خروج نیروهای خارجی از افغانستان؛ چرا زنان نگران هستند؟

محدثه براتی

اعلام خروج نیروهای آمریکایی و ناتو از افغانستان، باری دیگر شهروندان این کشور  را نگران ساخته است؛ این نگرانی ها اما در میان زنان بیشتر است.

اکثریت زنان از این که پس از خروج نیروهای خارجی از افغانستان، دایره‌ی حاکمیت طالبان و فعالیت این گروه در کشور گسترش پیدا خواهد کرد، نگران هستند. زیرا زنان در طول تاریخ رژیم سیاه طالبان بیشتر از همه آسیب دیده و آنان نمی‌خواهند دیگر شاهد رژه‌های نظامی و ایدئولوژیک این گروه باشند.

این نگرانی پس از اصرار طالبان برای خروج نیروهای بین‌المللی از افغانستان بیشتر شد. طالبان در این دور مذاکرات در استانبول اشتراک نکردند و شرط گذاشتند که تنها با وعده آمریکا برای خروج نیروهایش آن‌ها در میز مذاکره می‌نشینند. 

حفیظه امین، استاد دانشگاه در هرات می‌گوید که خروج نیروهای خارجی از افغانستان سبب می‌شود تا دایره‌ی حاکمیت نیروهای طالبان و داعش در ولسوالی‌های این ولایت بیشتر شود و این مسئله مطمئنا سبب می‌شود تا زن‌ها با محدودیت‌های بیشتری روبه‌رو شوند.

او گفت:« شاید پس از خروج نیروهای خارجی، خانم‌ها در ولسوالی‌ها حتی نتوانند وظیفه‌ی معلمی را انجام دهند و دختران نتوانند به مکتب بروند. حتی داکتران زن نمی‌توانند در نقاط دوردست فعالیت کنند و این سبب می‌شود تا زنان زیادی از دسترسی به صحت محروم شوند».

خانم امین می‌گوید که پس از خروج نیروهای خارجی، ممکن است زنان حتی در بزرگ شهرها با محدودیت های خاصی روبه‌رو شوند؛ از جمله این‌که دسترسی آنان به عدالت کمتر باشد و از فعالیت های اجتماعی محروم شوند و نتوانند به حق و حقوق خود دست یابند.

این استاد دانشگاه می گوید که نگران آینده است؛ نگران این که پس از خروج نیروهای آمریکایی و ناتو، خاطرات سال‌های حکمرانی طالبان دوباره تکرار شود و اینگونه تمام آزادی ها و حقوق زنان پایمال گردد.

این نگرانی بدون استثنا در افکار تمام زنان افغانستان ریشه دوانده است. به‌خصوص زنانی که در عرصه آزادی بیان فعالیت دارند، عمیق‌تر است. آن‌ها حضور طالبان را خطر جدی برای آزادی بیان و آزادی‌های فردی شهروندان افغانستان به‌ویژه زنان می‌بینند.

سمیه ولی‌زاده، از زنان خبرنگار است؛ او از اعلام خروج نیروهای آمریکایی از سوی جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، به‌عنوان زنگ خطر برای زنان افغانستان یاد می‌کند.

خانم ولی‌زاده می گوید که در دو دهه‌ی گذشته، زنان برای ارتقای ظرفیت‌های‌شان تلاش‌های زیادی کرده‌اند و این پیشرفت‌ها بدون حمایت جامعه‌ی جهانی هرگز میسر نبود.

او گفت:« زمانی که نیروهای خارجی در افغانستان حضور یافتند، خیلی از سازمان های دیگر هم به خود جرات دادند که در افغانستان در راستای رشد ظرفیت زنان از جمله رهبری و مدیریت، به فعالیت آغاز کنند و حال که قرار است نیروهای خارجی افغانستان را ترک کنند، برای ما نگران کننده است چرا که احتمال دارد سازمانهای بین المللی که زنان را حمایت می کردند یا کمک های خود را کاهش دهند و یا هم از افغانستان خارج شوند و این سبب می شود تا زنان بار دیگر در چهار دیواری خانه قرار بگیرند».

خانم ولی زاده نگران ملیشه‌سازی‌ها و حضور گروه‌های مسلح جدید پس از خروج نیروهای خارجی از افغانستان نیز است؛ آنگونه که وی می‌گوید همین اکنون هم گروه‌‌های مسلح غیر مسئول در گوشه و کنار افغانستان مانور می‌دهند و احتمال این‌که پس از خروج نیروهای آمریکایی، شعله های جنگ های فرقه‌ای در افغانستان دوباره روشن گردد،  دور از انتظار نیست.

نگرانی زنان از آینده‌ی کشور، درست پس از آغاز مذاکرات صلح در قطر شدت یافت؛ زنان بارها بر حفظ دستاوردها در این مذاکرات تاکید کردند و نیز خواهان حضور پررنگ در این اجلاس شدند.

این تنها زنان شاغل نیستند که نگران آینده سیاسی افغانستان هستند. تمام اقشار زنان در دوره سیاه طالبان طعم تلخ آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی را چشیده‌اند. آن زمان حضور زن حتی در کوچه و بازار مستلزم وجود یک مرد بود که این حالت برای تمام زنان زجرآور و غیرقابل قبول است.

مونسه محمدی از زنان خانه‌دار در هرات می‌گوید که در دوره‌ی طالبان آنان حتی حق گشت و گذار را نداشتند و خودش شلاق خوردن زنان در بازار را به چشم دیده و حالا نگران بازگشت آن دوره است.

او گفت که نگران جان بچه‌هایش است و نمی‌خواهد مانند خیلی از زنان دیگر داغ‌دار شود.

همزمان با این ابراز نگرانی‌ها، جواد رامیار،  جامعه شناس در هرات، حضور و خروج نیروهای امریکایی و خارجی از افغانستان را یک پروژه می‌داند.

او می‌گوید که تغییر در موضع امریکا به نقش آفرینی کشورهای منطقه بستگی دارد و مردم در شرایطی قرار دارند که از آینده‌ی خود بی‌اطلاع هستند و در این میان، همه‌ی مردم به‌خصوص زنان آسیب می‌بینند و این مسئله در کشورهای جهان سوم عادی است.

آقای رامیار برای آینده‌ی زنان دو سناریو را مطرح ساخت؛ یکی ادامه‌ی شرایط فعلی و دومی بازگشت به سال‌های ۱۳۷۰ است.

به باور او شرایط نشان می‌دهد که افغانستان به دهه‌ی ۹۰میلادی باز نمی‌گردد؛ افزایش نرخ سواد، موجودیت رسانه‌های جمعی، افزایش سطح آگاهی مردم و شکل گرفتن گفتمانی از توسعه در طبقه‌ی باسواد، از دلایلی است که وی مطرح می‌کند. 

زنان دیگر تابع سنت‌های از پا افتاده مردانه نیست که در برابر هر اتفاقی سکوت نمایند. از شروع مذاکرات تاکنون زنان در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها همواره گفته‌اند:«به عقب بر نمی‌گردیم». 

با همه‌ی این‌ها آقای رامیار محدود شدن برخی از آزادی‌هایی که ام‌روز زنان دارند را رد نکرد و گفت ممکن است که جامعه جهانی و آمریکا برای خروج از شرایط فعلی، برخی از خواسته‌های طرف مقابل (طالبان) را بپذیرد که روی این حساب امکان دارد زن‌ها آسیب‌های جدی‌تری ببینند. از آن‌جایی که در گروه مذاکره‌کنندگان دولت تنها سه زن شامل است، یعنی نادیده‌گرفتن زنان حتی در پروسه صلح هویدا است.

این نگرانی ها در میان زنان افغان پس از آن بیشتر مطرح شد که به تازگی جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید گفته که قادر به پیش‌بینی آینده در افغانستان نیست؛ اما در عین حال آمریکا هر کاری بتواند انجام می‌دهد که نیروهای افغان بتوانند از کشور و مردم خود محافظت کنند.