شیرین یوسفی
بیش از ۳۰۰ روز از بسته ماندن مکتب‌های دخترانه بالاتر از صنف ششم در افغانستان گذشته است. چشم‌اندازی برای پایان این بن‌بست وجود ندارد. برغم درخواست‌ها و انتقادهای زیاد داخلی و بین‌المللی هنوز طالبان پاسخ روشنی نداده‌اند که چرا مکتب‌های دخترانه در افغانستان هنوز بسته است.
در روزهای اخیر یک‌بار دیگر، کاربران در شبکه‌های اجتماعی کارزار پایان بی‌سرنوشتی مکتب‌های دخترانه را در افغانستان راه اندازی کرده‌اند.
همزمان شماری از فعالان حقوق‌بشر و آموزش در یک نامه سرگشاده از رهبران جهان خواسته‌اند که برای بازگشایی مکاتب دخترانه فشار بر طالبان را افزایش دهند.
اما به نظر می‌رسد گروه طالبان وقعی به این درخواست‌ها و فشار نمی‌گذارد. واقعا دلیل پافشاری طالبان بر بسته ماندن مکتب‌های دخترانه چیست. چرا به قول معروف طالبان از « خرشیطان» پایین نمی‌شوند.
در این گزارش رسانه‌ی رخشانه نظر شماری از فعالان حقوق‌بشر و آموزش را در این مورد پرسیده است.
«برای طالبان سرنوشت دختران به اندازه لباس سرباز شان اهمیت ندارد»
حمیرا قادری، نویسنده و از چهره‌های شناخته شده زنان در افغانستان می‌گوید، سرنوشت زنان و دختران برای طالبان بی‌اهمیت است. به همین خاطر این گروه چشم به اعتراض مداوم زنان و دختران بسته است.
« طالبان تنها کاری که در این مدت انجام دادهاند، طرح یونیفورم برای سربازان شان بود. سرنوشت دختران به اندازه لباس سربازان شان اهمیت ندارد و گرنه می‌توانیستند مکاتب دخترانه را با پوشش طالبانی بازکنند با برقع با نقاب بیشتر از این که نمی‌توانند محدود کنند؛ اما طالبان نمی‌خواهند دختران درس بخوانند وگرنه شناخت که من از دختران افغان دارم حاضر استند با برقع و نقاب به مکتب بروند چون بهتر از حذف شدن است.»
طالبان در مورد دلیل عقب‌نشینی از تصمیم بازگشایی مکتب‌های دخترانه بالاتر از صنف ششم گفته بودند که در مورد نوع پوشش دانش‌آموزان دختر «تصمیمی گرفته نشده» است. قرار بود که همه مکتب‌های دخترانه در اول سال جاری خورشیدی بازشوند که دوباره تا اطلاع ثانوی از طرف طالبان تعطیل اعلام شد. از اطلاع ثانوی طالبان هم ماه‌ها گذشته است.
به گفته خانم قادری، طالبان و حکومت این گروه یک حکومت تک‌صدایی است و این صدا هم، صدای مرد است: «طالبان با تکیه بر فرهنگ و عقاید شان از قرآن و اسلام سوء استفاده می‌کنند و به وسیله دین بر جامعه‌‌ی زنان فشار وارد کرده و سوء استفاده می‌کنند. در جرگه طالبان ما شاهد بودیم موافق‌های شان را دعوت کرده بودند. طالبان حتا حضور فزیکی زن هم‌فکر خودش را هم نمی‌خواهند. معلوم است که مکتب را باز نمی‌کنند، حتا در مورد سرنوشت زنان فکر هم نمی‌کنند.»
عدم بازگشایی مکتب‌های دختران تا کنون واکنش‌های گسترده جهانی را در پی داشته است. در تازه‌ترین مورد، دیده‌بان حقوق بشر گفته است که محرومیت دختران از آموزش پیامد‌های ویرانگری بر خانواده‌ها و آینده افغانستان دارد.
دختران قربانی اختلاف درونی طالبان
سیما همدرد، از فعالان حقوق زن به این نظر است که در مورد سرنوشت مکتب‌های دخترانه، طالبان نظر یکسانی ندارند. او می‌گوید، بخش تندرو طالبان به خاطر بقای خود شان می‌خواهد مکتب‌های دخترانه بسته بماند. به گفته‌ی او در حقیقت دختران قربانی تضاد درونی طالبان است.
او گفت: «سال‌ها این گروه به افراد شان فهمانده است که زنان افغان به نام دموکراسی و آزادی مورد سوء استفاده خارجی‌ها قرار گرفته است و با این بهانه جهاد کرده است. حالا تضاد میان طالبان میانه‌رو و تندرو خود باعث مسدود ماندن مکاتب دخترانه است. طالبان بخاطرترس از منحل شدن گروه خود، نمی‌خواهند مکاتب دخترانه باز شود.»
ممنوعیت آموزش زنان در میان طالبان طرفداران زیادی دارند. حتا آنها آموزش رسمی دختران را در اولین دوره قدرت خود از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۰ که سقوط کرد، ممنوع کرده بودند. به سبب همین باور قوی مخالفت با آموزش زنان در میان اعضای طالبان، در دومین دور بازگشت خود، در اولین اقدام مکتب‌های دخترانه را بسته کردند.
خانم همدرد می‌گوید، به اندازه‌ی باورمخالفت با آموزش زن در میان طالبان قوی است که حاضر نیستند به خاطر به رسمیت شناخته شدن از سوی جامعه جهانی از این باور شان کوتاه بیایند. جامعه جهانی بازشدن مکتب‌های دخترانه و تعهد طالبان به حقوق زنان را پیش‌شرط ادامه‌ی کمک‌ها و تعامل مثبت با طالبان قرار داده است.
زنان سپر دفاعی طالبان در میدان سیاست
نعیم نظری، کمیشنر پیشین کمیسیون حقوق‌بشرافغانستان می‌گوید، بسته ماندن مکتب‌های دخترانه از سوی طالبان در افغانستان یک تاکتیک است: «طالبان زنان و دختران را سپر دفاعی برای خود در میدان سیاست قرار دادند و با وضع محدودیت‌ها بر زنان و بازنکردن مکتب‌های دخترانه، می‌خواهند این موضوع را وجه المصالحه قرار بدهند.»
اشاره آقای نظر این است که طالبان آموزش دختران و حقوق زنان را به خاطر به رسمیت شناخته شدن حکومت شان از سوی کشورها، گروگان گرفته‌اند.
این نظر در میان مردم افغانستان پر طرفدار است. واقع این است که بسیاری فکر می‌کنند طالبان از آموزش دختران و حقوق زنان به عنوان یک حربه‌ی سیاسی سود می‌برند.
آقای نظری این روی‌کرد طالبان را تصمیم جنایت‌کارانه می‌داند: «اگر این وضعیت دوام کنند، ما شاهد عقب ماندن افغانستان از کاروان تمدن بشری خواهیم بود که جبران آن به مراتب دشوارتر از بیست سال گذشته خواهد بود. »
#مکتب‌های دخترانه را بازکنید
در روزهای گذشته شهروندان در شبکه‌های اجتماعی کارزارگسترده‌ی را برای بازگشایی مکاتب دخترانه بالاتر از صنف ششم راه انداختند. کاربران با استفاده از چندین هشتگ به زبان‌های فارسی، پشتو و انگلیسی برای بازگشایی مکاتب دخترانه داد خواهی کردند.
شهروندان دراین کارزار، بی‌سوادی را برای آینده افغانستان خطرناک‌تر از جنگ و آموزش را حق اساسی هر انسان دانسته و خواستند برای جلوگیری از هر نوع بحران ضد بشری باید مکاتب دخترانه باز شود.
شهرزاد اکبر، رییس پیشین کمیسیون مستقل حقوق‌بشر افغانستان در تویتر خود نوشته است: «عید؟ روزی که همه دختران در افغانستان بتوانند مکتب بروند و همه زنان در همه ساحات بتوانند کار کنند، بهانه‌ای برای تجلیل خواهیم داشت. با آپارتاید جنسیتی و تبعیض گسترده طالبان، خیلی‌ها در سرزمین ما عید ندارند.»
نرگس نهان، وزیر سابق معادن در حکومت پیشین گفته است: «قلبم می‌شکند وقتی دختران افغان که می‌تواند وزیر، خبرنگار، ساینس‌دان، دانشمند باشد؛ اما امروز خانه‌نشین شده است . هیچ راهی نیست که دختران بدون آموختن به این مهارت‌ها برسند.»
سهیلا بوسفی در فسیبوک خود گفته است: «فقر قابل تحمل است، جهل نه! مکتب‌های دخترانه را بازکنید. چرا زنان دست فروشی بکنند، اما به مکتب رفته نتوانند.»
کاربر دیگری به نام هیلی در تویترش گفته است: « ۲۹روز است که دختران افغان از آموزش دور مانده است و در تاریکی زندگی می‌کنند. آنها از حقوق اساسی شان که همان حق آموزش، اشتراک سیاسی و فعالیت‌های اجتماعی است باید دست یابد.»
