هانیه فروتن
۲۸ ماه «می» برابر است با روز جهانی بهداشت قاعدگی. از این روز در حالی یادآوری میشود که قاعدگی هنوز در افغانستان به عنوان یک تابوی ناشکسته باقی مانده و با بازگشت طالبان روند آگهی‌دهی درباره آن به حاشیه رفته است.
نبود آگاهی و عدم دسترسی به امکانات بهداشت در دوران «پرویود» یا قاعدگی، سلامت دختران و زنان را با خطر مواجه می‌کند.
سازمان «WASH United» یک نهاد غیردولتی فعال در زمینه‌ی بهداشت، برای نخستین‌بار در سال ۲۰۱۴ از ۲۸ ماه «می» به عنوان روز بهداشت قاعدگی یاد کرد و بر لزوم آگاهی‌دهی در این باره تاکید ورزید.
اما این روز هنوز در میان زنان و دختران افغانستان عمدتاً ناآشناست و قاعدگی هنوز یک امر شرم‌آور و در مواردی هم «زشت» توصیف میشود.
پیش از به قدرت رسیدن دوباره‌ی طالبان در افغانستان، برنامه‌های آگاهی‌دهی درباره بهداشت قاعدگی کم و بیش وجود داشت، تلاش این بود که این تابو را بشکنند.
به طور مثال قبل از سقوط نظام جمهوری به دست طالبان، شماری از فعالان حقوق زن به مناسبت روز جهانی قاعدگی، کارزارهای آگاهی‌دهی در شبکه‌های اجتماعی برگزار کرده بودند که با استقبال زیادی مواجه شده بود.
آنان با شعارهای «قاعدگی تابو نیست» و «سکوت را بشکنید» وارد این کارزار شده بودند. با تسلط طالبان و وضع محدودیت‌ها، آگاهی‌دهی و صحبت در این‌باره کاملا به حاشیه رفته است.
بیشتر زنان در افغانستان در مورد بهداشت قاعدگی اطلاعات کافی ندارند. در زمان حکومت جمهوری نیز اطلاع‌رسانی در این باره کم‌رنگ و صحبت کردن از آن تابو به حساب می‌آمد.
قبل از سقوط نظام جمهوری به دست طالبان، وزارت معارف حکومت پیشین افغانستان از تلاش‌ها برای جایگزین کردن آموزش بهداشت قاعدگی به‌عنوان یک مضمون در مکتب خبر داده بود، اما با روی کارآمدن گروه طالبان نه تنها چنین تلاش‌هایی کنار گذاشته شد، بلکه مکتب‌ها نیز بر روی دختران بسته شدند.
صحبت با زنان و دختران افغانستان نشان می‌دهد که آنان به دلیل عدم آگاهی در مورد بهداشت قاعدگی با مشکلات فراوانی روبه‌رو هستند.
مثلا کیمیای ۲۳ ساله که در ناحیه ۱۳ شهر کابل زندگی می‌کند، در صحبت با رسانه‌ی رخشانه می‌گوید: «برای اولین بار که پریود شده بودم فکر کردم خیلی اتفاق بدی برایم افتاده. از شرم به مادرم گفته نمی‌توانستم. در ماه‌های نخست از خودم متنفر بودم که چرا دختر متولد شدم. وقتی از دردهایم پیش مادرم میگفتم، درک نمیشدم که هیچ؛ در عوض می‌گفتند بی غیرت هستم و در برابر یک درد ساده طاقت ندارم. قبل از اینکه خودم پریود شوم فکر می‌کردم که دختران تنها یک بار در زندگی این دوره را تجربه می‌کنند اما پس از دو سه ماه متوجه شدم که چقدر اشتباه تصور کرده بودم.»
کیمیا از ترس اینکه مبادا پدر یا برادرش از این اتفاق آگاه شوند، درد و کم‌حوصلگی ناشی از آن را در گوشه‌ی خانه در وجود خودش خالی می‌کند؛ چون مادرش به او گفته است که آگاه شدن پدر و برادرش از این موضوع، گناه است.
یلدای ۲۰ ساله یکی دیگر از دخترانی است که تجربه‌های دردآور اولین قاعدگی‌اش را روایت می‌کند. او نیز در شهر کابل زندگی می‌کند و تجربه‌های مشابه با کیمیا دارد.
یلدا می‌گوید، در این دوره از فشارهای روحی بیشتر رنج می‌برد تا دردهای دیگری که در این دوره تجربه می‌کند؛ چون از طرف خانواده‌اش درک نمی‌شود و این امر به بدتر شدن وضعیت این دختر می‌افزاید: «وقتی بار اول پریود شدم تا سه روز هیچ کسی حتی خبر نشده بود، بالاخره مادرم از لکه‌ی لباسم متوجه شد.»
سازمان «واش یوناتید» انتخاب ۲۸ ماه «می» را اقدامی نمادین در برابر سیکل یا چرخه‌ی ماهوار این عادت و دوران خون‌ریزی زنان عنوان کرده است. چرخه‌ی قاعدگی بطور متوسط ۲۸ روز طول می‌کشد و زمان خون‌ریزی قاعدگی معمولاً بین سه تا پنج روز است.
هدا خموش، یکی از فعالان حقوق زن بر این باور است که در مورد قاعدگی نه تنها در افغانستان صحبت نمی‌شود، بلکه به دلیل درک نشدن زنان در این دوره، آنان مورد خشونت قرار می‌گیرند.
این فعال حقوق زنان می‌گوید، با وضعیتی که طالبان بر سر زنان در افغانستان آورده، چنین تابوهایی ریشهدارتر میشود: «ناآگاهی خانواده‌ها و ندادن اطلاعات لازم به دختران در حال بلوغ و خرافاتی که عمیقاً در فرهنگ ما جا یافته، باعث تابو‌سازی این موضوع گردیده است.»
او می‌افزاید که اکنون زنان زیر سایه طالبان از این مساله نه تنها یاد نمی‌کنند، بلکه به خدمات صحی هم دسترسی ندارند و این امر سبب تشدید مشکلات روحی و جسمی در میان زنان شده است.
عارفه حسینی که در یکی از شفاخانه‌های دولتی کابل قابله است می‌گوید، رعایت نکردن نکات بهداشتی در دوران قاعدگی و سطح پایین آگاهی مردم در این رابطه باعث بروز بیماری‌های مختلف در میان دختران و زنان میشود.
به گفته خانم حسینی، اگر بهداشت در دوران پریود رعایت نشود، فرد به بیماری التهاب لگن یا ( PID) دچار میشود. این بیماری در صورتی که پیشرفته شود باعث ناباروری در زنان میشود.
