بدرفتاری طالبان با کارمندان صحی زن در بلخ؛ از لت‌و‌کوب تا تهدید به اخراج از کار

زیبا بلخی

شماری از کارمندان صحی زن در شفاخانه‌ی حوزوی ابوعلی‌سینای بلخی در شهر مزار‌شریف، مرکز ولایت بلخ از رفتار«نامناسب» گروه طالبان در این شفاخانه شکایت دارند.

آن‌ها مدعی‌اند، مسوول نظارت امر به معروف طالبان در شفاخانه‌ی حوزوی ابوعلی‌سینای بلخی که به«مولوی حنفی» معروف است، با زنان بخش کادر درمان رفتار نامناسب دارد. او گاهی زنان را تهدید به لت‌وکوب و اخراج از وظیفه می‌کند. منابع می‌گویند که مولوی حنفی برای نظارت از کارمندان این شفاخانه، برای خودش در محوطه‌ی این شفاخانه یک دفتر ایجاد کرده است.

در این گزارش با شماری از کارمندان صحی زن در شفاخانه‌ی حوزوی ابوعلی سینای بلخی در شهر مزارشریف مصاحبه شده که بنا به درخواست مصاحبه‌شونده‌ها، هویت و بخش‌هایی‌که در آن‌جا کار می‌کنند، مستعار آمده و یا حذف شده است.

شفاخانه‌ی حوزوی ابوعلی‌سینای بلخی یکی از بزرگ‌ترین شفاخانه‌های دولتی در شمال افغانستان است که بیماران از ۹ ولایت شمالی به آن مراجعه می‌کنند و تحت درمان قرار می‌گیرند.

ملالی* ۳۱ ساله نزدیک به سه سال است که به عنوان داکتر در شفاخانه‌ی حوزوی«ابوعلی سینای بلخی» در شهر مزارشریف کار می‌کند.

ملالی در گفت‌وگو با رسانه‌ی رخشانه گفت، دو هفته قبل هنگامی‌که می‌خواهد برای معاینه‌ی مریض‌‌اش به اتاق بیماران برود، در دهلیز شفاخانه با نماینده‌ی امر به معروف که برای نظارت در شفاخانه مسوولیت دارد، روبه‌رو می‌شود.

او می‌گوید، «مولوی حنفی» بدون پرس‌وجو او را بد حجاب خطاب کرده و کارت هویتش را ضبط کرده است: «قبل از ظهر بود. یک مریضم عملیات شده بود، به‌خاطر معاینه‌اش به اتاق بیماران می‌رفتم که در دهلیز شفاخانه نماینده‌ی امر به معروف من را دید و به یک‌بارگی گفت ایستاد شو و کارت شفاخانه‌ات را بده. ازش پرسیدم چرا؟ گفت سوال هم می‌کنی. چپ باش و کارت شفاخانه‌ات را بده. چپن سفیدت را بکش! از شفاخانه اخراج هستی برو و دیگر نیا به شفاخانه.»

آن روز حجاب ملالی مطابق دستور طالبان بود؛ اما تنها ماسک نپوشیده بود. او مدعی است که نماینده‌ی امر به معروف در شفاخانه‌ی حوزوی«ابوعلی سینای بلخی» او را تهدید به لت‌و‌کوب نیز کرده است: «من را گفت زیاد گپ نزن که حق زدن را هم دارم. با هرچیزی که دلم بخواهد، می‌توانم کسانی را که ماسک نمی‌پوشند، بزنم.»

آن روز ملالی با پادرمیانی مسوول بخشی که در آن کار می‌کند، از خطر اخراج از کار نجات یافت؛ اما تعهد داد که هرگز بدون ماسک در محیط کارش فعالیت نکند.

ملالی می‌گوید، مولوی حنفی هر روز در جلسه‌ی روزانه اول صبح برای زنان خط و نشان می‌کشد: «ساعت ۸صبح همه‌روزه جلسه راپوردهی داریم و داکترهایی که شب نوکری می‌باشند، گزارش شان را شریک می‌کنند. هر روز در همین جلسه مولوی حنفی می‌آید، بسیار با چهره‌ی خشن اول چهار طرف اتاق را دوره می‌کند تا تلفون ما در ثبت نباشد و یا ازش تصویربرداری نکنیم، بعد از او از جیبش تعداد کارت‌های داکتران زن که ماسک نداشتند و او جمع‌آوری کرده را می‌کشد و برای ما نشان داده و می‌گوید، اگر هر کدام تان ماسک نزنید، در شفاخانه این قسم کارت‌های شما را قید می‌کنم و از شفاخانه اخراج تان می‌کنم.»

پس از روی کار آمدن طالبان در کشور، محدودیت‌های زیادی علیه زنان وضع شده است.

 مکاتب، دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌ها به روی دختران مسدود شده و زنان از کار در نهادهای غیر دولتی داخلی و بین‌المللی منع شدند؛ اما این گروه تنها به زنانی‌که در بخش صحت کار می‌کنند، اجازه‌ی فعالیت داده‌اند.

قبلا اداره‌ی امر به معروف و نهی از منکر طالبان، یک دستورالعمل هفت ماده‌ای را نیز در ارتباط به فعالیت داکتران زن و مرد تهیه کرده و بر دیوار شفاخانه‌ی حوزوی بلخ نصب کرده‌ است. در این دستورالعمل آمده است: «آن مریضانی که نیاز به تداوی سطحی مانند زرقیات دارند، باید مریضان ذکور را پرسونل ذکور و مریضان اناث را پرسونل اناث عرضه‌ی خدمات نمایند.»

در ادامه‌ی محدودیت‌ها بر کارمندان صحی، این گروه به تاریخ اول ماه دلو سال گذشته(۱۴۰۱) با ارسال نامه‌ای به تمام شفاخانه‌های شهر کابل دستور داده بودند که داکتران زن باید حجاب کامل سیاه و ماسک سیاه بپوشند.

منیره* ۲۹ساله، چهار سال است به عنوان داکتر در شفاخانه‌ی حوزوی ابوعلی سینای بلخی فعالیت می‌کند. او نیز می‌گوید که نماینده‌ی گروه طالبان در شفاخانه با کارمندان صحی زن رفتار«زشت و نامناسب» دارند.

منیره گفته است، دو هفته قبل او نیز هنگامی‌که در اتاقش تنها نشسته بود، نماینده‌ی امر به معروف سرزده وارد اتاقش شد و چون ماسک نداشت، مسوول نظارتی طالبان کارت هویتش را گرفت.

او می‌‎گوید: «خیلی به آهستگی مولوی حنفی دروازه را نیمه‌باز کرد و با صدای بلند گفت، چرا حجاب را رعایت نکردی و ماسک نداری. کارتم را خواست، مه هم چون بسیار از لحن صحبت کردنش ترسیده بودم، زود کارت خود را دادم.»

منیره هم پس از چهار ساعت کارتش را پس گرفت؛ اما تعهد داد که همیشه ماسک می‌پوشد. منیره پس از آن که تعهد کتبی به مسوول امر به معروف طالبان داد، دلگیر شده و اشک ریخته بود.

او می‌گوید، این نماینده‌ی طالبان آنان را هشدار نیز داده است که در صورت تکرار چنین مواردی، شفاخانه را مثل مکتب و دانشگاه به‌روی داکتران و کارمندان زن خواهد بست.

پیش از این نیز داکتران در ولایت‌های کابل و بلخ از برخورد خشونت‌آمیز طالبان در شفاخانه‌ شکایت کرده‌ بودند.

آنان در صحبت با رسانه‌ی رخشانه گفته بودند، اعضای گروه طالبان هنگامی‌که یک بیمار از اعضای خانواده شان را به شفاخانه انتقال می‌دهند، با داکتران موظف برخورد بسیار خشونت‌آمیز دارند و به تمام پرسونل شفاخانه هشدار می‌دهند که باید به بیماران این گروه اولویت بدهند.

داکتران در ولایت‌های کابل و بلخ گفته بودند، در صورتی‌که از این امر گروه طالبان سرپیچی کنند، مورد لت‌وکوب قرار می‌گیرند.

عالیه* ۲۷ساله از دیگر کارمندان صحی زن در شفاخانه‌ی حوزوی ابوعلی سینای بلخی در شهر مزارشریف است.

او بیش‌تر از دو سال است که به عنوان پرستار در این شفاخانه کار می‌کند. عالیه گفته، دو ماه پیش نماینده‌ی امر به معروف که برای نظارت در این شفاخانه تعیین شده، یکی از دختران ستاژر بخش«نرسنگ» را به دلیل نداشتن ماسک، مورد لت‌و‌کوب قرار داده‌ بودند.

او می‌گوید: «در دهلیز وقتی این دختر را نماینده‌ی امربه معروف بی‌ماسک دید، اول خوب سرزنش کرد و بعد هم با سیلی محکم در رویش زد که چرا بی‌حجاب هستی. دختر هم از شدت ترس بی‌هوش شد تا این که بردیم داخل اتاق و برش سیروم زرق کردیم و دوباره به هوش آمد.»

عالیه می‌گوید، از همان روز به بعد برای دختران ستاژر نرسنگ اجازه‌ی ورود به شفاخانه داده نشد: «به دخترهایی‌که در این بخش کار می‌کردند گفتند، دیگر به شفاخانه نیایید، به شما ضرورت هم نیست. در صورتی‌که آن‌ها برای کارعملی نیاز دارند تا به شفاخانه بیایند.»

عالیه گفته که کارمندان و داکتران زن در این شفاخانه از دست این مامور طالبان به ستوه آمده‌اند: «به‌خاطر نداشتن فقط یک ماسک، یا توهین می‌کنند یا لت می‌کنند یا کارت شفاخانه را می‌گیرند و خلاصه تهدید می‌کنند.»

در همین حال این بدرفتاری طالبان با کارمندان صحی زن در ارتباط با نوع پوشش شان، تنها به شفاخانه‌ی حوزوی ابوعلی سینای بلخی در مزارشریف خلاصه نمی‌شود.

شماری از داکتران در شفاخانه‌های خصوصی شهر مزارشریف نیز از این مشکل شکایت دارند.

ناجیه* در یکی از شفاخانه‌های خصوصی در شهرمزارشریف مدت یک سال می‌شود که کار می‌کند. او می‌گوید، باری  نماینده‌ی امر به معروف طالبان مسوول بخش عاجل این شفاخانه را به دلیل این که کارمندان زن ماسک نپوشیده بودند، دست‌گیر و با خود بردند. او می‌گوید که این مسوول بخش صحی، بعد از دو ساعت پرس‌وجو و ارایه‌ی تعهد کتبی برای رعایت حجاب کارمندان زن، از بخش نظارت‌خانه‌ی ریاست امر به معروف طالبان آزاد شده است.

او می‌گوید: «هر روز به‌خاطر نظارت می‌آیند تا ما ماسک داشته باشیم یا به گفته‌ی خودشان، با حجاب باشیم. همین یک ماه پیش در بخش عاجل شفاخانه‌ی ما وقتی به‌خاطر نظارت رفتند، چند دختر را دیدند که ماسک نداشتند و مسوول این بخش را  که یک زن است، با خود بردند که چرا کارمندانت ماسک ندارند. بعد از دو ساعت آزاد کردند و از او تعهد گرفتند.»

ناجیه می‌گوید، حجاب آنان هیچ مشکلی ندارد؛ اما افراد طالبان به دنبال بهانه‌ هستند تا دست زنان را از همین کار هم کوتاه کنند.

کارمندان صحی زن در شفاخانه‌های شهر مزارشریف در حالی از رفتار نامناسب طالبان شکایت دارند که زنان عادی که در جاده‌ها و مکان‌های عمومی این شهر عبور و مرور دارند، به دلیل نداشتن ماسک و عدم رعایت حجاب مورد نظر طالبان، از سوی افراد این گروه مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند.

در گزارشی که از سوی رسانه‌ی رخشانه در مورد محدودیت طالبان بر وسایط نقلیه عمومی نشر شده بود، شماری از زنان گفته بودند که در بسیاری از موارد، راننده‌های موترهای شهری به دلیل سوار نمودن زنان و دختران بدون ماسک مورد لت‌وکوب قرار می‌گیرند.

 سازمان داکتران بدون مرز نیز پیش از این به تاریخ ۲۴جدی سال ۱۴۰۱ با نشر گزارشی گفته بود که آینده‌ی کار کارمندان صحی زن در افغانستان در معرض تهدید است.

این سازمان با انتقاد از فرمان وزارت اقتصاد طالبان مبنی بر ممنوعیت کار زنان در سازمان‌های غیر دولتی، گفته است که آینده‌ی بیماران و کارکنان صحی زن در افغانستان در معرض تهدید است.

سازمان داکتران بدون مرز در گزارشی گفته بود، اگرچه کارکنان صحی از جمله کارکنان پزشکان بدون مرز در حال حاضر از این ممنوعیت مستثنا هستند؛ اما هیچ تضمینی وجود ندارد که آنان بتوانند بدون مانع به کار شان ادامه دهند.

*یادداشت:‌ به دلیل حساسیت‌های امنیتی، نام‌های مصاحبه شوندگان در این گزارش تغییر داده شده است.