سه روز پیش ملالی ۲۶ ساله از چوک شهدای شهر قندهار سوار تاکسی شد. وقتی راننده‌ی تاکسی در میانه‌ی راه به مسافر مرد برخورد، ملالی و یک زن کهن‌سال دیگر را از ست موتر پایین کرد و به آن‌ها گفت که به صندوق‌عقب موتر بنشینند.
اتفاقی که برای ملالی تاسف‌بار بود. ملالی که تا قبل از طالبان کارمند یک رادیوی محلی بوده، به رسانه‌ی رخشانه گفته است: «پیش وجدانم کم می‌آیم که منِ زن هیچ ارزش ندارم. حتی همین‌قدر ارزش ندارم که داخل ست یک تاکسی کهنه بنشینم.»
از نظر ملالی، صندوق عقب جای نشستن مسافر نیست. اما نه تنها در قندهار، بلکه در تمام افغانستان نشستن در صندوق عقب تاکسی‌های مسافربری، یک امر معمول است.
ملالی هرگز قبل از این در صندوق عقب تاکسی شهری سوار نشده بود. به گفته‌ی او، این اتفاق شرم‌آوری برایش بود: «این‌جا از صد تکسی یکی را نمی‌بینی که مرد داخل دکه نشسته باشد. همگی زنان را در دکه می‌نشانند. دل آدم خون می‌شود که مرد جوان و بچه‌ی خردسال داخل سِت نشسته باشد؛ اما زنان پیر و سرسفید را داخل دکه می‌نشانند.»
هرچند نشستن زنان در صندوق عقب تاکسی‌های شهری در شهر قندهار تازگی ندارد. به قول ملالی این قانون نانوشته حتا در دوره‌ی جمهوریت که محدودیت‌های حکومتی علیه زنان نبود، نیز وجود داشت؛ اما اگر زنی می‌خواست در سِت موتر بنشیند، مانعی وجود نداشت: «این‌طور نبود که خانم را پایین کند و بگوید تو برو به دکه بنشین. من خودم اکثر وقت در تکسی رفت و آمد می‌کردم. هیچ‌وقت یادم نیست که در دکه‌ی تکسی نشسته باشم.»
به گفته‌ی ملالی، این فرهنگ با آمدن طالبان تقریبا به یک قانون رسمی بدل شده است. او افزوده است: «در طول این یک‌سال برای زنان اجازه نیست که پهلوی تاکسی‌ران یا در سِت بنشینند، حتی اگر زن سرسفید باشد و پایش لب‌گور.»
ملالی نشستن زنان در صندوق عقب تاکسی را توهین به جایگاه زن می‌داند: «بعضی وقت می‌بینیم گوسفند و بعضی حیوانات دیگر را داخل دکه شانده‌اند. زنان را هم همان‌جا می‌نشانند.»
قندهار یکی از شهرهای بزرگ افغانستان است. استفاده از تاکسی‌های شهری یکی از پرکاربردترین وسایل رفت و آمد عمومی به حساب می‌آید؛ به‌ویژه برای زنان که حق رانندگی و استفاده از وسایل نقلیه‌ی شخصی را ندارند.
به نظر می‌رسد که بسیاری از زنان، نشستن در صندوق عقب تاکسی را به عنوان یک فرهنگ و قانون نانوشته پذیرفته‌اند. منابعی که در این مورد با رسانه‌ی رخشانه صحبت کرده‌اند، گفته‌اند که بسیاری از زنان از این وضعیت انتقاد نمی‌کنند و آن را پذیرفته اند.
بارها علیه این پدیده در دوره‌ی جمهوریت اقدام رسمی شد. باری حکومت محلی آن زمان در قندهار به دستور عبدالعلی شمس معاون والی، نشستن زنان در صندوق عقب تاکسی‌ها را ممنوع کرد؛ اما این ممنوعیت دیری دوام نکرد و تنها پس از چند روز مغلوب جامعه‌ی سنت‌گرای قندهار شد.
شکریه‌ی ۳۲ ساله ساکن شهر قندهار است. او به رسانه‌ی رخشانه گفته است، نشستن زنان در صندوق عقب تاکسی‌ها به یک امر عادی تبدیل شده است؛ بیشتر به این دلیل است که همه عادت کرده‌اند و دیگر کسی نه می‌تواند اعتراض کند و نه هم اعتراض می‌کند: «زنان عادت کردند و کسی اصلا به این موضوع توجه نمی‌کند. از روزی که این‌ها [طالبان] آمدند اصلا ارزش زنان پایین آمده.»
شکریه گفته است، چندین‌بار شاهد بوده که زنان را برای زایمان در داخل موتور سه‌چرخ و یا هم صندوق عقب تاکسی به شفاخانه آورده بودند: «دیدم که زن بیچاره را داخل زرنج و یا داخل دکه‌ی تاکسی شانده بودند که متاسفانه طفل خود را از دست داده بود.»
شکریه مادر یک کودک است. او گفته است که زن بودن در جامعه‌ی سنتی مانند قندهار، بسیار دشوار است: «کل زنان از این که دختر دارند پشیمان هستند و رنج‌می‌برند و برای خود متاسف هستند.»
یک راننده‌ی تاکسی هم به رسانه‌ی رخشانه گفته است، نشستن زنان در صندوق عقب موضوع عادی شده است. نامش فضل‌محمد است و سال‌ها است که کارش تاکسی‌رانی در شهرقندهار است.
فضل محمد گفته است، اگر زنی بخواهد در صندوق عقب ننشیند، باید تاکسی دربست بگیرد یا کرایه‌ی چند نفر را بپردازد: «پیش از طالبان بعضی زنان بودند که داخل ست می‌نشستند کسی چیزی نمی‌گفت، ولی طالبان، نشستن زنان در ست پیش‌رو و زن بدون همراه را اجازه نمی‌دهد که داخل تکسی بنشیند»
بنابر گفته‌ی فضل‌محمد، به نوعی زنان مجبور به نشستن در صندوق عقب تاکسی‌ها می‌شوند. فعالان اجتماعی در قندهار بر این باور اند که نشستن زنان در صندوق عقب تاکسی‌ها از فرهنگ زن‌ستیز جامعه سرچشمه می‌گیرد.
تاج‌محمد ریحان ۳۰ ساله و یکی از فعالان اجتماعی قندهار، به رسانه‌ی رخشانه گفته است، نه تنها در قندهار بلکه در تمام ولایات جنوبی از جمله هلمند، زابل و ارزگان، سال‌ها است که این فرهنگ وجود دارد.
آقای ریحان گفته است: «به نظر من تنظیم و فعال نمودن بس‌های شهری می‌تواند یک راه حل باشد. در بس‌های شهری می‌توان جای زنان و مردان را از هم جدا کرد. فعال نمودن تاکسی‌های مخصوص زنان می‌تواند راه حل دیگری باشد.»
به نظر می‌رسد که در قندهار، به مثابه‌ی پایتخت معنوی طالبان، آن‌گونه که مقصد طالبان است، برای زنان جایگاه تعریف می‌شود. ممنوعیتی هم که طالبان در قندهار علیه زنان وضع کرده‌اند، بیشتر از هرجای دیگر است. حدود چند ماه قبل، مولوی عبدالرحمان طیبی، رییس اداره‌ی امر به معروف و نهی از منکر طالبان در قندهار اعلام کرده بود: «زنان حق ندارند تاکسی دربست بگیرند و در صندلی کنار راننده بنشینند.»
