سارا
تا هفت ماه پیش، دست‌کم ۵۰ باشگاه ورزشی زنان در هرات میزبان صدها دختر ورزشکار بود. در صدر فهرست رقابت‌های ملی نیز نام دختران هراتی همیشه جا می‌گرفت. اما از هفت ماه به این‌سو، دختران ورزشکار هراتی، مجبور شده‌اند که از سکوهای افتخار به پستوهای پنهان برای ورزش پناه ببرند.
شمار زیادی از دختران ورزشکار از رشته‌های مختلف در ولایت هرات می‌گویند که به دلیل تهدیدهای طالبان آنان دیگر نمی‌توانند مثل گذشته آزادانه به تمرین شان ادامه دهند و این ممنوعیت‌ها باعث شده تا آنان به گونه‌ی پنهانی ورزش کنند.
مربیان ورزشی و دختران ورزشکار ادعا دارند که دست‌نوشته‌های تهدیدآمیز دریافت کرده‌اند. از طرف دیگر، طالبان عکس‌های دختران ورزشکار را از باشگاه‌های ورزشی پاره کرده و پخش موسیقی را در باشگاه‌ها ممنوع کرده‌اند.
از سکوی افتخار به پستوی خانه‌ها
نازنین امیری ۲۰ ساله دختر تکواندوکار هراتی، هفت سال تلاش کرد تا عضو تیم ملی شود. به گفته‌ی خودش راهی که در هفت سال گذشته آمد، پر پیج و خم بود. از سنت‌های اجتماعی که مانع ورزش دختران بود، گذشت. با عضویت در تیم ملی آرزوی رسیدن به سکوهای افتخار جهانی را در سر می‌پروراند.
او می‌گوید، دیگر بعید است که روزی از طرف افغانستان بر سکوی افتخار بیایستد. به گفته‌ی او، طالبان دروازهی باشگاه ورزشی را مسدود کردند و او اکنون مجبور است مثل صدها دختر دیگر به ورزش پنهانی زیر چتر حکومت طالبان بپردازد: «چند هفته قبل، بنرهای دختران در باشگاه مان از سوی طالبان تکه تکه شد. در آن بنرها، عکس‌های مسابقات ولایتی ما بود. دست‌آوردهای چندین ساله‌ی ما بود که با دیدنش حین تمرین، انگیزه می‌گرفتیم و خودمان را برای مسابقات جهانی و افتخارآفرینی به کشورمان آماده می‌کردیم. اما از دیدگاه طالب این عکس‌ها نامناسب است و با بی‌رحمی کامل آن را نابود کردند. پس از این اتفاق خانواده‌ام تا مدتی اجازه رفتن به باشگاه را به من ندادند و حالا بعد از گذشت چند هفته، بازهم خواستم تمرین‌هایم را شروع کنم، اما این بار پنهانی به باشگاه می‌روم و هر روز با ترس زیادی تمرین می‌کنم، که مبادا طالبان از دروازهی باشگاه داخل شوند و این‌بار آسیب جدی‌تری به ما برسانند.»
به گفته‌ی نازنین، او قرار بود قبل از سقوط حکومت پیشین در مسابقات ولایتی، شهر کابل شرکت کند؛ اما اکنون با حاکم شدن طالبان نه تنها مسابقاتش لغو شده، بلکه اجازه‌ی تمرین را هم از او گرفته است.
نازنین با لبخند تلخ و چهره‌ی مایوس و نگران می‌گوید: «طالبان حتا حضور زن را در جامعه قبول ندارند چه برسد به ورزش کردن و شرکت در مسابقات. اگر چنین نیست پس چرا مسابقات دختران لغو شده و ما بی‌سرنوشت هستیم؛ مردان آزادانه تمرین می‌کنند، اما فقط این ما زن‌ها هستیم که از ورزش و شرکت در مسابقات داخلی و خارجی محروم شده‌ایم.»
نازنین سه سال به گونه‌ی رضاکارانه دختران را تمرین ورزش می‌داد. او تصمیم داشت که باشگاه ورزشی خودش را راه اندازی کند؛ اما این تصمیم با آمدن طالبان به گفته‌ی خودش نقش برآب شد.
هرات بعد از کابل، بیشترین ورزشکار زن را دارد. برای بسیاری از دختران هراتی حتا قبل از طالبان، ورزش کردن ساده نبود. خانواده‌ها مانع ورزش دختران می‌شدند.
فاطمه رضایی، دختر ۲۰ ساله تکواندوکار دیگری در هرات است. او نه سال را بدون حمایت خانواده‌اش ورزش تکواندو رفته است. او آرزو داشت که روزی با کسب افتخار می‌تواند نظر خانواده‌اش را عوض کند. اما نمی‌دانست که چه آینده‌ا‌ی برای او و دنیا یورزشی‌اش رقم خورده است: «برای مسابقات کابل انتخاب شده بودم و سخت تمرین می‌کردم تا بتوانم با شکست دادن حریفم، وارد مسابقات جهانی شوم؛ اما به یک‌بارگی همه چیز نابود شد. از مسابقات محروم شدم. باشگاه ورزشی‌ام تهدید شد. سخت‌گیری خانواده‌ام نسبت به ورزشم بیشتر شد.»
فاطمه نا چار شد مدت‌ها ورزش را ترک کند. اما درنهایت تصمیم گرفت راهش را پنهانی ادامه دهد: «بازهم نتوانستم دست‌آوردهای نه ساله‌ام را در نظر نگیرم. ادامه دادم و حالا به گونه‌ی پنهانی به باشگاه می‌روم.»
از نظر فاطمه رضایی، این که چرا طالبان مانع ورزش زنان می‌شود، پاسخ بسیار کوتاه است: «چون ما دختر هستیم، طالب با ورزش مشکل ندارد با دختر بودن ما مشکل دارد.»
این شکایت‌ها از سوی دختران ورزشکار در حالی صورت می‌گیرد که مسوولان کمیسیون فرهنگی طالبان نیز تایید کرده‌اند که زنان در کشور اجازه‌ی بازی کریکت و یا هر ورزش دیگری را ندارند.
احمدالله وثیق، معاون کمیسیون فرهنگی طالبان در مصاحبه با شبکه تلویزیونی SBS استرالیا گفته بود: «ورزش زنان نه مناسب است و نه ضروری.»
به گفته این مقام طالبان، اسلام و امارت اسلامیبه زنان اجازه نمی‌دهند که کریکت بازی کنند یا در جایی که در معرض دید [مردان] قرار می‌گیرند ورزش کنند.
تمرین مخفیانه
وقت طالبان هرات را گرفتند، وحیده کریمی* (مستعار) تنها یک ماه دروازه باشگاه ورزشی‌اش را بست. او فکر می‌کرد که طالبان تغییرکرده و ممکن است جلو ورزش زنان را نگیرد.
به گفته‌ی وحیده، روزی که خواست دروازه باشگاه را باز کند، حساب کار دستش آمد. او فهمید که روزگار آزاد ورزش زنان به سر رسیده است: «یک ماه بعد از حاکم شدن طالبان درکشور، خواستم باشگاه را به روی دختران ورزشکار باز کنم، اما وکیل گذر منطقه گفت که طالبان اجازه‌ی ورزش زنان را نمی‌دهد. باشگاه را باز نکنید. اما من توجه نکردم و باشگاه را باز کردم که بعد از چند روزی، در وقتی که مربی مرد برای شاگردان مرد تمرین می‌داد، طالبان به داخل باشگاه حمله کردند و بنرهای دختران ورزشکار را تکه‌تکه کردند و آدرس خانه‌ی من را نیز خواستند. ــ باشگاه به‌صورت مشترک از سوی مربی مرد و مربی زن به کرایه گرفته شده و در وقت‌های جداگانه به دختران و پسران تمرین داده می‌شد ــ این اتفاق‌ها باعث ترس شدید در من شد و دیگر نتوانستم در باشگاه قبلی به تمرین دختران ادامه دهم.»
به گفته‌ی وحیده کریمی که ۱۵ سال عمرش در مربی‌گری ورزش زنان در رشته تکواندو گذشته، حالا کم از کم ۷۰ درصد هنرجویان خود را از دست داده است.
بعد از تهدیدهای طالبان و پاره شدن عکس دختران در باشگاه، دروازهی باشگاه وحیده مسدود شده و او در حال حاضر در زیر زمین خانه‌ی یکی از شاگردانش به گونه‌ی مخفیانه دختران را تمرین می‌دهد.
او می‌گوید که در حکومت گذشته، در سه تایم مختلف۵۰ شاگرد داشت که ۱۰ تن آن‌ها عضو تیم ملی کشور بود. به گفته‌ی او، درآمد ماهانه‌اش از باشگاه ورزشی به ۱۲ هزار در ماه می‌رسید، اما در حال حاضر شاگردانش به ۱۵ تن رسیده و درآمدش نیز کم شده است.
او از جامعه جهانی می‌خواهد طالبان نباید به رسمیت شناخته شود.
طبق آمارهای منتشر شده بعد از تسلط طالبان بر کشور ۹۰ درصد باشگاه‌های ورزشی زنان در ولایت هرات مسدود شده است که محدودیت‌های وضع شده از سوی طالبان، ممنوعیت خانواده‌ها و فضای ترس ازجمله عوامل مسدود شدن باشگاه‌های ورزشی زنان در هرات عنوان شده‌اند.
«خانواده‌ام به‌خاطر تهدید طالبان از ورزش محرومم می‌کند»
در همین حال، شمار دیگری از دختران در رشته‌های مختلف نیز می‌گویند که تهدیدهای طالبان باعث شده تا خانواده‌های‌شان به‌خاطر ترس، مانع ورزش‌شان شوند.
مرضیه نجفی، دختر ورزشکاری که از ۱۲ سالگی به ورزش در رشته‌های مختلف روی آورده و در حال حاضر فیتنس کار می‌کند، او سال‌ها تابو شکنی کرد و در مقابل محدودیت‌های جامعه و خانواده‌اش ایستاد تا روزی قهرمان زن کشور افغانستان شود و به جامعه‌ی سنتی که همواره زنان را محدود می‌کند، بفهماند تا زنان نیز قوی هستند و توانایی افتخارآفرینی به کشور شان را دارند؛ اما او قبل از رسیدن به آرزوهایش از تحقق بخشیدن آن، با آمدن طالبان محروم شد.
این ورزشکار ۲۴ ساله دنیای ورزشی‌اش را سراسر پرچالش می‌خواند: «در ۱۲ سالگی، زمانی که تازه به ورزش روی آوردم، اولین مخالفان ورزشی من خانواده‌ام و جامعه سنتی بودند. از نظر آنان دختر را چه به ورزش و شرکت در مسابقات داخلی و خارجی؛ اما با آن‌هم مبارزه کردم و مهارت‌های خود را سال‌ها در رشته‌های ورزشی چون ووشو، فول‌رزم و تکواندو بالا بردم و قصد شرکت در مسابقات را داشتم؛ اما با مخالفت خانواده‌ام مواجه شدم و از مسابقات محرومم کردند، با آن هم دست از تلاش برنداشتم و این‌بار فیتنس را شروع کردم و آرزو داشتم روزی مربی فیتنس شوم، اما طالبان این بار به کلی آرزوهایم را نابود کردند و مرا از رسیدن به اهداف ام محروم کردند.»
مرضیه نجفی از کابوس روزهای نخست حاکمیت طالبان سخن می‌گوید، بعد از حاکم شدن طالبان باشگاه‌های دخترانه‌ی زیادی مسدود شد و دختران زیادی از رفتن به باشگاه محروم شدند؛ هرچند دروازه باشگاه آن‌ها هنوز بسته نشده، تدابیر لازم را در باشگاه، برای جلوگیری از برخورد طالبان گرفته‌اند. آن‌ها صدای موسیقی را برای همیشه خاموش و بنرهای عکس مسابقات دختران را از دیوارهای باشگاه پایین کشیدند و حالا به گفته مرضیه نجفی او و همکارانش مخفیانه به تمرین شان ادامه می‌دهند: «باشگاه من بارها از سوی طالبان با دست‌نوشته‌های تهدید آمیزی تهدید شد؛ اما به دلیل علاقه‌ی شدیدی که به ورزش دارم، این موضوع را از خانواده‌ام مخفی کردم، چون اگر آنان از تهدید مستقیم طالبان با خبر شوند، این بار مرا به کلی از رفتن به باشگاه منع خواهند کرد.»
او که روزی می‌خواهد مربی ورزش فیتنس شود، می‌گوید، زنان شغل شان به معلم و داکتر شدن خلاصه نمی‌شود، بلکه هر زنی حق دارد در بخش‌های مختلف کار کند و طالبان نباید مانع رسیدن زنان به آرزوهای شان شود.
با این حال، شماری از زنانی که به‌خاطر بیماری افسرده‌گی به ورزش روی آوردهاند، می‌گویند که ورزش برای سلامتی است و طالبان باید به مشکلات بنیادی مردم این کشور رسیدگی کنند نه این‌که مانع ورزش زنان شود.
گلثوم میرزایی، زن ۴۰ ساله‌ا‌ی است که سه سال می‌شود، به‌خاطر افسردگی‌اش به ورزش فیتنس روی آورده و ورزش را برای درمان بیماری‌اش موثر می‌خواند و از طالبان می‌خواهد تا مانع سلامتی‌اش نشود.
گلثوم که از شدت تمرین نفس نفس می‌زند و خوش‌حال به نظر می‌رسد، می‌گوید: «ورزش باعث شادابی و سلامتی من شده و با آن‌که چهار فرزند دارم بازهم برای ورزش به باشگاه می‌آیم؛ چون این‌گونه می‌توانم خانواده‌ام را بهتر مدیریت کنم و سالم زندگی کنیم، اما اگر از ورزش محروم شوم تاثیر منفی، روی تمام اعضای خانواده‌ام خواهند داشت و افسرده‌تر خواهیم شد.»
او در حال حاضر با وجود تهدیدهای طالبان و با ترس زیادی به گونه‌ی مخفیانه به باشگاه می‌رود؛ چون ورزش از دارو برایش کارسازتر بوده است.
از سوی دیگر، شماری از مربیان ورزشی دختران می‌گویند، آنان امنیت جانی ندارند و بارها دست‌نوشته‌های تهدیدآمیز دریافت کرده اند. رسانه رخشانه به برخی از این تهدیدنامه‌ها دست یافته است؛ اما به‌خاطر مصوونیت زنان ورزشکار تحت تهدید، آن را نشر نمی‌کند.
فرشته مرادی*، هشت سال است که مربی فیتنس دختران است. او می‌گوید، در اواخر حکومت گذشته و بعد از روی‌کار آمدن طالبان با دست‌نوشته‌های تهدیدآمیز زیادی مواجه شد و همین موضوع، باعث ترس و کاهش شاگردان باشگاهش شده است: «روزهای اولی که طالب شهر [هرات] را گرفت، مدتی دروازهی باشگاه را مسدود کردم؛ اما بازهم به اصرار شاگردان باز کردم که چندین‌بار دست‌نوشته‌ی تهدیدآمیز از زیر دروازهی باشگاه ما انداخته شده بود و ما تهدید شدیم، نمی‌دانم حالا به کدام نهایت شکایت کنیم؟»
او از ماجرای تهدیدش چنین می‌گوید: «در دست‌نوشته‌های تهدیدآمیز که ما دریافت کردیم، به وضاحت نوشته شده که باید وقت تمرین زنانه باید لغو شود و زنان ورزش نکنند. در غیراين‌صورت، هر چه دیدین از چشم خودتان دیدین. چند ماه قبل نیز پس از دریافت دست‌نوشته‌های تهدیدآمیز، به یکی از استادان زن باشگاه ما از سوی افراد ناشناس حمله شد. استاد باشگاه ما بعد از تایم مربی‌گری‌اش به سوی مکتب جهت آموزش، روان بود که در مسیر راه در حالی‌که بالای موتورسایکل بود، هول داده شد و از ناحیه دست شدیدا زخمی شد.»
این مربی باشگاه زنان می‌گوید که دست‌نوشته‌های تهدیدآمیز از اواخر حکومت پیشین آغاز شد و تا اکنون ادامه دارد و پس از قدرت گرفتن طالبان تهدیدهای این گروه نیز به تهدیدهای گذشته علیه باشگاهش اضافه شد.
او می‌افزايد، در حکومت گذشته به پولیس منطقه شکایت کرده بود اما با آن‌هم عاملان این تهدیدها شناسایی نشده بود.
فرشته می‌گوید که تهدیدها علیه باشگاهش کار کسانی است که مخالف ورزش زنان است: «تنها دست‌نوشته‌های تهدیدآمیز از زیر دروازهی باشگاه فرستاده نشده بود، بلکه این فرد تهدید‌کننده، به داخل باشگاه ما نیز نفوذ کرده بود و در داخل کمد‌های لباس ورزشکاران نیز دست‌نوشته‌های تهدیدآمیز قرار داده بود. فکر نمی‌کنم کار یک فرد عادی باشد، چون فقط با ورزش زنان مشکل داشت و در هر دست‌نوشته به همین موضوع اشاره می‌کرد، چون باشگاه من از طرف صبح برای زنان با مربی زن فعال است و از طرف شب برای مردان با مربی مرد فعال است و هرگز مردان باشگاه ما با چنین دست‌نوشته‌هایی مواجه نشده‌اند.»
فرشته مرادی می‌گوید: «کشورهای پیشرفته مردم شان را به کار و فعالیت در جامعه تشویق می‌کنند؛ اما حکومت ما مردم را از کار و فعالیت منع می‌کنند و من مجبورم با هشت سال سابقه‌ی کاری در بخش مربی‌گری ورزش زنان دروازهی باشگاهم را به‌خاطر تهدید طالب مسدود کنم.»
این مربی ورزشی می‌گوید، باشگاه‌های ورزشی دختران در منطقه‌های مختلف شهر هرات، به‌خاطر تهدیدهای طالبان مسدود شده است و اگر تهدیدها هم‌چنان ادامه پیدا کند او نیز مجبور به بستن دروازهی باشگاهش خواهد شد.
طبق آمارها در گذشته، ۵۰ باشگاه ورزشی بانوان در ولایت هرات فعالیت داشته و ورزش‌های بسکتبال، والیبال، فوتبال، هندبال، تکواندو، پرورش‌اندام و بدمنتون از جمله رشته‌های پرطرف‌دار در میان زنان هرات بود.
*. نام‌ها به دلیل حساسیت‌های امنیتی به‌خواست مصاحبه‌شونده‌گان تغییر داده شده است.
