مهرین راشیدی
«این‌جا کجاست؟… من کجایم؟… چرا خون‌پر و پر از درد و سوزم؟… آه خدایا! کوثر هم زخمی و خون‌پر است… او هم می‌نالد… از سینه‌ی او هم خون جاری است… خدا! چرا خون ما را ریختی؟… به چه جرمی؟» (دختران تالی، ۱۳۹۷، ص ۱).
قصه‌ی «دختران تالی» با همین جملات کلید می‌خورد. درست در دل دشت بکواه و در میان دود و آتش و رگبار مسلسل‌های طالبان و نیروهای خارجی. فرهاد و کوثر دو مسافری اند که موتر شان در وسط جنگ هدف خمپاره‌ها و تیرهای بی‌هدف قرار گرفته و کشته می‌شوند.
در همان جملات و صفحه‌های نخستین این کتاب پای طالبان پیش کشیده می‌شود؛ گروهی که هرجا پا می‌گذارد با خود درد و رنج و جنگ و خشونت و خونریزی را پدید می‌آورد. بن‌مایه‌ی این داستان را نیز زندگی مردم و به‌ویژه دختران و زنان در سایه‌ی جنگ تشکیل می‌دهد و نام طالبان هم با جنگ، خشونت، انتحار و انفجار پیوند خورده است.
رمان «دختران تالی»، نوشته‌ی سیامک هروی که در سال ۲۰۱۸ در کابل منتشر شد، اخیرا از سوی انتشارات «ارکی پیلاگو» در امریکا ترجمه شده و از ماه جنوری امسال به فروش جهانی گذاشته شده است. اکنون بیشتر از سی سایت معتبر این کتاب را عرضه می‌کنند. این کتاب همچنان مورد توجه نویسندگان مطرح جهان قرار گرفته و در سایت «گود ریدز» پانزده نویسنده‌ی مطرح، که در سال‌های قبل یا جایزه گرفته‌اند و یا کتاب‌های‌شان پرفروش بوده، در مورد آن نظر داده‌اند.
نسخه‌ی انگلیسی «دختران تالی» که به تازه‌گی در امریکا نشر شده است. عکس: ارسالی به رسانه‌ی رخشانه
این داستان به زندگی دختران و زنان افغانستان می‌پردازد، دخترانی که در همان سال‌ها هم در اطراف و مناطق دوردست افغانستان حق درس‌خواندن نداشتند و بعد از صنف ششم، زندگی هر کدام به نوعی تاراج می‌شدند. این داستان زندگی مادرانی را نیز به تصویر می‌کشد که با عنعنات، باورها و رسوم غلط، سرنوشت بهتری از دختران‌شان ندارند.
حوادث «دختران تالی» در روستایی در ولسوالی جوند بادغیس رخ می‌دهد. دره‌ای که خیلی زیبا است، چشمه‌ها و باغ‌ها و زمین‌های حاصل‌خیز و دل‌انگیز دارد؛ اما در زیر پوست این همه زیبایی، دختران و زنان زندگی سخت و فاجعه‌باری دارند.
قصه‌ی دختران تالی به‌طور نمادین زندگی تمام دختران و زنان افغانستان در نقاط مختلف و دوردست کشور را بازگو می‌کند.
از سرنوشت تلخ و غم‌بار دخترانی روایت می‌کند که از مکتب محروم اند، در سنین کم به ازدواج اجباری داده می‌شوند، قربانی خشونت خانگی اند، عشق و احساسات شان نادیده گرفته می‌شوند، جوانی و عمر شان در چاردیواری خانه‌ها و زیر سفیر گلوله‌ها و صدای خمپاره‌های جنگ گاه‌وبی‌گاه سپری می‌شوند.
عقب‌مانده‌گی و سنتزدهگی جامعه و جنگ نقطه‌ی عطف داستان زندگی تمام دختران و زنانی است که در این رمان روایت شده است. رد پای جنگ در داستان زندگی هر دختر و زنی در ولسوالی جوند پیدا می‌شود و به‌دنبال هر جنگ، رد پای طالبان است. گروهی که بعد از قدرت‌گیری مجدد در ۱۵ آگست ۲۰۲۱ و گرفتن سکان حکومت، خشونت و محدودیت را از دوردست‌های کشور به پایتخت و کلان‌شهرها آورد.
این گروه با گرفتن حق تحصیل، کار، حضور در اجتماع، فعالیت سیاسی و مدنی زنان و حتا حق انتخاب پوشش، آن‌ها را از جامعه حذف کرد و نشان داد که ماهیت‌اش تغییر نکرده است.
قصه‌های دختران تالی دیروز اینگار قصه‌های دختران کابل و مزار و بامیان و هرات و بدخشان و فاریاب امروز است. دخترانی که در چنبره‌ی محدودیت و خشونت‌های فزاینده‌ی طالبان گیر مانده‌اند و هر روز این دایره‌ی خفقان تنگ‌تر می‌شود.
مکتب نیست، دانشگاه و آموزشگاه نیست، کار نیست، حرفه و هنر نیست، ساز و ترانه نیست، گشت‌وگذار نیست و در و دیوار و خانه و کوچه و خیابان علیه شان سنگر گرفته و هر لحظه آن‌ها را در دام تنهایی و افسرده‌گی و خودکشی پرت می‌کند.
سیامک هروی، راوی قصه‌های غم‌بار «دختران تالی» که با نگاه هنرمندانه به لایه‌های زیرین جنگ، فرهنگ و سنت‌های عقب‌مانده و کلیشه‌ای در جامعه‌ی افغانستان پرداخته است، می‌گوید: «یکی از مصیبت‌های افغانستان این است که مردم در حدی بی‌سواد نگه داشته شده‌اند که هنوز خیلی‌ها فکر می‌کنند تفکر طالبانی، تفکر سچه‌ی اسلامی است و این اسلام است که برای زنان هویت و اهمیتی قایل نیست.»
او می‌افزاید: «وقتی طالب بر منبر بالا می‌شود و زن را ناقص‌العقل می‌داند و می‌گوید که جای زن در پستوی خانه است، او از یاد برده که زنی او را زاییده و به پای بزرگ‌شدنش توشه‌ی عمر گذاشته است. در همین حال خرافات، عنعنه‌های ناپسند و این‌که در گوشه و اکناف افغانستان هنوز دختران را سرمایه و متاع می‌دانند عواملی است که کشور ما را به وحشت‌کده‌ای برای زنان و دختران تبدیل کرده است.»
آقای هروی در صحبت با رسانه‌ی رخشانه می‌گوید که نشان‌دادن ماهیت طالبان در قالب داستان، به‌باور او شیوه‌ی مؤثر و ماندگار است. «در اصل هرکس هنری دارد که به‌وسیله‌ی آن باید به مبارزه با گروه طالبان برآید و نشان دهد که این گروه بر سر مردم افغانستان چه آورده است.»
آقای هروی می‌افزاید که خبرها و یا گزارش‌های حوادث افغانستان در رسانه‌ها فقط آگاهی‌های زودگذر اند و با حجم زیاد اتفاقاتی که جهان امروز شاهدش است، خیلی زود فراموش می‌شوند. ولی هنر و به‌خصوص ادبیات و شاخه‌ی رمانش، می‌تواند به لایه‌های زیرین حوادث نقب بزند و پرده از فجایع بردارد و آنچه بر مردم می‌رود را با احساس و عاطفه منتقل کند و سرگذشت‌های زیادی را ماندگار بسازد.
سیامک هروی خاطرنشان می‌کند که از همین‌رو در تلاش است تا کتاب‌هایش به انگلیسی ترجمه شوند و او راوی درد مردم افغانستان و به‌خصوص زنان برای جهان باشد. این روند از رمان «دختران تالی» آغاز شده و تداوم پیدا خواهد کرد.
گفتنی است که نسخه‌ی انگلیسی کتاب «دختران تالی» از سوی ناشر کاندید دو جایزه هم شده است؛ یکی «کرکاس» و دیگری «انجمن اندرو کارنگی» در امریکا. انجمن کارنگی این کتاب را در میان ۲۱ بهترین کتاب‌های سال ۲۰۲۴ جهان قرار داده است.
ترجمه‌ی انگلیسی «دختران تالی» در ماه جنوری سال ۲۰۲۴ به یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌ها در امریکا تبدیل شد و فقد در این ماه بیست هزار نسخه به فروش رفته است.
