هانیه فروتن
«دختر بی‌شرم، بی حیا، شرم نمیشی با این سر و صورت از خانه بیرون می‌شوی؟ دختر استی و جایت ده خانه است، چرا بیرون می‌آیی؟ این بی‌وجدان را باید به حوزه ببریم.» این‌ها را یک مامور امر به معروف طالبان حدود یک ماه قبل به دختری گفت که پنهانی به آموزشگاه نقاشی می‌رفت.
این تجربه‌ی فرزانه ۲۵ ساله است که می‌گوید، تنها ظاهر ماموران امر به معروف طالبان ترسناک نیست، بدزبانی و فحاشی آنها در بازجویی‌های خیابانی نیز دردناک است.
مردم معمولا در خیابان‌های شلوغ کابل از برخورد با ماموران امر به معروف طالبان با روپوش سفید که غالبا هم در گروه‌های چند نفری حرکت می‌کنند، پرهیز می‌کنند. ترس زنان از روبرو شدن با آنها بیشتر است.
در این گزارش به روایت‌هایی پرداخته شده که دختران می‌گویند، محتسبان طالبان در برخورد با زنان به شدت فحاش و بد زبان هستند.
فرزانه به رسانه‌ی رخشانه گفته است، پس از این که پیش چشم همگان فحش‌های زیادی از افراد طالبان حواله‌ی او شد، تا به امروز جرأت نکرده پایش را از دروازه خانه آن‌سوتر بگذارد.
فرزانه در ناحیه ۱۸ شهر کابل زندگی می‌کند. او با بازگشت طالبان به قدرت، از ادامه‌ی کار و تحصیل محروم شد و بعد از مدتی، افسردگی و انزوای شدید گریبانش را گرفت، چیزی که بعد از روی‌کار آمدن طالبان در میان دختران شایع شده است.
فرزانه برای فرار از مشکلات روانی، که خود آن را «مرگ تدریجی» می‌خواند؛ تصمیم گرفت کلاس نقاشی برود. نقاشی کردن به او حس خوبی می‌دهد. اما ماموران امر به معروف طالبان در ماه سنبله‌ی سال جاری او را با دشنام‌های «بیمارگونه» از صنف خارج کردند.
می‌گوید: «وقتی از صنف با دشنام بیرونم کردند، به استادم گفته بودند که اگر این دختر ره داخل صنفت ببینیم گالری‌ات را بسته می‌کنیم. می‌گفتن اگر بازهم ببینند که نقاشی می‌روم، این بار مستقیم به حوزه می‌برند.»
مینای ۲۲ ساله نیز تجربه‌ای مشابه فرزانه را از سرگذرانده است. او نیز دو هفته قبل بطور کامل با هنرش خداحافظی کرد و برای همیشه بوم، برس و رنگ‌هایی که با استفاده از آن ترس، امید و خشمش را بروز می‌داد، ترک کرد.
مینا که در ناحیه ۱۳ شهر کابل زندگی می‌کند می‌گوید، بعد از توشیح قانون امر به معروف طالبان، مزاحمت‌های محتسبین آنها در گالری‌ها، کورس‌های زبان انگلیسی و سایر مراکز آموزشی بیشتر شده است.
او می‌گوید: «در هفته یک بار ما شاهد آمدن ماموران چپن سفید طالبان در صنف‌های نقاشی و انگلیسی بودیم. رفت و آمد آنها شبیه یک کابوس تکراری شده بود، به استادای ما هشدار می‌دادند که حق ندارین به دختران بالاتر از صنف ششم آموزش بدهید.»
بیشتر دخترانی که در سایه‌ی وحشت طالبان به مراکز آموزش زبان، خطاطی یا نقاشی می‌روند، با این برخورد طالبان مواجه شده‌اند. حتی دختران و زنانی که در مراکز صحی مشغول کار هستند از فحاشی و بدزبانی‌های طالبان مصوون نیستند.
مریم ۲۵ ساله در یکی از مراکز صحی خصوصی در کابل مشغول کار است و ادعا می‌کند که طالبان برای زیرنظر گرفتن زنان کارمند در مراکز صحی، جاسوس گماشته‌اند. او نیز از برخورد با محتسب‌های طالبان می‌ترسد و می‌گوید گشت‌زنی آنها به مراکز صحی در هفته‌های اخیر افزایش یافته است.
به گفته‌ی او، «طالبان چپن سفید هر روز به شفاخانه می‌آیند و پوشش ما را چک می‌کنند» و اگر پوشش زنان مطابق میل آنها نبود، از شیوه‌ی معمول خود برای گوشزد کردن استفاده می‌کنند؛ با رکیک‌ترین کلمات فحاشی می‌کنند.
طالبان اخیرا قانون امر به معروف را توشیح کرد. در این قانون به محتسبان این گروه اجازه داده شده که زنان را در خیابان‌ها «تعزیر» کنند. پس از توشیح این قانونی که سازمان ملل آن‌را در تضاد با «وجدان انسانی» توصیف کرده، ماموران امر به معروف طالبان در گروه‌های چند نفری در خیابان‌ها، نظم یک زندگی عادی در کابل را مختل کرده‌اند.
حضور زنان و دختران به‌گونه‌ی وسیع در اماکن عمومی کاهش یافته که این موضوع در تازه‌ترین گزارش سازمان ملل نیز بازتاب یافته است. طبق این گزارش، «در جریان ۱۲ ماه گذشته حدود ۷۹ درصد زنان و دختران در افغانستان از دسترسی به اماکن عامه مانند پارک‌ها و مراکز صحی محروم شده‌اند.»
گزارش سازمان ملل همچنین نشان می‌دهد که ۶۹ درصد زنان و دختران وقتی از خانه بیرون می‌شوند احساس امنیت نمی‌کنند.
مثل رقیه ۲۶ ساله، ساکن ناحیه ۷ کابل که بارها در جاده و کوچه‌های شهر از سوی ماموران امر به معروف طالبان مورد بازجویی قرار گرفته، می‌گوید: «هر دختری آنها (محتسب‌های طالبان) را می‌بیند وحشت زده می‌شود.»
او می‌گوید: «با یک دوستم برای خریداری به بازار کوته‌سنگی رفته بودیم، در مسیر بازگشت با یک گروه چپن سفیدهای طالبان برخوردیم. موتر را استاد کرده و به ما نزدیک شدند. یکی از آنها با خشم مه ره از موتر پایین کرد و به موتروان گفت نباید دخترای فاحشه ره به موترت بالا کنی.»
چرا ماموران طالبان بدزبان هستند و در برخورد با زنان فحاشی می‌کنند؟
میلاد اعتمادی از فعالان اجتماعی در کابل به این نظر است که فحاشی، تهدید و روزگویی طالبان در برخورد با زنان یک رفتار آگاهانه و عمدی است. این گروه با چنین رفتارهایی بیشتر فضای عمومی را برای زنان حتا از نظر روانی ناامن می‌کنند تا آنها را مجبور به ماندن در چهار دیواری خانه کنند.
او گفته است: «طالبان با سلطه بر اماکن عمومی، ترس و وحشت را در دل خانواده‌ها تزریق می‌کنند.»
از سوی دیگر، آقای اعتمادی معتقد است که افراد طالبان کمتر به اخلاق اجتماعی و مبانی برخورد انسانی آگاه هستند. برای همین رفتارهایی که برای مردم زننده است؛ برای آنها ممکن است یک امر معمول باشد. به گفته‌ی او، طالبان در اماکن عمومی فحاشی می‌کنند، همانگونه که در سطح شهر مردم را شلاق می‌زنند، اعدام می‌کنند و قصاص می‌کنند.
گزارش سازمان ملل نیز نشان می‌دهد که حمایت خانواده‌ها از آزادی دختران‌شان و نیز آموزش آنها در افغانستان کاهش یافته است.
طبق گزارش سازمان ملل، نگرش عمومی در سطح جامعه و خانواده‌ها نسبت به آموزش دختران تغییر کرده و به‌صورت متوسط، بیش از ۵۰ درصد زنان و دختران «احساس می‌کنند که حمایت جامعه از آموزش ابتدایی [و عالی] برای دختران کاهش یافته است.»
شیرین ۴۹ ساله، مادر فرزانه است. او می‌گوید روزی که طالبان به دخترش دشنام دادند و از صنف نقاشی بیرونش کردند، «فقط می‌لرزید و گریه می‌کرد.»
وقتی مادر و پدر فرزانه خبر شدند که او را ماموران امر به معروف از صنف نقاشی بیرون و تهدید کرده‌اند، نه تنها به فرزانه برای فراموش کردن آن رویداد کمک نکردند بلکه خواهر بزرگتر فرزانه که در یکی از شفاخانه‌ها نرس بود را از رفتن بر سر کار منع کردند.
یادداشت: نام‌های آمده در این گزارش به دلیل مصونیت آنها مستعار است.
