وضعیت زندگی کارمندان خانه‌های امن چگونه است؟

کبرا نادر

یادداشت: به دلیل مشکلات امنیتی، با درخواست مصاحبه شوندگان برای‌شان نام‌های مستعار انتخاب و از ذکر پُست‌هایی که کار کرده‌اند و نیز موقعیت خانه‌ی امن، خودداری شده است.

به تاریخ ۲۱ اسد که شهر هرات در غرب کشور به دست طالبان افتاد، کارمندان یک خانه‌ی امن و بیش از ۹۰ زن قربانی خشونت که در این مرکز مراقبت می‌شدند، از سوی سازمان حمایت‌کننده، برای تداوم حمایت به کابل انتقال داده شدند.

سه روز بعد از آن که کابل هم سقوط کرد، کارمندان این خانه‌ی امن از وظایف‌شان برکنار و برنامه‌ی حمایت از قربانیان خشونت نیز پایان یافت. محجوبه، کارمند خانه‌ی امن هرات می‌گوید، مستفیدشوندگان این مرکز که به کابل انتقال داده شده بودند، بدون رسیدگی به پرونده‌های‌شان، با اقارب‌شان تماس گرفته شد و دوباره با خانواده‌های‌ خود ادغام گردیدند.

در حال حاضر، ۲ تن از این زنان که سرپرست ندارند، در خانه‌ی مسعوده، یکی از کارمندان دیگر خانه‌ی امن به‌سر می‌برند. مسعوده، ۴۰ سال عمر دارد و مدت ۱۰ سال کارمند خانه‌ی امن بود. او تلاش می‌کند تا درباره‌ی هویت خودش و هویت این زنان، کسی چیزی نفهمد. «اگر کسی خبر شود که در خانه‌ی امن کار کرده‌ام و این زنان هم آن‌جا بوده‌اند، اعدام‌مان می‌کنند.» وقتی از همسایه‌ها کسی در باره‌ی این زنان می‌پرسد، آن‌ها را به‌عنوان عروس و دختر خود معرفی می‌کند.

محجوبه که مدت ۵ سال در خانه‌ی امن هرات کار کرده و ۳۵ سال عمر دارد، می‌گوید که مردم عام نسبت به خانه‌های امن دید مثبتی ندارند، آن را «خانه‌ی فساد» می‌گویند و دید طالبان هم بدتر از آن است. به گفته او، کارمندان خانه‌ی امن به همین دلیل هم از طرف مردم و خانواده‌های کسانی که در این مرکز به سر می‌بردند و هم از طرف طالبان، مورد تهدید و خطر قرار دارند. او می‌گوید که از طرف خانواده‌های یکی ازمستفیدشوندگان خانه‌ی امن، تماس تلفنی دریافت کرده بود که با تهدید می‌گفت: «ترا از پشت گردن سر می‌زنیم.»

او می‌گوید وقتی به کابل انتقال داده شدند، تمامی معلومات‌شان که در دفتر کاری‌شان ثبت بود، در همان‌جا باقی مانده و طالبان به آن دسترسی دارند. به همین دلیل او و دیگر همکارانش به هرات رفته نمی‌توانند. به گفته او، طالبان به جست‌جوی این کارمندان به خانه‌ آن‌ها و خانه‌ی وابسته‌گان‌شان رفته و در حال حاضر این خانواده‌ها مکان‌های زندگی خود را تغییر داده‌اند.

در نظام پیشین برای محافظت زنان قربانی خشونت، خانه‌های امن با نظارت کمیسیون حقوق‌بشر به راه انداخته شد تا اول‌ از قربانی حفاظت شود و بعدا به پرونده‌ی‌شان رسیدگی شود. اما پس از سقوط حکومت پیشین افغانستان،این نهاد از فعالیت باز مانده است.

در گزارشی که به تاریخ ۱۵ قوس سازمان عفو بین‌الملل منتشر کرد، گفته بود که کارمندان، زنان و دخترانی که در خانه‌های امن نگهداری می‌شدند، با تهدید مرگ مواجه هستند.

طبق معلومات خبرگزاری فرانسه، تا پیش از قدرت‌یابی طالبان، ۲۴ خانه‌ی امن با حمایت جامعه‌ی جهانی برای محافظت از زنان قربانی خشونت در سراسر کشور فعالیت داشت. گزارش افزوده است این سیستم محافظتی برای زنان که موثریت چندانی هم نداشت و بخشی از جامعه با آن مخالف بودند، با آمدن طالبان از بین رفته است. با این حال، سازمان عفو بین‌الملل از جامعه‌ی جهانی خواسته است تا کارکنان این مراکز را که در شرایط کنونی با خطر جدی مواجه هستند از افغانستان خارج کنند و برای راه‌اندازی دوباره‌ی خانه‌های امن برای زنان اقدام کند.

محجوبه می‌گوید که به آن‌ها وعده داده شده بود تا کارکنان به خارج انتقال داده شوند؛ اما این وعده تا هنوز عملی نشده، او و همکارانش در وضعیت بد امنیتی و اقتصادی به سر می‌برند. این کارمند خانه‌ی امن، حامی مالی مادر و ۲ برادر خود است.

لیلا، کارمند دیگر خانه‌ی امن هرات است که اکنون در کابل به سر می‌برد. او می‌گوید که به دلیل مشکلات مالی، خانه‌ای را با دهلیز مشترک با یک همکار خود به کرایه گرفته است و خانه‌اش فرش هم ندارد. او می‌گوید وقتی اداره‌اش گفت که دیگر نمی‌تواند معاش پرداخت کند، در برابر این تصمیم اعتراض کرده و گفته است که این نهاد که برای حمایت از زنان قربانی کار کرده و حالا نباید کارمندانش قربانی شود. با اعتراض او، اداره‌اش قناعت کرده تا آخر ما دسامبر برای‌شان معاش پرداخت کند.

لیلا می‌گوید، وقتی که به کابل انتقال داده شدند، برای‌شان وعده داده شده بود که محل بودوباش فراهم می‌شود؛ اما این وعده تحقق نیافته است. لیلا ۴۵ سال عمر دارد و مدت هفت سال در خانه‌ی امن کار کرده است. او از ۴ فرزند خود سرپرستی می‌کند.

مسعوده از طرف اداره‌ی خود معاش دریافت نمی‌کند. حالا علاوه بر همسر مریض، دختر و چهار پسر خود، دو خانمی را که در خانه‌ی امن زندگی می‌کردند نیز حمایت می‌کند. او می‌گوید که بخشی از مخارجش را با دریافت قرض تامین می‌‌کند. اما مجبور است تا به هر شیوه‌ای، حتا «گدایی» از آن‌ها مراقبت کند و آن زنان را هم رها نکند.