رها آزاد
در چهاردهم میزان امسال ریاست معارف طالبان در ولایت بدخشان از ایجاد یک مدرسه‌ی دینی به‌نام «امام حسین» در مرکز ولسوالی شغنان این ولایت خبر داد. بررسی‌های رسانه‌ی رخشانه نشان می‌دهد که در حال حاضر در این مرکز دینی بیش از دوصد دانش‌آموز پسر در حال آموزش هستند و دختران اجازه رفتن به آن‌جا را ندارند.
در حالی‌که تقریبا کل ساکنان این ولسوالی پیرو مذهب اسماعیلیه هستند، بررسی‌ها نشان می‌دهد که آموزگاران در این مدرسه‌ی دینی از بیرون از این ولسوالی استخدام شده‌اند، سنی مذهب و دانش‌آموخته مدرسه‌های دینی طالبان هستند.
گروه طالبان به محض رسیدن دوباره به قدرت سیاست مدرسه‌سازی را روی دست گرفتند. وزیر معارف این گروه در ماه ثور ۱۴۰۱ اعلام کرد که تصمیم دارد در هر ولایت افغانستان یک مدرسه‌ی دینی بزرگ و در هر ولسوالی تا ۱۰ مدرسه دینی کوچک ایجاد کنند.
براساس آمارهای رسمی طالبان، تاکنون شمار مدارس دینی در افغانستان به ۲۱ هزار می‌رسد. یعنی بیشتر از تعداد مکتب‌ها.
وزیر معارف طالبان در سفر اخیر خود در ولایت خوست گفته است، بقای قدرت طالبان وابسته به تفکر جهادی است که آنها از طریق مدارس جهادی آن را گسترش می‌دهند.
مردم بومی در ولسوالی شغنان از ایجاد این مدرسه‌ی دینی که بر اساس مذهبی غیر مذهب آنها تأسیس شده‌است، ابراز نگرانی می‌کنند.
در این گزارش نام‌ها مستعار آمده، برخی از جزئیات به دلیل نگرانی امنیتی سانسور شده و یا صرفا از معلومات منابع بدون ذکر نام آنها استفاده شده است.
یک منبع با فرستادن عکسی از کتاب‌های درسی این مدرسه دینی گفته است، هیچ کدام از این کتاب‌ها در مراکز دینی بر اساس مذهب اسماعیلیه معمول نیست. «زیور بهشت»، «سیرت‌الرسول»، «ترتیل قرآن با تجوید آسان»، «مالابدمنه در فقه حنفی» از جمله‌ی کتاب‌هایی است که در این مدرسه دینی تدریس می‌شود.
پیروان مذهب اسماعیلی به مراکز دینی آموزشی خود «بیت‌العلم» یا «جماعت‌خانه» می‌گویند. به کارگیری عنوان مدرسه دینی معمول نیست.
یکی از ساکنان این ولسوالی به رسانه‌ی رخشانه گفته است: «ما تا امروز از این کتاب‌ها در نهادها و مراکز آموزش مذهبی‌مان استفاده نمی‌کردیم، چون برای آموزش مذهب اسماعیلیه، ما کتاب‌های مشخص داریم که بر بنیاد ارزش‌های مذهبی‌مان تهیه شده‌اند.»
او با نگرانی گفته است، این کار طالبان نوعی تلاش برای تغییر اجباری مذهب ساکنان این ولسوالی هست.
قبلا نیز گزارش‌هایی از تلاش طالبان برای برهم زدن امنیت اعتقادی پیروان مکتب اسماعلیه در ولایت بدخشان منتشر شده است. اخیرا خبرگزاری دویچه‌وله گزارش داده است که در برخی از مناطق بدخشان، طالبان با هجوم به چند جماعت‌خانه که محل عبادت اسماعیلی‌هاست، آن را به مسجد تبدیل کرده‌اند.
محمد کریم یکی از ساکنان ولسوالی شغنان گفته است، هنگامی‌که خبر ایجاد این مدرسه‌ی دینی را در شغنان از طریق یکی از رسانه‌های محلی بدخشان می‌خواند، دچار تعجب و نگرانی شد: «من نمی‌دانم چرا در یک ولسوالی که همه‌ی مردم آن پیرو مذهب اسماعیلیه هستند، یک مدرسه‌ی دینی با روی‌کرد مذهب دیگر ساخته شود. ما در هر دهکده شغنان، نهادهای آموزش دینی داریم که آموزگاران اسماعیلیه مذهب، کودکان و نوجوانان را بر بنیاد اصول و ارزش‌های مذهبی خودمان آموزش می‌دهند.»
به باور محمد کریم، طالبان میخواهند با ایجاد مدارس جهادی و دینی به‌گونه‌‌ای غیرمستقیم مردم را وادار به تغییر مذهب کنند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که آموزگاران در این مدرسه‌ی دینی از بیرون از این ولسوالی استخدام شده‌اند، سنی مذهب و دانش‌آموخته مدرسه‌های دینی طالبان هستند/ عکس: شبکه‌های اجتماعی
نبیلا یکی دیگر از ساکنان این ولسوالی است که نگران آینده‌ی کودکان‌اش است. او که زندگی‌اش را از طریق خیاطی اداره می‌کند می‌گوید، سه پسر دارد؛ اما تا مجبور نشود پسرهایش را به این مدرسه نمی‌فرستد، چون فکر می‌کند این مدرسه کوکان و نوجوانان را افراطی، طالب و انتحاری پرورش می‌دهد: «طالبان در روز افتتاح این مدرسه، از مردم خواستند که فرزندان‌شان را به آن‌جا بفرستند. به همین دلیل، چند همسایه‌ام کودکان‌شان را به این مدرسه فرستاده‌اند و می‌گویند که روزانه به آنها درباره‌ی جهاد، جنگ و افراطیت درس می‌دادند و دیگر اجازه ندادند که کودکان‌شان به این مدرسه بروند.»
ترویج خشونت، افراطگرایی دینی و حتا آموزش جنگی از نگرانی‌هایی است که در مدارس دینی طالبان وجود دارد. قبلا رسانه‌ی رخشانه در صحبت با منابع در ولایت‌های هرات و بلخ دریافته بود که آن‌چه در مدارس به دانش‌آموزان درس داده می‌شود، خشونت علیه زنان و افراطگرایی دینی است. حتا زیر پوشش جهاد، جنگ و انتحاری هم برای کودکان عادی‌سازی می‌شود.
غلام‌علی از ساکنان دیگر این ولسوالی گفته است: «با ایجاد چنین مدارسی، طالبان میخواهند کنترل بیش‌تری بر سیستم آموزش و پرورش نسل جدید جماعت اسماعیلیه داشته باشند تا از این طریق بتوانند ارزش‌ها و باورهای خود را به این نسل انتقال بدهند.»
یک منبع دیگر هم به رسانه‌ی رخشانه گفته است، در مراکز آموزشی دینی پیروان اسماعیلیه در کنار مسایل مربوط به آموزش مذهبی، آثار ناصر خسرو هم درس داده می‌شود. همچنین فرمان‌های آغاخان، چهل‌ونهمین امام اسماعیلی‌ها که مطابق نیازهای روز است، به دانش‌آموزان درس داده می‌شود. او گفته است مثلا در فرمان‌های آغاخان به آموزش زنان و دختران توجه ویژه می‌شود. بر خلاف باور طالبان که آموزش زنان و دختران را در افغانستان ممنوع کرده‌اند.
این منبع که نخواست هویت‌اش در گزارش بیاید، گفته است: «در مراکز دینی ما چیزهایی به دانش آموزان درس داده می‌شود که این‌ها را به یک شخص مفید در جامعه تبدیل کند تا یک فردی که فکرش بسیار تنگ و تاریک است، تا فردی که می‌رود انتحاری می‌کند، تا فردی که آدم می‌کشد.»
