خشونت طالبان در شفاخانه‌ها؛ از وضع محدودیت، تفکیک جنسیتی تا لت‌وکوب داکتران

شیرین یوسفی و زیبا بلخی

حدود یکماه قبل حوالی ساعت یک بجه شب هنگامی که داوود* داکتر موظف در شفاخانه حوزوی «ابوعلی سینای بلخی» در شهر مزار شریف به عنوان یکی از داکتران شب‌‌باش{نوکریوالی} مصروف رسیدگی به زخمیان یک رویداد ترافیکی بود که ناگهان یکی از افراد گروه طالبان در شفاخانه وارد شد.

این عضو گروه طالبان همراه خانمش که از ناحیه سر زخم برداشته بود، به شفاخانه آمده و داکتران از جمله داوود را زیر فشار قرار داد که هرچه عاجل به خانم او رسیدگی کنند.

یکی از زخمیان یک رویداد ترافیکی که خون‌ریزی شدید داشت و داوود مصروف رسیدگی به زخم‌های او بود که‌ از سوی این فرد گروه طالبان فراخوانده شد و گفت زخمی دیگر را رها کند. وقتی داوود با این عضو گروه طالبان گفت‌وگو کرد که زخمی زیر تداوی در حالت وخیم قرار دارد و ۲۰ دقیقه از او فرصت خواست، این عضو گروه طالبان با عصبانیت تمام سلاحش را از شانه‌اش گرفته و به سمت داوود حمله کرده است، و او را مورد لت‌وکوب قرار داد.

او به شرط حفظ‌ هویت‌اش به رسانه‌ی رخشانه گفت: «ما داکتران در شفاخانه روز به روز با مشکلات توهین و تحقیر زیادی روبه‌رو هستیم. من خودم به عنوان یک داکتر بارها مورد تحقیر و توهین قرار گرفتم و حتا لت‌وکوب شدم.»

به قول این داکتر، اعضای گروه طالبان هنگامی که یک بیمار از اعضای خانواده‌ شان را به شفاخانه انتقال می‌دهند، با داکتران موظف رفتار بسیار خشونت‌آمیز دارند و به تمام پرسونل شفاخانه هشدار می‌دهند که باید به بیماران این گروه اولویت بدهند و زودتر از دیگران به آنان رسیدگی کنند.

براساس گفته‌های داکتران در ولایت‌های کابل و مزار شریف، علاوه بر بدرفتاری و خشونت‌ طالبان، این گروه محدودیت‌های جدی به کارمندان صحی به ویژه زنان نیز وضع کرده‌اند.

بخش صحت یکی از بخش‌های مورد علاقه‌ی طالبان است که بارها رهبران این گروه اعلام کردند که زنان در افغانستان در سکتور صحت بدون هیچ نوع محدودیتی می‌توانند کار کنند؛ اما داکتران زن و مردی که در این گزارش با رسانه‌ی رخشانه صحبت کردند، حکایت دیگری از اوضاع دارند.

به قول آنان، گروه طالبان علاوه بر اجرا کردن طرح تفکیک جنسیتی، گاهی داکتران را مورد لت‌وکوب نیز قرار می‌دهند.

افراد طالبان به داکتران در شفاخانه‌ها دستور می‌دهند که بیماران این گروه را در اولویت قرار بدهند، زیرا این گروه «در ۲۰ سال گذشته علیه کفار{امریکا و متحدان آن} جهاد کرده‌اند».

داوود گفت: «این‌ها می‌خواهند که مریض‌های شان به این دلیل اولویت داده شود که به گفته خود شان جهاد کردند. حکومت را از فسق و فجور پاک کردند و کشور را از کفار{خارجی} پس گرفتند.»

براساس اطلاعات که در اختیار رسانه‌ی رخشانه قرار دارد، بدرفتاری و زورگویی طالبان در بخش‌های داخله، عاجل، جراحی، بانک خون و لابراتوار نسبت به بخش‌های دیگر بیش‌تر است.

ساجده*‌ یکی از داکتران در این شفاخانه می‌گوید زمانی که اقارب یک عضو گروه طالبان مریض می‌شود و به شفاخانه منتقل می‌گردد همه‌ی داکتران باید کارهای خود را رها کنند و به آنان رسیده‌گی کنند حتا اگر مریضی سطحی هم داشته باشد در غیر آن‌صورت مورد لت‌وکوب و یا توهین قرار می‌گیرد.

ساجده می‌گوید: «همین دو روز پیش، یک عضو طالبان مریض خود را آورده بود. داکتر پنج تا شش مریض عاجل داشت یکی از مریضان عملیات اپندکس داشت، وقتی عضو طالبان داکتر را صدا زد مجبور شد بیمار را رها کند و برود برای مریض طالب نسخه بنویسد.»

به گفته این داکتر، طالبان زورگویی می‌کنند و هیچ داکتری حق ندارد بیماران از اعضای خانواد افراد گروه طالبان را حتا در صف انتظار، منتظر بگذارد و باید به محض ورود به شفاخانه، معاینات آنان را انجام داده و به آن‌ها رسیدگی کنند.

رقیه* با تایید حرف‌های همکارانش نیز می‌گوید که نیروهای طالبان به داکتران فحش می‌دهند و توهین می‌کنند.

به قول این داکتر، رعایت حجاب اسلامی مورد نظر طالبان بر داکتران زن نیز یک مشکل دست‌ وپاگیر و جدی  از سوی این گروه است.

رقیه می‌گوید که طالبان به داکتران زن بارها هشدار داده‌اند که نباید آرایش کنند و باید لباس‌های بلند به رنگ سیاه بپوشند.

رقیه از یک رویداد به تلخی یاد می‌کند و می‌گوید: «یک روز یک دختر دوره استاژ را که  کمی لباسش کوتاه بود، نیروهای امر به معروف این گروه  عکس‌اش را گرفتند. همیشه همین قسم می‌کنند یک نفر کمی حجابش به دل طالبا نباشد یا خوب بیاب می‌کنند بد و رد می‌گویند یا عکس‌اش را می‌گیرند و باز د شعبه پیش خود می‌خواهند.»

به گفته برخی داکتران شفاخانه حوزوی بلخ، گروه طالبان یک کمیسیون بررسی شکایات را ایجاد کرده و اعضای این شفاخانه هیچ مسوولیتی غیر از توهین و تحقیر داکتران زن و مرد ندارند.

او گفت: «وقتی از طرف صبح جلسه می‌گیرند یک طرف اتاق مردان است و یک طرف هم زنان و دختران، باز در جلسه انگشت شان را همیشه طرف دخترها می‌گیرند و می‌گویند ما اینجا هستیم تا جلو فاحشه‌ها و فاسقین را بگیریم، جلو بی‌حیاها را بگیریم.»

پیش از این اداره امربه معروف و نهی از منکر طالبان اطلاعیه‌ی هفت ماده‌یی را در ارتباط به فعالیت داکتران زن و مرد تهیه و آن بر در و دیوار شفاخانه حوزوی بلخ نصب کرده‌ بودند.

یک کاپی این اطلاعیه که در اختیار رسانه‌ی رخشانه قرار گرفته، آمده است: «عموم پرسونل صحی باید حجاب شرعی را رعایت کنند، مریضان که نیاز به تداوی سطحی مانند زرق پیچکاری، وصل نمودن کنول و سیروم، چک نمودن فشار خون و پانسمان داشته باشند باید مریضان ذکور را پرسونل ذکور و مریضان اناث را پرسونل اناث عرضه خدمات نمایند.»

شازیه* یکی از نرس‌های این شفاخانه نیز با حفظ هویت‌اش می‌گوید که شفاخانه حوزوی بلخ با کمبود کارمند و داکتر مواجه است و در مواقعی که بیماران زیادی در این شفاخانه مراجعه می‌کنند، آنان مجبور هستند خلاف دستور اداره امر به معروف و نهی از منکر طالبان اقدام به درمان بیماران کنند؛‌ اما با قبول کردن خطر مرگ و زندانی شدن.

او افزود: «اگر از اوامر گروه طالبان پیروی نکنیم تهدید به مرگ می‌شویم. اطلاعیه و هشدار داده که داکتران زن حق تداوی مردان و داکتران مرد حق تداوی زنان را ندارند. اما انجام می‌دهیم چون کم‌بود پرسونل داریم ما طبقه ذکور و اناث را که ضرورت باشد تداوی شه می‌کنیم از قبیل زرقیات، پانسمان‌ها، عملیات و غیره کارهای طبی؛ اما در صورتی که ما را گیر کنند هرچیزی از دهن شان برآمد به ما می‌گویند و توهین می‌کنند، تهدید به مرگ و زندانی شدن می‌کنند.»

این محدودیت در حوزه کاری داکتران تنها مربوط به ولایت بلخ نمی‌شود. شماری از داکتران در شهر کابل نیز با محدودیت یکسان مواجه هستند.

صنم پایزی که نمی‌خواهد نام شفاخانه‌ی که در آن مصروف کار است، در گزارش ذکر شود به رسانه‌ی رخشانه می‌گوید که  طالبان دستور داده است که داکتران زن باید لباس بلند به رنگ سیاه بپوشند و با داکتران مرد نیز صحبت نکنند.

به باور خانم پایزی در بخش طبابت گفت‌وگو و شریک کردن تجربه‌های صحی برای داکتران یک ضرورت؛‌ اما طالبان این فرصت را از آنان گرفته‌اند.

پروانه ۳۰ ساله که در بخش‌ طب دندان در یکی از شفاخانه‌های شهر کابل مصروف کار است نیز می‌گوید که افراد طالبان بدون در نظر داشت مقررات و پالسی کاری شفاخانه با استفاده از زور در شفاخانه بی‌نظمی‌ به راه می‌اندازند و در کار آنان اخلال ایجاد می‌کنند.

او افزود: «افراد طالبان بی‌نوبت به زور می‌گویند که مریض شان باید اول تداوی شود. بعضی وقت‌ها که یک زن مریض را به شفاخانه بیاورد، مردان خودشان به داخل اتاق عملیات خانه می‌روند و به داکتران مرد هم اجازه ورود را نمی‌دهند، یا بعضی وقت‌ها به آن خانم بیمار اجازه نمی‌دهند که چادر برقع‌اش را از سرش دور کند. در کل تمام شفاخانه و داکتران در جنجال هستیم. در دروازه اجازه تلاشی کردن نمی‌دهند و از بابت اینکه با خودشان مواد انفجاری داخل نیاروند هم واقعا نگران هستیم.»

یکی از داکتران زن در بلخ نیز می‌گوید که پایوازان مرد در میان بیماران زن از طرف شفاخانه اجازه ندارند؛‌ اما طالبان وقتی زنان بیمار شان بستری باشند، بدون در نظرداشت این قانون شفاخانه، در بخش زنانه می‌روند و در همانجا می‌ممانند.

او گفت: «شب باشد روز باشد، پایواز مردانه طالبا در اتاق زنانه داخل می‌شوند هیچ نمی‌برایند، و می‌گویند مریضان دیگر بجای خواهر و مادر ما می‌شوند و از اتاق نمی‌براییم. در حالی که ما اجازه نمی‌دهیم پایواز مردانه در اتاق مریضان زن داخل شود.»

صابره امید۴۰ ساله در یکی از شفاخانه‌های کابل در بخش نسایی ولادی داکتر است. او می‌گوید که  سه هفته پیش طالبان به دلیل کوتاه بودن لباس‌اش مانع رفتن او به داخل شفاخانه شده است. خانم امید مدت دوازده سال است در این بخش تجربه دارد؛ اما می‌گوید که با وضع محدودیت‌های طالبان از وظیفه‌اش دلسرد شده است: «مه یک عملیات خیلی مهم داشتم دو ساعت پیش دروازه شفاخانه ایستادم کرده که چرا لباست کوتاه است در حالیکه کت زمستانی تا زانو به رنگ سیاه پوشیده بودم. بغض کرده بودم که چرا این همه محدودیت و تعیین تکلیف کردن؟ اگر این محدودیت‌ها از سر زنان برطرف نشود مجبور وظیفه را رها کرده کشور را ترک کنم چون تحمل‌اش سخت است.»

محدودیت طالبان در بخش صحت، تنها به مزاحمت و لت‌وکوب داکتران خلاصه نمی‌شود

به نقل از منابع، طالبان به دختران در بست‌های دندان پزشکی در وزارت صحت عامه‌ی این گروه اجازه کار را نمی‌دهند.

 پروانه می‌گوید حدود یک ماه پیش قرار بود در بخش دندان پزشکی«انستیزی» در یکی از بست‌های وزارت  صحت عامه طالبان در امتحان رقابتی شرکت کند؛ اما از سوی وزارت صحت عامه طالبان به او گفته شده است در این بست فقط مردان حق امتحان و جذب شدن را دارند.

به قول پروانه، در حکومت طالبان، دخترانی که تازه از دانشگاه‌ها از بخش طبابت فارغ شدند، فقط می‌توانند در بخش نسایی ولادی جذب کار شوند و در دیگر بست‌ها حق شمولیت در کار را ندارند.

ثریا ۲۵ساله که به تازه‌گی از رشته لابراتوار طبی دانشگاه کابل فارغ شده است می‌گوید بار ها به خاطر پیدا کردن وظیفه به وزارت صحت عامه طالبان و شفاخانه‌ها مراجعه کرده است؛ اما موفق نشده است.

 ثریا افزود که یکی از افراد طالبان در وزارت صحت عامه به او گفته است دختران فقط در بخش قابلگی تعیین بست می‌شوند: «شفاخانه‌ها کوشش می‌کنند که دخترا را کمتر جذب کنند چون شرایط را طالبان تنگ کرده است، بارها رییس شفاخانه‌ها برایم گفته وقتی دختران را جذب می‌کنیم محدودیت‌ها از سوی طالبان بیشتر می‌شود و از من معذرت خواسته است که نمی‌تواند به او کار بدهد.»

گروه طالبان به صورت عمومی در این مورد کدام اعلامیه منتشر نکرده است.

یادداشت: به دلیل حساسیت‌های امنیتی برخی از نام‌ها با نشانی(*) مستعار انتخاب شده است.