نهاد حقوق بشری موسوم به «رواداری» گفته است که طالبان با ابزارهای مختلف آزادی بیان و آزادی رسانه‌ها را سرکوب کرده و محدودیت‌های غیر قانونی و تبعیض‌آمیزی را بر کار خبرنگاران زن اعمال کرده‌اند.
رخشانه: رواداری امروز(چهارشنبه، ۱۲ ثور) گزارشی در مورد وضعیت دسترسی به اطلاعات و آزادی بیان تحت حاکمیت گروه طالبان را منتشر کرده است.
این نهاد در گزارش خود به تحلیل و ارزیابی وضعیت حق آزادی بیان و دسترسی به اطلاعات در دوره‌ی زمانی ۱۵ آگست ۲۰۲۱ تا ۳۱ مارچ ۲۰۲۴ پرداخته و خواستار اقدامات عملی برای حمایت از کار رسانه‌ها و خبرنگاران در افغانستان شده است.
بر اساس این گزارش، در حال حاضر رسانه‌های فعال در افغانستان که قبلاً نقش مهمی در ترویج آزادی بیان و گردش آزادانه‌ی اطلاعات داشتند، استقلالیت و آزادی عمل خود را از دست داده و نیز به دلیل فضای ترس و خفقان حاکم بر کشور، حق ابراز نظر آزادانه و انتقادی از شهروندان گرفته شده است.
گزارش گفته که طالبان قوانینی را که تضمین کننده‌ی حق دسترسی به اطلاعات و حق آزادی بیان بودند، لغو و تعلیق کرده‌اند و در حال حاضر هیچ مکانیسم حقوقی مؤثر که از رسانه‌ها و خبرنگاران در برابر فشار نابجای گروه حاکم حمایت کند، وجود ندارد.
گزارش افزوده که لغو این قوانین از یک‌سو منجر به نقض گسترده‌ی حق آزادی بیان و دسترسی به اطلاعات شده و از جانب دیگر امکان مشارکت شهروندان در تصمیم‌گیری‌های مؤثر بر سرنوشت آن‌ها را از بین برده است.
یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد که طالبان بدون هیچ‌گونه التزام به موازین بین‌المللی حقوق بشر و عدم پاسخگویی و حساب‌دهی به مردم، با استفاده از ابزارها و شیوه‌های گوناگون، مرتکب سرکوب آزادی بیان و آزادی رسانه‌ها شده و به‌ویژه محدودیت‌های غیر قانونی و تبعیض‌آمیزی را بر کار خبرنگاران زن اعمال کرده‌اند.
گزارش افزوده که خبرنگاران زن اجازه ندارند که به صورت مشترک با همکاران مرد خود برنامه اجرا کنند و نیز نمی‌توانند با مسوولان طالبان مصاحبه انجام بدهند و یا در برنامه‌های عمومی در تعدادی از ولایت‌ها از جمله کنفرانس‌های مطبوعاتی به‌عنوان خبرنگار شرکت کنند.
گزارش همچنان نوشته است که در شماری از ولایت‌ها از جمله غزنی و بدخشان زنان تنها می‌توانند در پیش برد برنامه‌های دینی و صحی در رادیوها وظیفه اجرا کنند.
گزارش گفته که در ولایت قندهار طالبان دو سال قبل از رسانه‌های محلی خواستند که حضور زنان را محدود کنند و اکنون تنها ۵ زن در بخش آموزش و تبلیغات و ۲ زن دیگر به عنوان تهیه کننده در برنامه‌های مربوط به زنان در رسانه های محلی این ولایت کار می‌کنند.
بر بنیاد گزارش، در حال حاضر تعداد اندکی از خبرنگاران زن برخی ولایت‌های کشور مشروط به رعایت کامل شرایط وضع شده توسط اداره‌ی امر به معروف طالبان، با رسانه‌ها کار می‌کنند.
در این گزارش آمده است که آزار و اذیت مداوم، بازداشت خودسرانه و شکنجه‌ی خبرنگاران، بازداشت و حتا قتل معترضان به وضعیت موجود، وضع محدودیت‌های گسترده بر فعالیت کتاب‌خانه‌ها، کتاب فروشی‌ها و مؤسسات نشراتی توسط این گروه از بین بردن مکانیسم‌های حساب‌دهی و ترویج فساد اداری و مالی از دیگر موارد مهمی اند که طالبان پس از گرفتن قدرت در افغانستان، مرتکب آن شده‌اند.
گزارش یادآور شده که اداره‌ی اطلاعات و فرهنگ طالبان گفته است که قانون دسترسی به اطلاعات را اصلاح و برای توشیح از سوی رهبر این گروه به قندهار فرستاده‌اند؛ اما مسوولان رسانه‌ها و خبرنگاران می‌گویند که درباره‌ی محتوای این «اصلاحات» چیزی نمی‌دانند و با آن‌ها در این مورد هیچ مشوره‌ی نشده است.
در بخش دیگر گزارش آمده است که در مدت نزدیک به سه سال گذشته فعالیت حدود ۳۰۰ رسانه‌ی چاپی، صوتی و تصویری به دلیل اعمال محدودیت گسترده از سوی طالبان و نیز مشکلات اقتصادی متوقف شده‌اند.
گزارش افزوده که مدت ۳۱ ماه گذشته شمار قابل توجهی از خبرنگاران به دلیل تهدیدات امنیتی، اعمال فشار و سرکوب از سوی این گروه، متوقف شدن فعالیت شماری از رسانه‌ها و نیز مشکلات اقتصادی کار خود را از دست داده و یا مجبور به ترک کشور شده اند و خبرنگارانی که به هر دلیلی نتوانسته‌اند کشور را ترک کنند، اکنون در وضعیت نامناسب اقتصادی قرار دارند.
این گزارش در ادامه به روش ارایه اطلاعات در حکومت طالبان، کنترل و تفتیش کتاب‌خانه‌ها، فساد اداری و عدم پاسخگویی هم پرداخته شده است.
