سارا
با سقوط حکومت پیشین افغانستان و روی‌کار آمدن طالبان، تنها بخش ماموگرافی(تشخیص سرطان پستان) در هرات بسته شده است.
مسوولان صحی در هرات می‌گویند، بسته ماندن این مرکز تشخیصی باعث شده تا زنان زیادی مبتلا به سرطان سینه شده و از تشخیص به موقع محروم و این بیماری باعث مرگ شان شود.
یکی از بنیان‌گذاران مرکز تشخیص سرطان پستان و همچنان یک کارمند از زایشگاه زنان در هرات می‌گویند با آمدن طالبان، اکثریت کارمندان بخش ماموگرافی (تشخیص سرطان سینه) از کشور خارج و به ایتالیا پناهنده شده‌اند. آنان در مورد تعداد این کارمندان جزییات ندادند.
خانم بهار« اسم مستعار» که خودش را یکی از بنیان‌گذاران مرکر تشخیص سرطان پستان در هرات معرفی می‌کند، می‌گوید کارمندان بخش ماموگرافی از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۹۹ به تدریج در کشور ایتالیا در بخش به کارگیری از دستگاههای تشخیص سرطان سینه و درمان این بیماری آموزش دیده بودند؛ اما اکنون در هرات، هیچ فرد متخصصی وجود ندارد که از دستگاههای ماموگرافی و سونوگرافی برای تشخیص و درمان سرطان سینه استفاده کند و دروازهی بخش ماموگرافی نیز به همین دلیل بسته است.
خانم بهار می‌گوید، سرطان پستان مرگ خاموش در میان زنان است.
به گفته او این بیماری تا چندین سال، قابلیت تشخیص را ندارد، فقط وقتی که ترشحات آغاز می‌شود بیمار به سرطان سینه‌اش پی می‌برد و با آن‌هم اگر به موقع تشخیص شود می‌تواند تا ۲۰ سال مریض را زنده‌نگه دارد: « با مسدود ماندن تنها مرکز تشخیصه سرطان سینه زنان زیادی که مبتلا به این بیماری هستند جان خود را از دست می‌دهند، زیرا آزمایشات سرطان سینه و شیمی درمانی آن هزینه‌بر است و در چنین شرایطی هیچ کس توان پرداخت آن را ندارد.»
با آمدن طالبان، نهادهای زیادی در سراسر کشور کارمندان شان را خارج کردند و کارمندان بخش ماموگرافی نیز از کشور خارج شدند و این بخش اکنون بسته شده است.
یک کارمند بخش نسایی ولادی در شفاخانه هرات که به دلیل امنیتی نخواست نامش در گزارش ذکر شود، نیز گفت که با آمدن طالبان فرصت طلایی را برای تشخیص این بیماری درهرات از دست رفته است: «بخش حفاظت از سرطان سینه را با زحمت زیادی ساختیم، هفته‌‌ی سه روز ماموگرافی و سه روز سونوگرافی و پاتولوژی داشتیم و بيماران زیادی را شیمی درمانی می‌کردیم و برای تداوی بیشتر به کابل و پاکستان می‌فرستادیم. هزینه‌ی تداوی بیماران سرطان سینه رایگان بود و معاشات کارمندان از سوی کشور ایتالیا پرداخت می‌شد.»
رابرت ماردینی، مدیر کل کمیته بین‌المللی صلیب سرخ که به تازه‌گی در افغانستان سفر داشته، گفته است که سیستم صحی این کشور در خطر سقوط قرار دارد.
کمیته‌ی بین‌المللی صلیب سرخ پیش از این نیز گزارش داده بود که هزاران مرکز صحی در سراسر کشور یا کاملا مسدود شده یا به دلیل نداشتن امکانات از فعالیت باز مانده است
دروازهی بخش ماموگرافی با تمامی تجهیزات ماه‌ها است که قفل زده مانده است. آمار و معلومات زیادی در مورد سرطان سینه در داخل این ساختمان وجود دارد؛ اما دسترسی به آن در حال حاضر ممکن نیست.
این کارمند زایشگاه زنان می‌گوید، در سال گذشته (۱۳۹۹) آمار مبتلایان به سرطان سینه در میان زنان، یک هزار و ۲۰۰ مورد تشخیص داده شده است: «آمار کلی زنانی که در بخش ماموگرافی از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۹ه.ش معاینه شده است، به سه هزار و ۵۰۰ تن می‌رسد که از این تعداد، یک هزار و ۸۰۰ تن آنان پاتولوژی شده و در نهایت نزدیک به یک هزار تن از زنان مراجعه کننده به بخش ماموگرافی بیمار سرطان سینه تشخیص داده شده است.»
او افزود، زنان مبتلا به سرطان سینه بین سنین ۴۵ تا ۵۵ سال بوده و در مدت ۷ سال از فعالیت بخش ماموگرافی در شهر هرات تنها شاهد دو مورد مرگ زنان ناشی از سرطان پستان بوده است: « این آمارها فقط آمار سرطان سینه‌ی زنان در سطح شهر است و ما از ولسوالی‌های دور دست خبری نداریم.»
خانم بهار یکی از بنیان‌گذاران بخش ماموگرافی از رياست صحت عامهی هرات می‌خواهد تا بخش ماموگرافی (تشخیص سرطان سینه) را دوباره فعال کرده و زمینه‌ی آموزش افراد متخصص را نیز در این زمینه فراهم کنند تا زنان مبتلا به سرطان سینه تشخیص و تداوی شوند، زیرا در غیر آن سرطان سینه جان شمار زیادی از زنان را خواهد گرفت.
در این رابطه خواستیم نظر رياست صحت عامهی طالبان در هرات را داشته باشیم، اما رییس صحت عامهی طالبان برای هرات نه تنها حاضر به پاسخگویی نشد، بلکه همه کارمندان بخش صحت عامه را نیز از دادن هرگونه معلومات با ما منع کرد.
با بسته شدن تنها مرکز ماموگرافی درهرات، در حال حاضر تنها یک مرکز در کابل برای تشخیص سرطان پستان فعال است.
«هزینه‌ی آزمایشات سرطان سینه برایم گزاف است»
با این همه شماری از زنانی که به بیماری سرطان سینه مبتلا شده‌اند، هزینه‌ی درمان سرطان را گزاف خوانده و خواهان بازگشایی مرکز تشخیصه سرطان سینه در هرات شدند.
ماه گل (مستعار)، زن ۴۱ ساله‌ی است که از پنج سال به این طرف با بیماری سرطان پستان دست و پنجه نرم می‌کند: «سه سال از سرطان سینه‌ام بی‌خبر بودم، تا این‌که سال گذشته ترشحاتی در سینه‌ی خود احساس کردم و بعد از آزمایش‌های سونوگرافی و هستوپتالوژی فهمیدم که سرطان سینه دارم.»
پزشکان، پایین بودن سطح آگاهی زنان در خصوص سرطان پستان را دلیل اصلی افزایش این بیماری در میان زنان عنوان می‌کنند.
این زن به دلیل مسدود بودن دروازهی مرکز تشخیصیه سرطان سینه شفاخانه‌ی دولتی هرات، اکنون در یکی از شفاخانه‌های خصوصی تحت درمان قرار دارد که هزینه‌ی آزمایشات‌اش را کمرشکن می‌خواند.
ماه گل می‌گویداز یک سال به این طرف بعد از جراحی سینه‌اش او تحت شیمی درمانی قرار گرفته که هر ماه یک بار به مدت چهار ساعت شیمی‌درمانی می‌شود.
اما با آن‌هم داکتر معالج‌اش گفته است زنانی که به بیماری سرطان پستان مبتلا می‌شوند باید تا آخر عمر تحت مراقبت داکتران شان قرار بگیرند تا بیماری شان پیشرفت نکند.
مریم ۵۰ ساله یکی از قربانیان بیماری سرطان سینه در هرات است که به روایت ثریا دخترش او از ۱۰ سال به این طرف به بیماری سرطان سینه مبتلا بود و در نهایت این بیماری به تازه‌گی جانش را گرفت: «تشخیص سرطان مادرم، پنج سال پیش در شفاخانه‌ی هرات صورت گرفت و برای تداوی او را به پاکستان بردیم، در عمل جراحی دو سینه‌ی او را قطع کردند و بعد از جراحی، حالت او بهتر شد؛ حتی به تازگی قرار بود به ایران برویم اما به یکبارگی حالت مادرم خراب شد و داکتران گفت که بخاطر سرطان‌اش سکته کرده است.»
ثریا در ادامه می‌گوید که درمان سرطان مادرش باید دوامدار می‌بود؛ اما بعد از آمدن طالبان و مسدود شدن بخش تداوی سرطان پستان، آنان نیز به این بخش مراجعه نکرده‌اند.
در همین حال پزشکان متخصص سرطان سینه در هرات می‌گویند، عواملی که سبب سرطان پستان می‌شود شامل؛ وراثت، قاعدگی زود هنگام، زایمان در سنین بالای ۳۰ سالگی، یائسگی در سنین بالای ۵۵ سالگی، چاقی بعد از یائسگی و داشتن بیماری‌های پستان در گذشته است.
ناهید سروری، متخصص جراحی عمومی و معالج امراض سرطان پستان می‌گوید: «سرطان پستان نزد زنان خیلی شایع است. طبق تحقیقات جدید پزشکی در جهان، در هر ۱۹ ثانیه یک زن، تشخیص به سرطان پستان می‌شود.»
او می‌گوید، وراثت و سابقه‌ی داشتن سرطان سینه در یکی از سینه‌های بیمار، می‌تواند شانش مبتلا شدن زنان به سرطان را بالا ببرد و این دو عامل جز خطرناکترین فاکتورها شناخته شده است.
زنان و ناآگاهی از دشمن خاموش در سینه
خانم سروری، متخصص سرطان پستان می‌گوید که سطح آگاهی زنان نسبت به سرطان سینه در کشور پایین است: «خانمی که ۱۰ سال بی‌خبر با کتله‌‌ی سرطانی زندگی می‌کرد برای تداوی نزد من مراجعه کرد و آن زمان دیر شده بود و سرطان سینه‌اش قابل درمان نبود.»
عادله کبیری از استادان دانشگاه هرات، سال گذشته در تحقیقی بر روی ۷۵۴ زن در این ولایت در یافت که تنها ۳.۳ درصد زنان اطلاعات اندکی از بیماری سرطان پستان دارند.
طبق این تحقیق درصدی کمی از زنان در مورد این بیماری آگاهی دارند و پزشکان می‌گویند ناآگاهی زنان سبب افزایش این بیماری در هرات شده است.
در همین حال شماری از فعالان حقوق زن در هرات از مسدود ماندن مرکز ماموگرافی (تشخیص سرطان سینه) در شهر هرات ابراز نگرانی کرده و خواهان بازگشایی دروازهی این مرکز به‌روی بیماران سرطان سینه شده اند.
سکینه حسینی، عضو سابق شورای ولایتی و فعال حقوق زن در هرات می‌گوید، نیاز فوری است که به این مشکل توجه شود: «در شرایط کنونی کشور سازمان بهداشت جهانی، اتحادیه اروپا و سایر نهادهای بین‌المللی، بخش صحت کشور را باید در اولویت قرار دهند و در جمع کمک‌های بشردوستانه افراد متخصص را آموزش داده و به کشور بفرستند.»
