زنان کارآفرین بلخی؛ تقلای ماندن در بازار بی‌رمق کار

زیبا بلخی

در اوج تلاش طالبان برای اعمال قوانین سخت‌‌‌گیرانه و تبعیض‌آمیز برای حذف زنان از فضای عمومی در افغانستان، هنوز هم زنانی هستند که برای حضور در جامعه و کمک برای هم‌نوعان‌شان تلاش و تقلا می‌کنند.  

مثل حبیبه‌ی ۲۹ ساله که یک ماه پیش کارگاه خیاطی را برای ایجاد زمینه کار و درآمد به زنانی که تنها نان‌آور خانه‌های شان هستند، به راخ انداخته است. حبیبه می‌گوید، در این کارگاه  تازه تاسیس، ۴۰ زن در بخش تولید و آموزش فعالیت می‌کنند.

او به رسانه‌ی رخشانه گفت: «معاش زنانی که این‌جا کار می‌کنند نظر به کارشان است. اگر بیش‌تر کار کنند، ماهانه ۱۰ تا ۱۲ هزار افغانی و اگر کم کار کنند برای شان ۵ الی ۸ هزار معاش می‌گیرند.» به گفته حبیبه، این کارگاه خیاطی به هدف کمک برای زنان بی‌سرپرست و دختران جوان به منظور تولید و فراهم‌سازی زمینه آموزش مهارت‌های خیاطی ایجاد شده است.

حبیبه می‌گوید، آن‌ها تحت هیچ شرایط دست از مبارزه نمی‌کشند و همواره برای خدمت به زنان کشور تلاش خواهند کرد. گروه طالبان در یک سال گذشته محدودیت‌های فراوانی بر کار و زندگی زنان وضع کرده‌اند. براساس برآورد سیگار یا اداره بازرس ویژه امریکا برای افغانستان، تا اواسط سال ۲۰۲۲، آمار زنان بیکار در افغانستان ۲۱ درصد دیگر افزایش یابد. هم چنان بر اساس گزارش چند ماه پیش سازمان ملل، سطح حضور زنان شاغل در بازار کار در افغانستان تا اواسط سال ۲۰۲۲ میلادی به ۲۲ درصد کاهش می‌یابد. بنابراین، ممکن است که هزاران زن شاغل تا کنون به خیل بیکاران پیوسته باشند.

حبیبه اما هنوز توانسته خودش را در بازار کار افغانستان حفظ کند. او گفته است: «همراه دکان‌دارهای شهر بعضی قراردادهایی را می‌گیریم. این‌جا میاریم می‌دوزیم. قراردادی که تازه از شهر گرفتیم کرتی‌های مردانه و جمپرهای کرستال است که آن‌ها را می‌دوزیم.»

شماری از زنان که در این مرکز خیاطی کار می‌‌کنند، می‌گویند که از طریق هنر خیاطی می‌خواهند با مشکلات اقتصادی مبارزه کنند تا به خود کفایی برسند.

نازنین ۳۰ ساله تنها نان‌آور خانواده چهار نفری‌اش است. او می‌گوید، همسرش با روی کارآمدن طالبان به ایران مهاجر شده است. حالا او از این طریق مصارف چهار فرزندش را تامین می‌کند. او می‌گوید، یک ماه است که در این مرکز خیاطی فعالیت می‌کند. «به تامین مصارف خانواده‌ام کمک می‌کند. به بچه‌هایم می‌توانم از این طریق، کتابچه و لباس مکتب شان را بخرم.»

در شرق شهر مزارشریف خانم کارآفرین دیگری دکانی را کرایه گرفته است. او نام دکان خود را «کلبه هوسانه» گذاشته است.

نجیبه ۵۷ ساله که مدت چهار سال می‌شود با پخت غذاهای لذیذش نام و نانی در شهر مزارشریف به دست آورده است.  نجیبه در کلبه هوسانه‌اش به پخت غذاهای بولانی، آشک، منتو، آی‌خانم، گل‌خانم، سمبوسه و نظر به فرمایش مشتریانش انواع غذاهای دیگر را نیز آماده می‌کند.

ساعت سه عصر است و آهسته آهسته مشتریان نجیبه بیش‌تر می‌شوند. او که باید آستین بالا بزند و به سفارشات مشتریانش برسد از زنان افغانستان می‌خواهد که در مقابل وضعیت افغانستان ایستاده‌گی کرده و سهم شان را از جامعه بگیرند.

همراه با نجیبه، هفت زن دیگر در این دکان کار می‌کنند. «خانم‌هایی که در این‌جا کار می‌کنند، عایدات خود را برای تامین مصارف خانه‌های‌شان مصرف می‌کنند و دخترایی هم که این‌جه کار می‌کنند، مکتب می‌روند و از این طریق مصرف مکتب شان را رفع می‌‌کنند.»

نجیبه می‌گوید، مشتریانش را زنان و آقایان تشکیل می‌دهند. «مشتری زیاد داریم. جای زنانه و مردانه داریم که ۲۰ درصد شان همین جان می‌خورند و ۸۰ فیصد شان فرمایش می‌دهند و با خود می‌برند در خانه یا محل کارشان.»

او می‌گوید، روزانه ۵ تا  7 هزار  افغانی از این طریق درآمد می‌کند. «اگر عواید ما ۷هزار شود ۵ هزار این مصرف مواد مورد نیاز برای پخت غذاها می‌شود اما بازهم از این که دکان ایجاد کردیم، خوش هستم.»

او می‌گوید، علاقه‌مندی زیادی برای خدمت  و کمک به زنان دارد. به همین منظور اقدام به گشایش این دکان گرفته است. «زن‌های دیگری که این‌جه کار می‌کنند را علاقه‌مند می‌سازم و تشویق شان می‌کنم بیایند این‌جه کار کنند.»

به گفته نجیبه، زنانی که با او یک‌جا کار می‌کنند ماهانه از سه تا ۷ هزار افغانی معاش دارند که برای تامین مصارف خانواده‌ی‌شان کمک می‌کند. «هرچند نمی‌توانیم معاش زیاد برای این‌ها بدهیم اما به همی معاشی که می‌دهیم قناعت دارند. مصرف فامیل شان می‌شود‌.»

بهشته ۱۵ ساله، دانش‌آموز صنف نهم از جمله دخترانی است که برای تامین مصارف مکتبش با نجیبه یک‌جا کار می‌کند. او می‌گوید، روزانه عایدی را که از این طریق به دست می‌آورد در تامین مصارف مکتبش به مصرف می‌رساند. «روزانه ۱۰۰ افغانی برایم می‌دهند که در ماه ۳۰۰۰ افغانی می‌شود و با این مواد ضرورت مکتب خود را می‌خرم و زیاد برم کمک می‌کند. قلم، کتابچه، بکس ، چپن و کرمچ و همی قسم چیزها می‌گیرم.»

لاله حسینی ۳۲ ساله با سرمایه ۱۰۰۰ افغانی کارش را یک سال پیش درست از زمان روی کارآمدن طالبان آغاز کرده است. او تنها نان‌آور خانواده سه نفری‌اش است و از طریق ساخت و فروش مربا و ترشی‌جات، لقمه نانی برای خانواده خودش تهیه می‌کند.

با لاله چهار خانم دیگر نیز یک‌جا کار می‌کنند که از این طریق می‌توانند در تامین مصارف خانواده خود کمک کنند.

لاله آرزو دارد تا روزی به زنان بیش‌تری کمک کند. «حالی پنج خانم را با من کار می‌کنند. آرزودارم روزی برسد که ۲۰ یا ۳۰ خانم دیگر را هم دستش بگیرم. خانم‌هایی که تهی دست و بی‌سرپرست هستند.»

او می‌گوید، سفارشات از ولایت‌های کابل و هرات نیز دریافت کرده است؛ اما بنابر نبود بودجه قادر به رسیده‌گی به آن‌ها نیست. «ٰاز هرات و کابل سفارش گرفتم. اما بودجه همی را ندارم که در گمرک بتم یا هزینه ارسالش تامین کنم.»

لاله هرچند شرایط سخت زندگی در سایه حکومت طالبان را درک می‌کند، اما پیام امید بخش و روشنی برای زنان در افغانستان دارد. «بلند شوند. بیایند بیرون. کارهایی که می‌توانند انجام بتن. وقتی در جامعه بیایی و تلاش کنی حتما پیروز می‌شوی.»