علی صادقی
شام‌گاه روز شنبه (۲ دلو، ۱۴۰۰) یک موتر مسافربری در محله‌ی هزاره‌نشین حاجی عباس در شهر هرات هدف یک انفجار قرار گرفت. نخستین انفجار درهرات از زمان روی‌کار آمدن طالبان که هشت نفر به شمول چهار زن را به کام مرگ فرستاد.
دو خواهر ۲۰ و ۲۲ ساله از یک خانه درمیان قربانیان آن انفجار به شفاخانه منتقل شدند. هر دو سرپرست و نان‌آور یک خانواده هفت نفری بودند. شامی که موتر حامل هر دو قربانی با انفجار مرگ‌باری روی هوا رفت، در حال برگشتن از سرکار بودند.
حالا خانواده این دو دختر قربانی انفجار می‌گوید، طالبان دختران کشته شده‌ی شان را به این خاطرکه زن است به عنوان سرپرست خانواده قبول ندارند تا بازماندگان آنها واجد شرایط دریافت مدد معاش ماهانه از بخش شهدا و معلولین شوند.
ثریا( مستعار) ۲۷ ساله خواهر بزرگ‌تر این دو قربانی به رسانه‌ی رخشانه می‌گوید، با کشته شدن خواهرانش، خانواده آنها دیگر نان‌آوری ندارد. ثریا که ازدواج کرده و زندگی مستقلی دارد می‌گوید، ۲۵ روز بعد از کشته شدن هر دو خواهرش به اداره شهدا و معلولین طالبان مراجعه کرده تا پرونده پرداخت حقوق ماهانه به خانواده‌اش به عنوان بازمانده جنگ باز شود؛ اما پاسخی طالبان چیزی نبوده که آنها به عنوان خانواده یک قربانی جنگ انتظار شنیدنش را داشت: «زن را به عنوان شهید سرپرست یک خانواده قبول نداریم.»
پدر دختران قربانی ۱۰۰ ساله و از دو چشم نابینا است. باقی اعضای خانواده نیز توانایی کار ندارند، آنها شامل مادر ۵۷ ساله و سه خواهر نه، شانزده و هژده ساله می‌شود.
ثریا می‌گوید، شش ماه است که دروازه به دروازه در حکومت طالبان رفته؛ اما هیچ پاسخ مثبتی نداشته است.
به گفته او، حتا پدر ۱۰۰ ساله‌اش را تا دفتر والی طالبان در هرات برده؛ اما هنوز گرهی از کار شان باز نشده است: «از پدر نابینا و پیرم خواستم تا برود و امضای والی را بگیرد. چون زن بودم، طالبان اجازه نداد به دفتر والی بروم. با کمک یکی از آشناها توانستم بالاخره امضای والی را بگیرم. اسناد را به بخش شهدا و معلولین بردم تا شاید حالا قبول کنند و معاش خواهران من را پرداخت کنند؛ اما قبول نکردند و حتی مرا اجازه ندادند این‌بار داخل بخش شهدا و معلولین شوم. اسناد را از پنجره‌ی بخش شهدا و معلولین به یکی از کارمندان آن بخش دادم و تا به امروز نمیدانم کاغذهای ما چی شد؟»
دولت قبلی افغانستان به خانواده کشته‌شدگان جنگ‌های چهل سال اخیر افغانستان حدود پنج هزار افغانی در ماه است که سالانه پرداخت می‌شد، کمک نقدی می‌کردند. در این برنامه فرقی میان زنان و مردان وجود نداشت.
از قول ثریا مسوولان طالبان درهرات به او گفته‌اند: «زن نمی‌تواند نان‌آور خانواده باشد و ما زنی که شهید شود را به عنوان شهید سرپرست یک خانواده قبول نداریم. برای ما پول آمده تا این پول برای مرد باشد که شهید شده و از او فرزند باقی مانده باشد و ما اجازه نداریم که به غیر آن به کسی چیزی بدهیم. مگر این که زنی دارای فرزند باشد.»
در چنبره فقر و مصیبت
از قول ثریا با کشته شدن خواهرانش، مصیبت و فقر همزمان به خانه‌ی پدرش لنگر انداخته است: «پدرم ۱۰۰ سال عمر دارد و نابینا است و توان کار کردن را ندارد، برادر بزرگ نداریم. تمام عمر خرج خانواده‌ی هفت‌نفری مان را ما زن‌ها دادیم و سال‌ها کرایه‌نشین بودیم و با فقر و سختی بزرگ شدیم.»
خواهران ثریا که در انفجار قربانی شد، هردو خیاط بودند و در مرکز شهر هرات چند مدت شده بود که برای خود دکان خیاطی باز کرده بودند. به گفته‌ی ثریا، سال‌های سخت خانواده‌اش رو به پایان بود که ناامنی در سایه‌ی طالبان این‌بار مصیبت و فقر را همزمان آورد.
او گفت: «همه‌ی خانواده خوشحال بودیم چون پولی که از کار خیاطی بدست می‌آوردند نیمی از آن را برای کرایه‌ی خانه و نیم دیگر آن را برای دوا و درمان و مصارف دیگر خانه اختصاص می‌دادیم. زندگی سخت بود؛ اما چون درآمد ماهانه هر چند اندک وجود داشت، ما به آینده دلگرم شده بودیم.»
حتا پیش از طالبان به اندازه فقر دامن‌گیر زندگی این خانواده بوده که هیج کدام از دختران بیشتراز پنج صنف درس نخوانده‌اند: «در این شرایط سخت حتی کار نیست نمیدانم چگونه دوام بیاوریم. خواهر نه ساله، ۱۶ ساله و ۱۸ ساله‌ی دیگر من نیز به بیماری سخت روحی و روانی مبتلا شده‌اند.»
یک منبع از اداره شهدا و معلولان طالبان درهرات با حفظ هویتش به رسانه‌ی رخشانه این مشکل را نیز تایید کرده است. او گفته است در حکومت طالبان «زن نمی‌تواند سرپرست خانواده شود.»
به تازه‌‌گی اداره‌ی شهدا و معلولین هرات از آغاز روند پرداخت حقوق شش ماه امسال معلولان و بازماندگان شهدا خبر داده است. شیخ عبدالحکیم، معاون وزارت کار، امور اجتماعی شهدا و معلولان طالبان در یک نشست خبری گفته است که روند پرداخت حقوق امسال افراد دارای معلولیت وبازماندگان شهدا به زودی در سراسر افغانستان آغاز می‌شود.
وزارت کار، امور اجتماعی، شهدا و معلولان گروه طالبان تاکنون در این مورد به گونه رسمی، اعلامیه صادر نکرده است.
تبعیض علیه زنان در حکومت طالبان امری تازه‌ای نیست. فهرست تبعیض بلند و طولانی است. اما تبعیض پس از مرگ علیه زنان، چیزی عجیبی به نظر می‌رسد.
از نظر ثریا عجیب‌تر این است که طالبان به او گفته است اگر زن قربانی جنگ، فرزندی داشته باشد شاید بتواند برای پرداخت حقوق به او کاری کرد: «مولوی بخش شهدا و معلولین به من گفت، زن نمی‌تواند سرپرست خانواده شود. در حالی که او نمی‌داند سال‌ها است که خرج خانواده‌ی هفت نفری را زنان خانواده می‌دهند.»
