مژده محمدی
فقط عشق به هنر بازیگری و تئاتر بود که شکوفه مرتضوی از سد سرزنش‌های اجتماعی، خانواده و حتا همکاران‌اش گذشت و قدم به دنیای بازیگری در سینما و تئاتر گذاشت و به نخستین دختری تبدیل شد که در جامعه‌ی محافظه‌کار هرات در بازیگری پیش‌گام شد. بازی در فیلم «عکس یادگاری» از ساخته‌های عبدالرشید عظیمی، اولین تجربه‌ای بود که شکوفه در آن نقش یک زن قربانی تجاوز گروهی را بازی کرد. این فیلم در سال ۱۳۹۷ در سینماهای افغانستان پخش شد.
او می‌گوید، در بیشتر نقش‌هایی که داشته، روایت‌گر دردها و رنج‌های زنان افغانستان بوده است. شکوفه هنر بازیگری را به صورت آماتور شروع کرد و به تجربه یاد گرفت. بازی در فیلم «سرنوشت»، سه سریال طنز«فیسبوک دات کام»، «زبان رزگری»، «کلک ششم» و چند فیلم کوتاه دیگر را در کارنامه‌ی خودش دارد.
«با هزار بدبختی و تحمل زخم زبان‌های اطرافیان، کار بازیگری را ادامه می‌دادم و وظیفه‌ای داشتم، اما این‌جا که آمدم همه آن‌ها را از دست دادم و این باعث ناراحتی و افسردگی من شد. هر لحظه که خاطرات گذشته در ذهن من مرور می‌شود، وضعیت روحی من را بهم می‌ریزد.» این توصیف شکوفه، از عشق از دست رفته‌اش است. منظور او هنر بازیگری است که به رغم دشواری‌های زیاد، خاطرات شیرینی برای او رقم زده است.
با برگشت طالبان، شکوفه مرتضوی به فرانسه پناهنده شده است. او در گفت‌وگو با رسانه‌ی رخشانه گفته، ترک افغانستان سخت‌ترین تصمیمی بوده که تاکنون گرفته است: «اگر دولت سقوط نمی‌کرد و می‌توانستم تا به همان زندگی عادی خود ادامه دهم هیچ‌گاهی از افغانستان بیرون نمی‌شدم.»
بیش از سه‌سال از حاکمیت گروه طالبان در افغانستان می‌گذرد. در طول این مدت، زنان بسیاری رویاهای‌شان را از دست داده‌اند. زنان بازیگر در سینما و تئاتر تنها یک طیف از این زنان است.
وزارت امر به معروف طالبان در یکی از اولین اقدامات خود پس از به قدرت رسیدن دوباره‌ی طالبان، به رسانه‌ها دستور داد که از پخش سریال‌هایی که زنان در آن نقش بازی کرده‌اند، خودداری کنند. ممنوعیت تحصیل در رشته‌ی هنر برای دختران، قبل از بسته شدن دانشگاه‌ها در افغانستان به روی زنان، اقدام بعدی این گروه در مخالفت با حضور زنان در سینما بود.
اکنون طالبان پا را فراتر گذاشته است. این گروه پخش تصاویر «موجودات زنده» از طریق رسانه‌ها را ممنوع کرده‌اند. کاری که در دور حاکمیت اول خود هم عملی کرده بودند.
رسیدن به این وضعیت برای زنان سینماگر مثل شکوفه عمیقا رنج‌آور است: «چی بازیگر، چه معلم هیچ فرقی نمی‌کند؛ با حاکمیت گروه طالبان در افغانستان زنان در تمام عرصه‌ها آسیب خیلی بدی دیدند. وقتی یک دختر نتواند مدرسه (مکتب) و دانشگاه برود اصلا در مورد سینما نمی‌توان سخن گفت. زندگی در افغانستان از جهنم بدتر شده است.»
حتا پیش از طالبان هم ورود زنان افغانستان به دنیای بازیگری امری پیش‌پا افتاده نبود. خاطرات شکوفه از روزهای شروع کارش در سینما، گویای این است که زنان راه دشواری در سینما پیش‌رو داشتند: «از وقتی‌که من کارهای سینماگری خود را شروع کردم و اولین کار من از تلویزیون ملی هرات نشر شد؛ من با مشکلات زیادی برخوردم و بارها از این‌که چرا به حرفه‌ی بازیگری روی‌آورده‌ام پشیمان شدم… خواهران و برادران من با ما قطع ارتباط کردند.»
شکوفه هنر بازیگری را به صورت آماتور شروع کرد و به تجربه یاد گرفت/ عکس: ارسالی به رسانه‌ی رخشانه
نگاه منفی اجتماع به زنان بازیگر، تبعیض و نگاه از بالا به پایین در محیط کار از دردسرهای دیگر او در مدت زمان کار حرفه‌ای‌اش بوده است: «مردم من را به چشم بد می‌دیدند و برای من مزاحمت ایجاد می‌کردند. من مجبور بودم تا در زمان خارج شدن از خانه صورت خود را بپوشانم.»
هرچند حضور زنان افغانستان در عرصه‌ی سنیما به درخشانی گذشته و پیش از این که افغانستان در کام چند دهه جنگ سقوط کند نیست، اما در بیش از دو دهه‌ی اخیر چهره‌های درخشانی از زنان در عرصه سینما ظهور کردند که اکنون همه در خارج و در تبعید به سر می‌برند. روشن نیست که با ادامه حضور طالبان چه بر سرسینمای نوپای افغانستان خواهد آمد.
تبعید قصه‌ی زندگی شکوفه هم هست. بار اول که طالبان آمدند خانواده شکوفه به ایران مهاجر شدند و دومین‌بار که این گروه برگشت نیز شکوفه مجبور به مهاجرت شد.
بار اول که طالبان شکست خوردند خانواده شکوفه به افغانستان برگشتند و او در غیاب طالبان مکتب رفت و به دانشگاه راه پیدا کرد. اما او به دلیل مشکل اقتصادی نتوانست دانشگاه را ادامه دهد و به هنر بازیگری روی آورد.
او به رسانه‌ی رخشانه گفته است در سال اول رشته ادبیات در دانشگاه هرات را رها کرد. در سال‌های نزدیک به بازگشت دوباره طالبان، زنان زیادی در هرات قدم به دنیای بازیگری گذاشته بودند. شکوفه می‌گوید، از مجموع آن‌ها تنها دو بازیگر زن در هرات مانده و دیگران از افغانستان بیرون شده‌اند: «زنان بازیگر نان‌آوران خانواده‌های خود بودند که مخارج خود و خانواده خود را خودشان در می‌آوردند. چون اقتصاد خانواده‌های‌شان ضعیف بود و باید کار می‌کردند و مجبور شدند تا از افغانستان خارج شوند؛ بعضی ایران هستند و برخی به اروپا رسیدند.»
به رغم روزهای تلخی که برای رسیدن به آرزوی ورود به سینما در زندگی شکوفه رقم خورده است؛ اما او می‌گوید، وقتی حالا به گذشته نگاه می‌کند آن روزها، روزهای روشن زندگی‌اش بوده است. او وضعیتی را که اکنون در افغانستان حاکم است به این تلخی توصیف می‌کند: «شرایط دختران در افغانستان دردآور است.»
شکوفه موفق نشده که به بازیگری در فرانسه ادامه دهد. به نظر می‌رسد دختری که با سختی زیاد وارد بازیگری شده بود، با تلخی با آن خداحافظی کرده است: «بعد از ترک افغانستان، در فرانسه به چند آژانس بازیگری از افغان‌ها و ایرانی‌ها مراجعه کردم، اما شرایط بازیگری در این کشور با افغانستان فرق می‌کند که من نمی‌توانم با آن شرایط خودم را وفق بدهم به همین دلیل شغل بازیگری را کنار گذاشتم.»
