سارا
مرکز تجارتی خديجه‌الکبری، تنها بازار ویژه زنان در هرات است که در آن زنان تجارت پیشهی زیادی با تولید، خرید و فروش صنایع دستی چرخ زندگی شان را می چرخانند. اما در حال حاضر این مرکز با رکود مواجه شده است و به گفتهی فروشنده‌گان این مرکز با روی کار آمدن طالبان، این مرکز به طور کامل در آستانه‌ی بسته شدن است.
زنان تجارت پیشهی هرات می‌گویند، نه مشتری دارد و نه حمایت کننده و همین موضوع باعث شده که اکثر زنان تجارت پیشه در تنها بازار ویژه زنان فعالیت شان را متوقف و دکان‌های شان را ببندند.
به گفتهی مسوولان این مرکز، تا حالا بیش از ۸۰ درصد زنان تجارت‌پیشه که در این مرکز دکان و تولید داشتند، دست از کار کشیده‌اند.
«پس از ۱۴ سال تجارت، کار را ترک می‌کنم»
راحله یعقوبی ( مستعار) ۱۴ سال است که فعالیت‌های تجارتی و تولیدی دارد. زن تجارت پیشهی که در کنار فروشنده‌گی زمينه‌‌ی کار را برای صدها زن فراهم کرده است؛ اما اکنون می‌گوید، تولیدات لباس متوقف است و هیچ فروشی ندارد و اگر اوضاع این‌گونه ادامه پیدا کند، تنها مرکز تجارتی زنان هرات بسته خواهد شد« در گذشته ماهانه ۵۰ هزار درآمد داشتم اما اکنون روزهای شده که تنها ۳۰ افغانی در یک روز کار کردم.»
او در حال حاضر نیز ۴۰ شاگرد دارد که زمينه‌‌ی کار را برای شان فراهم کرده است؛ اما می‌گوید در گذشته دو برابر آن را آموزش می‌داد.
زنانی که برای آموزش به این مارکت می‌آیند، خیاطی، سوزن‌دوزی، چرمه‌دوزی و ربان‌دوزی را فرا می‌گیرند و بعد از آموزش می‌توانند تجارت خودشان را راه‌اندازی کنند.
راحله یعقوبی که در گذشته با نهادهای مختلف قرار داد داشته می‌گوید: «در گذشته با مکاتب خصوصی، شرکت‌های صنعتی و شفاخانه‌ها قرارداد داشتیم و لباس‌های شان را در این مرکز تهیه می‌کردیم؛ اما اکنون با آمدن طالبان، مکتب‌ها بسته است و شهرک صنعتی کارش متوقف شده است و هیچ نوع تولیدی نداریم.»
او که از زمان تاسیس این مرکز تا اکنون فعالیت داشته، برایش غیر قابل باور است که روزی این مرکز که زمینه‌ی کار را برای صدها زن فراهم کرده بود، بسته شود: « ما زنان همیشه قربانی بودیم، در گذشته هم ریاست امور زنان از ما حمایت نکرد و حالا نیز با آمدن طالبان، مارکت ما در حال سقوط است.»
تاج‌گل یکی از دیگر زنان فروشنده است که می‌گوید سال‌ها است، صنایع دستی زنان را که شامل؛ لباس‌های افغانی، خامک‌دوزی، کیف، کلاه، کفش، واسکت، شال و ماسک ابریشمی می‌شود را در این مرکز تولید و به فروش رسانده است : «در حکومت گذشته ماهانه ۶ هزار افغانی درآمد داشتم؛ اما اکنون تجهیزات دکان خود را می‌فروشم تا کرایه موتر را فراهم کنم. اگر وضعیت مرکز تجارتی خوب نشد من نیز چون دیگر زنان کار را ترک خواهم کرد.»
نمایشگاه‌های صنایع دستی در گذشته، زمینه‌ی فروش محصولات زنان تجارت پیشهی این مارکت را فراهم می‌کرد؛ اما به گفتهی این زنان از دو سال به این طرف هیچ نمايشگاهی جهت بازاریابی محصولات شان برگزار نشده است.
در این مرکز تجارتی، فروشنده‌گان و خریداران همه زنان هستند و سال‌هاست مکان امنی برای زنان محسوب می‌شود.
سمانه، زن ۳۵ ساله‌ی که ۸ سال است از این مرکز خرید می‌کند می‌گوید، برایش ناگوار است که این مرکز تعطیل شود:«مارکت خديجه‌الکبری مکان امن و مطمئن است و همه‌ی لوازم ضروری برای زنان را دارد و باید همیشه فعال باشد.»
«امروز حتی ۱۰ افغانی کار نکردم»
زنان تجارت پیشهی مرکز خديجه‌الکبری می‌گویند، در گذشته به دلیل صنعت توریزم، خرید و فروش شان خوب بود؛ اما با آمدن طالبان صنعت توریزم متوقف شده و خرید و فروش شان با رکود مواجه شده است.
پرستو، زن ۵۰ ساله‌ی که سال‌های زیادی از عمراش را به عنوان کارآفرین و فروشنده در این مرکز کار کرده است. او می‌گوید،این مرکز روزهای سختی را تجربه می‌کند:« صبح امروز تا عصر ۱۰ افغانی هم کار نکرده‌ام و این ماجرای هر روز زنان تجارت پیشهی خديجه‌الکبری است.»
این زن تجارت پیشه می‌گوید، ماهانه باید ۴ هزار افغانی کرایه دکان بدهد و پول آب و برق نیز برایش کمرشکن است، زیرا او هیچ درآمدی ندارد.به گفتهی پرستو او و دیگر زنان کارآفرین مرکز تجارتی خدیجه الکبری در گذشته زنان زیادی را از طبقه‌ی ضعیف جامعه تحت آموزش و حمایت قرار می‌داد که اکثریت شان تنها نان‌آوران خانوداه‌ی شان بودند و اکنون بی‌کار شدند.
در سراشیب سقوط
به گفتهی مسوولان مرکز تجارتی خديجه‌الکبری، با شروع کرونا مرکز تجارتی زنان با رکود مواجه شد و بعد از سقوط حکومت جمهوریت و روی کار آمدن طالبان، اکثر دکان‌های این مرکز مسدود شده است.
صدیقه تمسکی، مسوول مرکز تجارتی خديجه‌الکبری می‌گوید، بیشتر تولیدات در این مرکز متوقف شده است: «مرکز خدیجه‌الکبری که دارای چهار طبقه است و ۳۴ دکان دارد. بعد از آمدن طالبان ۲۶ دکان‌اش مسدود شده و تنها ۸ دکان باز است و تولیدات نیز در این مرکز متوقف شده است.»
مرکز تجارتی زنان خديجه‌الکبری در سال ۲۰۰۸ از سوی کشور ایتالیا به پیشنهاد ریاست امور زنان پیشین در ولایت تاسیس شد و این مرکز تنها بازار ویژه زنان در هرات است که زنان به تولید، خرید و فروش صنایع دستی شان در این مرکز فعالیت دارند.
صدیقه تمسکی می‌گوید، با تحول جدید در کشور، واردات مواد خام از کشورهای همسایه متوقف شده و مواد خام داخلی نیز با قیمت‌های گزاف خرید و فروش می‌شود که تولیدات صنایع دستی را برای زنان تجارت پیشه دشوار کرده است: «تولیدات ابریشم با رکود مواجه شده، چون مواد اولیه با قیمت گزاف خریداری می‌شود و کسی توان خرید و تولید صنایع دستی از ابریشم را ندارد.»
زنان ۱۴ سال است در این مرکز به تولید، خرید و فروش صنایع دستی می‌پردازند و در کنار آن زنان تجارت پیشه زمینه‌ی کارآفرینی را برای صدها زن نیز مهیا می‌کند.
مسٔول مرکز تجارتی خديجه‌الکبری که خودش نیز به تولیدات ابریشم مصروف است، می‌گوید او ۱۴ سال در مرکز تجارتی زنان به تولید ابریشم پرداخت و از این طریق برای نزدیک به ۳۰۰ نفر کارآفرینی کرده است.
در حال زنان تجارت پیشه در مرکز تجارتی خدیجه الکبری از شروع آهنگ سقوط این مرکز هشدار می‌دهد که اداره بازرس ویژه امریکا در بازسازی افغانستان (سیگار) سه روز پیش در گزارشی تازه خود گفت که ممنوعیت کار زنان یک میلیارد دالر به اقتصاد افغانستان زیان وارد می‌کند.
تازگی طالبان به تازگی اعلام کرده است که زنان با رعایت ارزش‌های اسلامی می‌توانند به فعالیت‌های شان ادامه دهند.
عبداللطیف نظری، معین مسلکی وزارت اقتصاد گروه طالبان روز(چهار شنبه،چهارم حوت) در یک نشست خبری در کابل گفته است که زنان تجارت پیشه می‌توانند با رعایت ارزش‌های اسلامی فعالیت کنند؛ اما در عمل با روی کار آمدن این گروه محدودیت‌های زیادی بر کار و بار زنان به میان آمده است.
برای زن تجارت پیشهی ۶۰ ساله در تنها مرکز ویژه زنان که به گفته خودش از اولین فروشنده‌گان این مرکز بوده و ۱۴ سال است که با کار در این مرکز به زنده‌گی‌اش ادامه داده و برای دستکم ۲۰ زن دیگر زمینه کار را فراهم کرده است، وعده خشک و خالی طالبان نه آب می‌شود و نه نان. به پیشنهاد خودش در این گزارش از او با نام مستعارتاج‌گل نام برده می‌شود که او می‌گوید، با آمدن طالبان سال‌ها زحمت زنان ضرب صفر شده است: «دو سال، بخاطر ویروس کرونا تجارت ما با رکود مواجه شد و بعد از آمدن طالبان تجارت ما هیچ شد.»
