زهرا نادر و نرگس امینی
این گزارش به گونه‌ی مشترک از سوی رسانهی رخشانه و فولر پروجیکت(The Fuller Project) که یک رسانهی غیرانتفاعی متمرکز به پوشش وضعیت زنان است و مجله‌ی فارین‌پالیسی، منتشر شده است.
در ماه جدی یک اعلامیه جدید طالبان به دیوار یک کلینیک صحی در ولسوالی کهمرد ولایت بامیان که اکنون از سوی این گروه مدیریت می‌شود، با این محتوا «پس از این هیچ زنی نمی‌تواند بدون محرم مرد به مرکز صحی مراجعه کنند.» نصب شده بود.
محدودیت‌هایی از این دست در سراسر کشور مشاهده می‌شود. در ولایت جنوبی غزنی، یک قابله ۴۲ ساله گفت که طالبان از ماه عقرب از معاینه زنان بدون حضور محرم مرد توسط داکتران جلوگیری کرده‌اند.
به دلیل مشکلات امنیتی هویت این مصاحبه شوندگان حفظ است. او با ذکر یک نمونه اخیر گفت: « دو زن یک نوازد بیمار را به کلینیک برای معاینه آورده بودند و وقتی طالبان فهمیدند که این دو زن با خود همراه مرد ندارند، آنها را به زور از کلینیک بیرون کردند و با قنداق تفنگ‌های‌شان لت‌وکوب کردند.»
دستورالعمل‌های جدید که به طور رسمی از سوی وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان منتشر شده است، بسیاری از زنان افغانستان را از دسترسی به مراقبت‌های صحی مورد نیاز شان در زمانی که نوع جدید ویروس کرونا «اومکرون» در سراسر کشور در حال افزایش است، باز می‌دارد.
در پایان ماه جدی سال جاری، مسوولان صحی طالبان از افزایش ۷۰ درصدی موارد مثبت ویروس کرونا، گزارش کردند که میزان مثبت آن به ۴۷ درصد رسیده است. سازمان جهانی صحت می‌گوید که هر چقدر میزان مثبت نوع جدید کرونا افزایش یابد، ۵درصد خطرات تشدید می‌یابد.
دسترسی به واکسن‌های کووید-۱۹، آزمایش و درمان آن، قبلاً در افغانستان دشوار بود. سیستم مراقبت‌های صحی کشور تقریباً برای دو دهه به طور کامل به کمک‌های خارجی وابسته بود. اما زمانی که ایالات متحده به طور ناگهانی در ماه اسد عقب نشینی کرد و طالبان دوباره قدرت را به دست گرفتند، این کمک‌ها قطع شدند. در نتیجه، تقریباً تمام برنامه‌های طرح شده برای مبارزه با ویروس کرونا در افغانستان متوقف شدند.
علاوه بر این، ایالات متحده دارایی‌های بانک مرکزی افغانستان را مسدود کرد و این کشور را در یک بحران شدید اقتصادی فرو برد. بیش از ۹۰ درصد افغان‌ها اکنون زیر خط فقر زندگی می‌کنند و بسیاری از خانواده‌ها قادر به تهیه غذای کافی نیستند که این امر بحران مراقبت‌های صحی را تشدید می‌کند.
با وجود این که صدها میلیون دالر برای توسعه سیستم مراقبت صحی افغانستان در ۲۰ سال گذشته به مصرف رسیده است، دسترسی به مراقبت‌های صحی با کیفیت بسیار پایین‌تر از استانداردهای بین‌المللی است. براساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر، این استانداردها به ویژه برای زنان پایین است.
در این گزارش بسیاری از مصاحبه شوندگان گفته‌اند که «زنان و دختران برای دسترسی به حتی ابتدایی‌ترین اطلاعات در مورد سلامت و تنظیم خانواده تلاش می‌کنند.» نیازی برآورده نشده برای اشکال مدرن پیشگیری از بارداری وجود دارد. مراقبت‌های دوران بارداری و پس از زایمان اغلب در دسترس نیست. مراقبت‌های تخصصی، مانند درمان سرطان و بارداری تا حد زیادی وجود ندارد. در مورد مراقبت‌های پیشگیرانه معمول مانند، «پاپ‌اسمیر و ماموگرافی» تقریبا همه بی‌خبر اند. و بخش بزرگی از تولدها هنوز توسط افراد غیر متخصص، انجام می‌شود.
با این حال، هیچ یک از این‌ها، رهبران طالبان را از دنبال کردن انواع سیاست‌های آپارتاید جنسیتی که باعث شهرت آنها در زمان حکومت بر افغانستان بین سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۰ شد، تاثیری نداشته است. فرمان‌های پی‌هم روی محدودیت‌های زنان صادر شدند و زنان از دسترسی به مراقبت‌های صحی و تعلیم و تحصیل محروم شدند و فعالیت‌های اجتماعی آنان نیز به شدت محدود شده است.
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان در اولین کنفرانس مطبوعاتی خود پس از به دست گرفتن قدرت در ۲۶ ماه اسد سال جاری، به جهان اطمینان داد که این گروه این بار به حقوق زنان در «چارچوب اسلام» احترام خواهد گذاشت.
اما وعده تغییر طالبان به سرعت محو شد. یک هفته بعد، همان سخنگو از زنان خواست «در خانه بمانند زیرا جنگویان طالبان برای احترام به آنها آموزش ندیده‌اند». از آن زمان، طالبان هر روز محدودیت‌های خود را بر زنان تشدید کرده‌اند.
هدر بار، معاون رییس حقوق زنان در دیده‌بان حقوق بشر، گفت: «اقداماتی مانند الزام یک محرم برای همراهی زنان تا قرار ملاقات‌های صحی یا منع آنها از مراجعه به کارمندان مراقبت‌های صحی مرد، تأثیر عمده‌ای بر توانایی زنان برای دسترسی به مراقبت دارد.دسترسی به مراقبت‌های صحی یکی از حوزه‌هایی است که طالبان همواره ادعا کرده‌اند که به حمایت از حقوق زنان متعهد هستند. اما می‌بینیم که سیاست‌های آنها هنوز بسیاری از زنان را از مراقبت‌های فوری و گاهی نجات‌بخش محروم می‌کند.»
در ماه دلو سال جاری، در یک کلینیک صحی در ولایت غزنی در جنوب شرقی افغانستان – اولین ولایتی که دسترسی زنان به مراقبت‌های صحی بدون همراه مرد ممنوع شد، یک داکتر محلی گفت که یک زن باردار در حال زایمان به تنهایی به این مرکز مراجعه کرده بود و پس از زایمان، از ترس این که به خاطر ازدواج نکردن مجازات شود، بدون فرزندش فرار کرد.
سه روز بعد، پس از اطلاع مقامات محلی طالبان، قابله‌ای که نوزاد را به دنیا آورده بود، همراه با همسرش بازداشت شدند و به گفته چندین کارمند صحی این کلینیک، اکنون برای پیگرد قانونی تمام ۱۸ کارمند کلینیک فراخوانده شدند، زیرا دستور عدم ارایه خدمات درمانی به زنان بدون محرم را نقض کرده‌اند.
مقامات طالبان در کابل، صحت این داستان را رد می‌کنند. سخنگوی وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان گفت: «من آن را تایید نمی‌کنم. چنین چیزی اتفاق نیفتاده است.»
اما شواهد زیادی برای تایید این داستان‌ها وجود دارد. پنج ماه پس از حکومت جدید طالبان، گروهی از کارشناسان حقوق بشر سازمان ملل هشدار دادند که «رهبران طالبان در افغانستان در حال نهادینه کردن تبعیض و خشونت مبتنی بر جنسیت در مقیاس وسیع و سیستماتیک علیه زنان و دختران هستند.»
یک متخصص صحی که در شهر غزنی کار می‌کند گفت که رهبری طالبان فاقد هماهنگی بین ادارات و مناطق است و به نظر می‌رسد که هر حوزه قضایی مجموعه‌ای از محدودیت‌های خود را اعمال می‌کند.
اما به گفته او، طالبان همیشه روی محدودیت‌های که ایجاد کرده اند پافشاری می‌کنند. او در یک مصاحبه تلفنی گفت: «همه خصومت آنها با زنان است. تقریباً تمام محدودیت‌های آنها زنان را هدف قرار می‌دهد.»
شکیبا حکیمی و لیلا یوسفی در این گزارش همکاری کرده‌اند.
