زن، ماهی پنج هزار افغانی معاش تعیین شود. براساس این‌نامه، این مقدار معاش برای زنان کارمند در اداره‌های دولتی که پس از حاکمیت این گروه خانهنشین شده‌اند، پرداخت شود.
این تصمیم طالبان واکنش‌های زیادی را برانگیخته است. زنان این اقدام طالبان را یک تصمیم زن‌ستیزانه توصیف کرده‌اند.
شماری از زنان کارمندی که در این گزارش با آن‌ها صحبت شده گفته‌اند که این کار طالبان، زنان را در معرض مشکلات بیشتر اقتصادی قرار می‌دهد؛ بویژه زنانی که سرپرست خانواده هستند.
زحل نیازی ( مستعار) تا پیش از ممنوعیت دانشگاه‌ها برای زنان و دختران در دانشگاه بغلان استاد بود. وقتی طالبان دروازه‌های دانشگاه را بستند این استاد ۲۷ ساله نیز خانهنشین شد.
او گفته است، جز معاشی که از دانشگاه می‌گیرد منبع درآمد دیگری ندارد. شوهرش را چهار سال قبل به خاطر بیماری سرطان از دست داده و سرپرست یک خانواده پنج‌نفری است.
زحل تا پیش از طالبان ماهانه ۳۰ هزار افغانی معاش داشت که طالبان آن‌را به ۲۴ هزار افغانی کاهش داده بود. زحل گفته، این کار طالبان تبعیض آشکار جنسیتی است: «دیگر هیچ امیدی به خوشبختی زنان در این حکومت زن‌ستیز نمانده متاسفانه.»
طالبان از زمان برگشت دوباره به قدرت دست‌کم ۵۰ فرمان محدود کننده علیه زنان صادر کرده‌اند؛ این آماری است که ریچارد بنت، گزارشگر ویژه سازمان ملل برای افغانستان داده است.
زنان افغانستان و برخی از نهادهای حقوق‌بشری به این باور رسیده‌اند که رفتار گروه طالبان با زنان در افغانستان مصداق روشن «آپارتاید جنسیتی» است که باید از سوی سازمان ملل به رسمیت شناخته شود.
زحل گفته: «ما هیچ حامی واقعی نداریم، تمام جهان فقط نظاره دارند و بدبختی ما را تماشا می‌کنند.»
از نظر استاد دانشگاه، با پنج هزار افغانی نمی‌توان حتا اجاره خانه را پرداخت کرد چه رسد به سایر نیازهای یک زندگی معمولی.
تمامی کارمندان زن پس از حاکمیت طالبان خانهنشین شدند. به استثنای چند اداره محدود که هنوز زنان به کارشان ادامه داده‌اند؛ مثل بخش‌های صحت، ریاست پاسپورت و ریاست ثبت احوال.
براساس آمار حکومت پیشین افغانستان، از بیش از ۴۰۰ هزار کارمند ملکی دولتی ۲۶ درصد یعنی حدود ۱۰۱ هزار نفر از آنان زنان بودند.
طالبان قبلا گفته بودند که معاش کارمندان زن بدون این که از آن‌ها بخواهند بر سر کار حاضر شوند مثل گذشته پرداخت می‌شود که این تصمیم تازه بسیاری از زنان را نگران کرده است.
بهشته کریمی(مستعار) تا پیش از طالبان در ریاست برق در ولایت بلخ کار می‌کرد که با برگشت این گروه خانهنشین شد.
او گفته، پدرش به دلیل بیماری بیکار است و در کنار دو برادرش معاشی که می‌گرفت کمک بزرگی برای هزینه‌ی زندگی خانواده‌اش بود.
بهشته ۲۷ ساله که در یک خانواده پرجمعیت ۱۰ نفری زندگی می‌کند، گفته: «از وقتی این فرمان را خواندیم، شب و روز در تشویش هستم. فرمان عملی نشده، شاید از دست تشویش بمیرم. دو برادر خوردم شاگرد هستند یکی در خیاطی و دیگری هم در یکی از دوکان‌های خوراکه فروشی هر دویش هفته‌وار۵۰۰ افغانی می‌گیرند. اگر معاش من هم ۵هزار شود مجبوریم که فقط کرایه خانه بدهیم و گشنه و تشنه بخوابیم.»
بهشته گفته است، این کار طالبان توهین به زنان است و یک قدم دیگر برای منزوی کردن بیشتر زنان: «لعنت به چنین حکومتی که زن را آدم حساب نمی‌کند.»
گروه طالبان کار زنان در اداره‌های غیردولتی از جمله نهادهای مربوط به سازمان ملل را نیز ممنوع کرده‌اند.
مقدسه میرزایی (مستعار) آموزگار۴۵ ساله یک مکتب دخترانه دولتی در شهر مزار شریف است. او که ماهانه ۱۲ هزار افغانی معاش می‌گیرد گفته، این درآمد کمک بزرگی به تامین نیازهای زندگی خانواده شش نفری‌اش است: «بسیار قضاوت ناعادلانه کرده‌اند. ما از سر شوق خودما خانهنشین نشدیم. وقتی تصمیم گرفتند ما خانه بنشینیم و معاش بدهند پس سر تصمیم خود باشند و معاش ما را مکمل پرداخت بکنند. در کجای اسلام آمده که حق نفر را باید بخورید؟»
این آموزگار گفته است، نگران است که طالبان همین پنج هزار را هم پس از مدتی قطع کند: «خیرات خو نمی‌دهند که مقدارش را کم بکند. در افغانستان استعداد تحصیل دیده نمی‌شود. طالبان فقط براساس جنسیت تصمیم می‌گیرند خلاص. از زمانی که طالب به قدرت رسیده با هر فرمان‌شان خوشی را از زن‌ها گرفتند. در این نزدیک عید باز ما را در گلیم غم نشاندند.»
این تصمیم طالبان در شبکه‌های اجتماعی نیز واکنش‌های زیادی را دامن زده است. بسیاری این کار طالبان را به معنای تلاش این گروه برای منزوی کردن بیشتر زنان معنا کرده‌اند.
کاربری به نام عبدالخالق خالقیار در صفحه فیسبوک‌اش نوشته است: «این ظلم آشکار و حق تلفی کاملن روشن و آشکار است که طالبان به هیچ عنوان برای زنان حق و حقوق قایل نمی‌شوند.»
کاربر دیگری به نام عبدالخلیق نوشته: «حکومت دیکتاتوری سلطنت‌های قرون وسطی در افغانستان حاکم گردیده. نه قانون است و نه معیار شایستگی.»
نعمت بیژن نوشته است: «این یعنی به زنان می‌گویند بکشید کنار شما در بدنه حکومت طالبانی جا ندارید.»
تهمینه حنیف کابر دیگری گفته: «یک زن که بیوه باشد، سرپرست یتیم‌هایش باشد، با پنج هزار یتیم‌های خود را نان بدهد یا کرایه خانه بدهد. وقتی چنین قانونی وضع می‌‌کنید نرخ مواد را هم پایین بیاورید که با ۵هزار افغانی یک فامیل بتواند زندگی خود را ادامه بدهد. خدا هدایت تان بکند.»
این اقدام طالبان از نظر فعالان حقوق زن نیز اقدام افراطی و زن‌ستیزانه است.
حسیبا بهمنش یک فعال حقوق زن در گفت‌وگو با رسانه‌ی رخشانه گفته است؛ این تصمیم زنان را بیشتر منزوی می‌کند: «هدف اصلی گروه طالبان از کاهش معاشات زنان به حاشیه کشاندن زنان و دور نگه‌داشتن زنان از دسترسی به سهولت‌های اجتماعی است…این مسئله می‌تواند وضعیت اقتصادی زنان را وخیم‌تر کند.»
پس از تسلط طالبان بر افغانستان، فقر اقتصادی نیز به‌شدت گسترش یافته است. ممنوعیت کار زنان توسط طالبان نیز از عمده‌ترین عوامل گسترش فقر در میان خانواده‌ها گفته شده است.
آخرین گزارش صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد در افغانستان (یونیسف) نشان می‌دهد که ۲۳٫۷ میلیون نفر در افغانستان قربانی فقر هستند و به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند؛ بیشتر این قربانیان کودکان و زنان هستند.
حسیبا بهمنش گفته است پیامد افتادن زنان در دامن فقر بیشتر، بسیار ویرانگر است: «مشکل اقتصادی ریشه مشکلات دیگر می‌شود. در صورتی که این فرمان عملی شود و زنان در وضعیت بد اقتصادی قرار بگیرند وضعیت روحی زنان بسیار خراب می‌شود، نگرانی و تشویش هزار مریضی را ایجاد می‌کند، خشونت‌های خانواد‌گی را در نتیجه افزایش می‌دهد، خانواده‌ها را از هم می‌پاشاند.»
