زیبا بلخی
این روزها دختران بی‌شماری هستند که به‌جای نشستن در صنف‌های درسی، در پشت میزهای خیاطی نشسته‌اند و یا درکارگاه‌های قالین‌بافی مصروف بافت قالین هستند. به گفته‌ی آنان، پس از بازگشت دوباره‌ی طالبان به قدرت، تمام دستاوردهای دختران و زنان در ۲۰ سال گذشته به نقطه‌ی صفر برگشته است و زنان و دختران از کار و آموزش محروم شده‌اند.
منابع می‌گویند، بیش‌ترین کسانی‌که در بلخ قالین‌بافی و خیاطی می‌کنند، دختران محروم از مکتب و دانشگاه هستند.
پس از وضع محدودیت بر تحصیل و آموزش زنان و دختران از سوی طالبان، تاسیس کارخانه‌ها و کارگاه‌های قالین‌بافی و خیاطی در اکثر ولایات افغانستان از جمله، در ولایت بلخ رو به افزایش است.
صالحه غلامی، دختر ۱۷ ساله‌ی بلخی است که در جریان ۹ ماه گذشته، پنج کارگاه قالین‌بافی را با کمک پدرش برای زنان ودختران تاسیس کرده است.
او می‌گوید، در کارگاه‌هایی‌‌که او ایجاد کرده، ۵۰۰ زن مصروف فعالیت هستند که ۷۰ درصد شان را دختران محروم از تحصیل و آموزش تشکیل می‌دهند.
پدر صالحه قالین‌باف است و به همین دلیل او از سن ۱۴ساله‌گی با بافت قالین آشنا شده است. صالحه دانش‌آموز صنف دهم مکتب در شهر مزارشریف است.
او هدف از تاسیس این کارگاه‌ها را دست‌گیری از هم‌نوعان خود بیان کرده: «پس از بسته شدن دروازه‌های مکاتب و دانشگاه‌ها، دختران ناامید و خانه‌نشین شدند. این موضوع باعث بوجود آمدن بیماری روانی در آن‌ها می‌شد، چون من خودم هم دانش‌آموز هستم و به خوبی درک شان می‌کنم. به همین خاطر تصمیم گرفتم تا این کارگاه را تاسیس کنم که از یک طرف از خانه‌نشستن و بیماری روانی نجات پیدا کنند و از طرف دیگر، یک عایدی داشته باشند تا بتوانند در اقتصاد فامیل شان کمک کنند.»
دخترانی‌که درکارگاه‌های قالین‌بافی صالحه کار می‌کنند، در کنار آموزش قالین‌بافی، پس از یادگیری این شغل نظر به فعالیت شان، مقداری معاش نیز دریافت می‌کنند.
صالحه می‌گوید: «ما قالین‌ها را نظر به متر می‌بافیم که قیمت هر متر قالین را از ۵۰۰ تا ۳۰۰۰ افغانی داریم و نظر به لیاقت و کار این دخترها هم برای شان پول می‌دهیم.»
کارگاه قالین‌بافی«عقاب بلخ» یکی از کارگاه‌های صالحه است که برای دختران در منطقه‌ی سجادیه شهر مزار شریف ساخته شده است. در این کارگاه حدود ۱۲۰ دختر مصروف آموزش و بافت قالین هستند.
بنفشه امیری، دانش‌آموز صنف یازدهم پس از ایجاد این کارگاه، برای یادگیری قالین‌بافی به این‌جا آمده است.
بنفشه می‌گوید، از این‌که مکاتب بسته است و خانه‌نشینی نیز او را کلافه کرده بود، تصمیم گرفت حرفه‌ای را بیاموزد تا روزگار بگذرد.
بنفشه هر روز از ساعت ۶ بامداد تا ۵ شام در این کارگاه مصروف قالین‌بافی است: «چون از طرف امارت اسلامی{طالبان} مکتب‌های ما بند شد، به‌خاطر این‌که به بیماری روانی مبتلا نشویم و روحیه‌ی ما خراب نشود، برای قالین‌بافی آمدم و قالین می‌بافم. این قسم می‌توانم با پولی که به‌دست می‌آورم، با پدرم در تامین مصارف خانه کمک کنم.»
در کنار صالحه، زنان دیگری نیز در بلخ برای کمک به زنان و دختران کارگاه‌های قالین‌بافی و خیاطی ایجاد کردهاند.
شرکت تولیدی«تاشگذر» که یکی از شرکت‌های بزرگ تولیدکننده‌ی محصولات قالین و لباس زنانه در شمال کشور است، پس از روی کارآمدن طالبان و وضع محدودیت بر کار و تحصیل زنان از سوی این گروه، برای ۳۰۰ زن و دختر که بیشتر از ۸۰ درصد شان دختران محروم از آموزش و تحصیل هستند، زمینه‌ی کار و آموزش حرفه را فراهم کرده است.
مریم پدرام، مدیر مالی این کارگاه به رسانه‌ی رخشانه می‌گوید، ۱۵۰ دختر در بخش قالین‌بافی و ۱۲۰ بانو در بخش خیاطی در کارگاه آنان مصروف آموزش و کار هستند.
به گفته‌ی خانم پدرام، برای زنان و دخترانی‌که قالین‌بافی و خیاطی را آموزش دیده‌اند، یک مقدار پول نیز پرداخت می‌شود.
او می‌گوید: «خانم‌هایی در این‌جا هستند که شوهر شان را از دست دادند یا شوهر شان مریض است و تنها نان‌آور خانواده هستند و یا هم دخترانی‌که از آموزش باز مانده‌اند و می‌خواهند در وضعیت اقتصادی فامیل شان سهمی داشته باشند. ما در برابر هر متر قالین که این خانم‌ها می‌بافند، ۴۰۰۰ افغانی برای شان پرداخت می‌کنیم که می‌تواند در اقتصاد شان تا اندازه‌ای کمک کند.»
نازیلا(مستعار) ۱۶ساله، دانش‌آموز صنف دهم مکتب است و در این کارگاه مصروف کار است.
نازیلا می‌گوید، پس از بسته شدن مکاتب وسپری کردن سختی‌های زیاد در خانه، تصمیم گرفت تا برای یادگیری قالین‌بافی به این کارگاه مراجعه کند.
نازیلا که صبح تا شام با تارهای قالین مصروف است، می‌گوید: «وقتی مکتب نباشد و ما از حق خود محروم باشیم، خانه‌نشستن بر روی روان ما تاثیر می‌گذارد. مه هم بسیار این وضعیت سرم تاثیر کرده بود، به همین دلیل تصمیم گرفتم تا حرفه‌ای را یاد بگیرم و خود را با او مصروف بسازم.»
دختران دانش‌آموزی که در این مصاحبه صحبت کردهاند، می‌گویند که آنان از روی«ناگزیری» به‌جای قلم و کتابچه، با ماشین و تارهای رنگارنگ قالین روز خود را سپری می‌کنند.
هفته‌ی گذشته ریچارد بنت، گزارشگر ویژه‌ی سازمان ملل در مورد وضعیت حقوق بشر افغانستان و دوروتی استرادا-تانک، رییس گروه کاری سازمان ملل متحد در مورد تبعیض علیه زنان، با نشر گزارشی گفته بودند که طالبان پس از به‌دست گرفتن قدرت در افغانستان، اقدامات خودسرانه‌ی متعدد را که ناقض حقوق دختران و زنان در قسمت تحصیل، کار، آزادی رفت‌وآمد، صحت، استقلال بدنی، تصمیم‌گیری و دسترسی به عدالت است، اتخاذ کردهاند.
طبق این گزارش، طالبان چارچوب قانونی و سازمانی را از بین برده‌اند و به افراطی‌ترین اشکال زن‌ستیزی، حکومت می‌کنند و زنان در این کشور در بدترین وضعیت ممکن به‌سر می‌برند.
پس از حاکمیت دوباره‌ی طالبان، یکی دیگر از کارهای پر رونق در شهر مزار شریف، ایجاد کارگاه‌های خیاطی است.
سکینه ۳۷ ساله، از دیگر زنان کارآفرین است که مدت دو سال می‌شود کارگاه خیاطی را برای دختران ایجاد کرده است.
سکینه می‌گوید که در حال حاضر نزدیک به ۳۰ دختر که همه‌ی آن‌ها از درس و تحصیل باز مانده‌اند، در کارگاه او مصروف آموزش خیاطی و دوخت لباس هستند.
او می‌گوید، پس از بسته شدن مکاتب و دانشگاه‌ها، تعداد دخترانی‌که به این کارگاه مراجعه می‌کنند، افزایش یافته است؛ اما آنان بنابر امکانات کم قادر به پذیرش کارمندان بیشتر نیستند.
او هدف از ایجاد این کارگاه را فراهم‌سازی زمینه‌ی کار برای بانوان در شرایط فعلی بیان می‌کند.
سکینه می‌گوید: «تمام شاگردان ما دانش‌آموزان و یا دانشجویان هستند. دختران جوان و کسانی‌که تحصیل کردهاند؛ اما فعلا بیکار اند، بیشتر متقاضی کار هستند.»
دخترانی‌که در کارگاه خیاطی سکینه کار می‌کنند، یا دانش‌آموزان مکتب بالاتر از صنف شش هستند و یا هم دانشجوی دانشگاه که به گفته‌ی خودشان از روی ناگزیری به خیاطی روی آورده‌اند.
طاهره ۱۸ساله، دانش‌آموز صنف ۱۲ مکتب است. او آرزو داشت روزی داکتر شود؛ اما حالا می‌گوید که به دلیل سیاست‌های تبعیض‌آمیز طالبان مجبور شده که پشت میز ماشین خیاطی نشسته و کار کند.
طاهره می‌گوید: «وقتی مکاتب بسته شد، ناگزیر شدم خیاطی را شروع کنم و به‌جای درس خواندن و رفتن به مکتب، بیایم روز خود را با ماشین خیاطی سپری کنم.»
شمار زیادی از دخترانی‌که با آنان در این گزارش مصاحبه شده است، به باز شدن دروازه‌های مکاتب و دانشگاه‌ها هیچ امیدی ندارند. تعدادی از دختران نیز مجبور شدند که برای یادگیری حرفه‌ی خیاطی فیس پرداخت کنند.
جمیله ابراهیمی، زن ۳۸ساله‌ا‌ی که مدت ۱۵سال می‌شود در شهر مزارشریف کورس خیاطی دارد و برای دختران و زنان خیاطی آموزش می‌دهد.
در کورس آموزش خیاطی جمیله در حال حاضر بیشتر از ۳۵ دختر مصروف فراگیری حرفه‌ی خیاطی هستند که ماهوار برای یادگیری خیاطی از ۳۵۰ الی ۵۰۰ افغانی پول پرداخت می‌کنند.
این در حالی است که اتحادیه‌ی اروپا می‌گوید، افغانستان چهارمین کشور در معرض خطر، از لحاظ بحران‌های بشری و حوادث طبیعی است.
وضع محدودیت‌های طالبان علیه آموزش و کار زنان در افغانستان، بحران را شدیدتر و عمیق‌تر کرده است.
.
