نهادهای رسانه‌ای از محدودیت‌های شدید دست‌رسی به اطلاعات نگران اند

هم‌زمان با روز جهانی دست‌رسی به اطلاعات، نهادهای رسانه‌ای کشور از محدودیت‌های شدید در کار رسانه‌ها و عدم دست‌رسی به اطلاعات ابراز نگرانی کرده‌اند.

رخشانه: اتحادیه‌ی خبرنگاران آزاد افغانستان امروز(پنج‌شنبه، ۶ میزان) به مناسبت روز جهانی دست‌رسی به اطلاعات اعلام کرده است که طالبان در دو سال حاکمیت خود بر کشور دست‌کم ۱۳ دستورالعمل محدودکننده علیه رسانه‌ها و خبرنگاران صادر کرده که منجر به «محدودیت شدید کار رسانه‌ای و عقب‌گرد بی‌سابقه در دست‌رسی به اطلاعات» در کشور شده است.

اتحادیه‌ی خبرنگاران گفته است که طالبان به‌صورت تلویحی قانون دست‌رسی به اطلاعات که در سال ۱۳۸۹ در زمان حکومت پیشین توشیح و نافذ شد را تائید کرده‌اند؛ اما مسوولان این گروه به این قانون هیچ اعتنایی ندارند.

اتحادیه گفته است که طالبان هم‌زمان با پیش‌برد طرح تعدیل قانون رسانه‌های همگانی و قانون دست‌رسی به اطلاعات، دست‌کم ۱۳ دستورالعمل را موازی با قوانین رسانه‌ای سابق اجرا کرده‌اند.

به گفته‌ی اتحادیه، هر چند این دستورالعمل‌ها از مرجع واحدی صادر نشده و روال معمول قانونی رایج را نیز نپیموده است؛ اما در حقیقت مبنای سیاست حاکمیت در برخورد با رسانه‌ها و خبرنگاران قرار گرفته است.

اتحادیه گفته که این دستورالعمل‌ها طیف وسیعی از امور مرتبط با رسانه‌ها را در برمی‌گیرد که شامل ممنوع شدن کار زنان در رادیو تلویزیون ملی، ممنوع شدن پوشش خبری تظاهرات و اعتراض‌های مدنی، وضع محدودیت بر چگونگی تهیه و نشر خبر و گزارش و تولید محتوا، الزام به نام بردن از طالبان به عنوان حکومت افغانستان، ممنوع شدن نشر موسیقی، الزام زنان خبرنگار به پوشاندن صورت و منع حضور زنان در نمایش‌نامه‌ها و برنامه‌های سرگرمی رسانه‌ای و تفکیک جایگاه حضور زنان و مردان در رسانه‌ها و ممنوعیت مصاحبه‌ی زنان با مردان و یا مردان با زنان می‌شود.

اتحادیه‌ی خبرنگاران افزوده است که خودداری رسانه‌ها از مصاحبه با مخالفان و منتقدان طالبان، ممنوع شدن پخش برنامه‌های تلویزیون‌های بین‌المللی در افغانستان، ممنوع بودن نشر اعلان‌های تجارتی با محتوای سیاسی، امنیتی و اجتماعی بدون هماهنگی مقام‌های مسوول، ممنوع بودن نقد مسوولان حکومت طالبان، ممنوع شدن تصویربرداری و مصاحبه‌ی تصویری و ممنوع شدن نشر صدای زنان از رسانه‌ها(هلمند) و ممنوع بودن همکاری با«رسانه‌های ممنوعه» از دیگر دستورالعمل‌های صادر شده از سوی این گروه می‌باشد.

به گفته‌ی اتحادیه، اجرای این دستورالعمل‌ها که در برخی موارد بسیار گسترده و مبهم  است، تبعات جدی بر کار رسانه‌ای هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی و تولید محتوا داشته است و نیز محدودیت شدید در دست‌رسی به اطلاعات و افزایش خودسانسوری از پیامدهای عمده‌ی این دستورالعمل‌ها بوده است.

اتحادیه افزوده است که مسوولان طالبان به ندرت با رسانه‌ها مصاحبه می‌کنند و سخنگویان رسمی این گروه نیز برای همه‌ی خبرنگاران و در زمان مناسب قابل دست‌رس نیستند و یا به سادگی و به راحتی از پاسخ‌گویی به سوال‌های جدی و عمیق خبرنگاران خودداری می‌کنند.

بر اساس یافته‌های اتحادیه، خبرنگارانی‌که این دستورها را نادیده گرفته‌‌اند، تهدید و یا زندانی شده‌اند و رسانه‌ها نیز با اقدام‌های تنبیهی از جمله، منع فعالیت موقت یا دائمی مواجه شده‌اند.

بررسی و تحلیل این اتحادیه از این دستورالعمل‌ها و جدیت طالبان در اجرای آن نشان می‌دهد که به احتمال زیاد طرح تعدیل قوانین رسانه‌ای که گفته می‌شود به زودی توشیح خواهد شد، فراتر از آن«تغییرات اندکی» است که تا اکنون اعلام شده است.

در همین حال، دیدبان رسانه‌های آزاد افغانستان(نی) نیز به همین مناسبت گفته است که محدودیت سیستماتیک دست‌رسی به اطلاعات، آینده‌ی کار خبرنگاری را مبهم ساخته است.

نی گفته است در دو سال گذشته بعد از ملغی شدن قانون دست‌رسی به اطلاعات، لغو کمیسیون نظارت دست‌رسی به اطلاعات و حذف بخش‌های اطلاع‌رسانی در اداره‌های حکومتی توسط طالبان، حق دست‌رسی به اطلاعات را به پائین‌ترین سطح آن آورده است.

براساس نظرسنجی‌های نهاد نی، خبرنگاران از نبود اطلاعات خبری و دست‌رسی‌شان به اطلاعات بروز و به موقع شاکی‌اند.

بر بنیاد این نظرسنجی، عدم دست‌رسی به اطلاعات نسبت به دو سال گذشته ۳۲ درصد افزایش را نشان می‌دهد. در این نظرسنجی، ۸۹ درصد خبرنگاران سروی‌شده گفته اند که دست‌رسی به اطلاعات ندارند.

بر اساس اطلاعات این دو نهاد رسانه‌ای کشور، پس از تسلط طالبان بر کشور، بیش از نیمی از رسانه‌های افغانستان به دلیل محدودیت‌های شدید طالبان و از دست دادن منابع مالی‌شان، از فعالیت بازمانده و نزدیک به ۷۰ درصد خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای کارهای‌شان را از دست داده‌اند.