زیبا بلخی
خانه‌هایی با دیوارهای گلی و سقفی از چوب که امکانات شان تنها به یک تکه فرش نازک در کف اتاق خلاصه می‌شود؛ این‌جا مرکز آموزشی است که روزانه دست‌کم ۸۰ کودک محروم از آموزش برای درس خواندن در آن جمع می‌شوند. این مرکز آموزشی در ولسوالی بلخ ولایت بلخ توسط چهار دختر به گونه‌ی رضاکارانه راه‌اندازی شده است.
به گفته‌ی دختران معلم، بیشتر دانش‌آموزان در این مرکز، کودکان کار و خیابانی و همچنین دختران محروم از آموزش استند. این مرکز آموزشی هشت ماه پیش راه‌اندازی شده؛ اما تا اکنون، به رغم محدودیت‌های طالبان، به کارش ادامه داده است.
محدودیت‌های فراوان وضع شده از سوی طالبان بر زنان و دختران، آن‌ها را بیشتر ترغیب کرده است تا برای مبارزه با بی‌سوادی، به کارهای رضاکارانه‌ی آموزشی و تدریس روی بیاورند.
صدیقه احمدی ۲۴سال سن دارد. او می‌گوید، این مرکز را برای مبارزه با بی‌سوادی کودکان، به‌ویژه دختران، راه‌اندازی کرده است: «البته در کنار خواسته‌ی خودم، تقاضای دخترخانم‌های نوجوانی بود که نتوانسته بودند درس بخوانند. آن‌ها همیشه آرزو داشتند که همچون مرکزی باشد تا حداقل بتوانند خواندن و نوشتن را یاد بگیرند.»
در حقیقت صدیقه نیز قربانی محرومیت از تحصیل است. او دانشجوی سال دوم حقوق در یک دانشگاه خصوصی در بلخ است. اما این روزها به دلیل بسته شدن نهادهای آموزشی توسط طالبان بر روی زنان و دختران، نمی‌تواند به دانشگاه برود.
صدیقه در گفت‌وگو با رسانه‌ی رخشانه گفته است، نزدیک به ۱۲ روز پیش(سه‌شنبه، ۲۹قوس) در مسیر راه دانشگاه، خبر بسته شدن دانشگاه توسط طالبان را از طریق دوستانش شنیده است: «همان لحظه فریاد بلندی زدم که هیچ‌وقت فراموشم نمی‌شود. گفتم یعنی چی، چی کردیم ما؟»
صدیقه می‌گوید، حالا رفتن دوباره به دانشگاه برای او تبدیل به یک آرزو شده است: «من منتظر استم تا امر ثانی این‌ها تمام شود که من دوباره بتوانم به دانشگاه بروم؛ امیدوار بودم روزی دانشگاه را تمام کنم و وکیل مدافع خوبی شوم.»
رسیدن به مقطع دانشگاه برای صدیقه کار آسانی نبوده است. او می‌گوید، از وقتی که خود را شناخته برای تامین مصارف تحصیلش کار کرده است. طالبان زنان را از کار نیز منع کرده‌اند. این دومین چالش بزرگ سر راه صدیقه است که در کنار دانشگا رفتن، نان‌آور خانه نیز بود.
سه دختر دیگر نیز در این مرکز آموزشی صدیقه را همراهی می‌کنند. آن‌ها روزانه در سه ساعت درسی کودکان را آموزش می‌دهند. به گفته‌ی صدیقه، بیشتر دانش‌آموزانی که به این مرکز می‌آیند، کودکان کارگر خیابانی یا بی‌جا شده‌گان داخلی هستند.
در این مرکز اکثر مضامین مکتب به کودکان درس داده می‌شود؛ اما صدیقه می‌گوید، آن‌ها در تلاش اند که برای زنان بی‌سواد نیز زمینه‌ی سوادآموزی را در این مرکز فراهم کنند.
به قول صدیقه، خوش‌بختی آن‌ها در این است که ساکنان محل از کار آن‌ها به خوبی استقبال کرده‌اند. هرچند که دستور طالبان برای بستن دروازه‌ی تمامی نهادهای آموزشی کام آن‌ها را تلخ کرده است: «تصمیم گرفتیم مرکز خود را قوی‌تر و پرانرژی‌تر از قبل رشد بدهیم و کار کنیم، به‌خصوص برای دخترانی که از مکتب باز مانده‌اند. می‌خواهم صنف‌های جدیدی را ایجاد کنم و در بین مردم آگهی پخش کنم که این قسم مرکز در این‌جا فعالیت می‌کند و برای همه به گونه‌ی رایگان شرایط تدریس را فراهم کرده است.»
حدود دو هفته قبل، طالبان با صدور فرمان‌های دروازه تمامی نهادهای آموزشی از جمله دانشگاه‌ها را بر روی زنان و دختران بستند و کار آن‌ها را در همه‌ی نهادهای شخصی و دولتی ممنوع کردند. اقدام‌هایی که واکنش‌های شدید داخلی و بین‌المللی را به همراه داشت.
گیتا سخی‌زاده از استادان این مرکز آموزشی است. او فارغ‌التحصیل دانشکده زبان و ادبیات پشتو در ولایت بلخ است و مدت هشت ماه می‌شود در این مرکز به گونه‌ی رضاکار به کودکان آموزش می‌دهد.
در کنار آموزگاری به صورت رضاکار، گیتای ۲۳ ساله در دفتر «حمایه اطفال» کار می‌کرد. اما با فرمان طالبان مبنی بر منع کار زنان در نهادهای بین‌المللی داخلی و خارجی، اکنون بی‌کار شده است.
او در مورد این مرکز گفته است: «اطفالی که از قریه‌جات به ولسوالی بلخ، به دلیل جنگ‌ها و ناامنی‌های زیاد مهاجر شده‌اند و کودکان کارگری که در روی جاده‌ها کار می‌کنند، به دلیل مشکلات، شامل مکتب نشدند، ما در این مرکز آن‌ها را درس می‌دهیم.»
گیتا می‌گوید، به هیچ قیمتی حاضر نیست که از کمک کردن به مردمش دست بکشد. او می‌گوید: «وقتی مکتب و دانشگاه را این‌ها بسته کرده‌اند، من این کار خود را می‌خواهم ادامه بدهم. دخترها را درس می‌دهم. ما می‌خواهیم شاگردان بیش‌تری را جذب کنیم. من هرگز تسلیم نمی‌شوم!»
سویتا از دیگر دخترانی است که از زمان تاسیس این مرکز به شکل رضاکارانه مصروف آموزش کودکان است. سویتا می‌گوید، او مدت چهار سال در مکتب‌های ولایت بلخ به عنوان آموزگار کار کرده است: «حکومت نو که آمد مکتب را ترک کردم، به این دلیل که معاشم را نمی‌دادند.»
سویتای ۲۴ ساله بعد از ترک آموزگاری مکتب، تصمیم گرفت رضاکارانه در ولسوالی بلخ به کودکانی که از آموزشی محروم شده‌اند، خدمت کند.
در همین حال کودکانی که به این مرکز برای یاد گیری می‌آیند، از تاسیس این مرکز آموزشی خوشحال به‌نظر می‌رسند.
پیمانه‌ی ۱۵ساله دانش‌آموز صنف نهم مکتب است. پیمانه از زمانی که شنید مکتب‌ها به روی دختران مسدود شده است، تصمیم آمدن به این مرکز آموزشی را گرفت.
پیمانه به رسانه‌ی رخشانه گفته است: «از طالبان می‌خواهیم مکتب را دوباره به روی ما باز کنند. ما خوش داریم درس بخوانیم.»
مهنار ۱۶ ساله یکی دیگر از دخترانی است که بعد از شنیدن خبر بسته شدن مکتب‌ها به روی دختران، تصمیم آمدن به این‌جا را گرفته است. او که صنف ۱۰ مکتب است می‌گوید، برای این‌که درس‌های مکتب را فراموش نکند، به این مرکز آمده است: «ما هم مثل بچه‌ها می‌خواهیم به مکتب برویم.»
