نویسنده: الیاس میرزایی
در یک سالی که از مسلط شدن دوباره طالبان بر افغانستان گذشت، بیشترین محدودیت‌ها بر زنان وضع شده، طوری که این محدودیت‌ها منجر به سلب ابتدایی‌ترین حقوق آن‌ها شده است. نویسنده به بهانه فرا رسیدن ۲۴ اسد (۱۵ آگست) نخستین سالگرد سقوط جمهوریت به دست گروه طالبان، به محدودیت‌های وضع‌شده از سوی طالبان بر زنان افغانستان نگاهی انداخته است. با روز شماری ایجاد محدودیت بر زنان، دیده می‌شود که بیشترین قیودات در یک ماه بعد از افتادن کابل به دست طالبان، اعمال شده است. محدودیت‌هایی که به شکل تدریجی وضع گردیده و تا آستانه‌ی یک سالگی حکومت خودخوانده طالبان دوام داشته، زنان را از حق تحصیل، کار و سفر منع کرده است.
سرکوب مدافعان حقوق زن
با گذشت سه هفته از استقرار طالبان در کابل، به تاریخ ۳ سنبله ۱۴۰۰، جمعی از فعالین زن در کابل و هرات در دفاع از حقوق زنان دست به اعتراض زدند. طالبان جمعیت معترض را با شلیک‌های هوایی و گاز اشک‌آور متفرق کردند و مانع ادامه تظاهرات آنان در آن روز شدند. هر چند بعد از آن گروه‌های مختلفی از زنان دست به اعتراض زدند؛ اما سر انجام طالبان بعد از بازداشت و شکنجه کردن چند زن معترض در کابل، شرایط اعتراض را بیش از پیش بر زنان سخت‌تر کرد.
حذف زنان از کابینه
به تاریخ ۱۶ سنبله، طالبان کابینه سرپرست‌شان را اعلام کردند که در آن هیچ زنی عضویت نداشت. کابینه این گروه متشکل از مردانی است که سالیان متمادی علیه حقوق زنان جنگیده و تبلیغات کرده‌اند. اعلام کابینه سرپرست بدون حضور زنان، واکنش‌های جدی را به دنبال داشت.
منع شدن زنان از ورزش
احمدالله وثیق معاون کمیسیون فرهنگی طالبان، به تاریخ ۱۷ سنبله در مصاحبه با یک رسانه استرالیایی گفته بود که برای زنان در بازی کریکت اجازه حضور داده نمی‌شود. او علت منع زنان از ورزش را ظاهر شدن صورت و بدن آن‌ها را خوانده بود:« در کریکت احتمالاً آن‌ها [زنان] در وضعیتی قرار بگیرند که صورت و بدن‌شان پوشانده نخواهند شد. اسلام نمی‌خواهد که زنان این گونه دیده شوند.»
لغو وزارت امور زنان و تبدیل نام آن به «وزارت امر بالمعروف و نهی عن المنکر»
طالبان بعد از اعلام کابینه بدون زن که در آن نامی از وزارت امور زنان گرفته نشده بود، به تاریخ ۲۶ سنبله ۱۴۰۰، تابلوی وزارت امور زنان واقع در شهر نو کابل را پایین کشیدند و به جای آن تابلوی وزارت امر به معروف و نهی از منکر را نصب کردند. در ادامه نیروهای طالبان، باغ زنانه کابل را نیز به آمریت به معروف و نهی از منکر کابل، تغییر دادند.
خانه‌نشین ساختن کارمندان زن
به تاریخ ۲۸ سنبله ۱۴۰۰، طالبان اعلام کردند که کارمندان زن در ادارات دولتی به دفاتر شان حاضر نشوند و تا فراهم شدن«زمینه‌ی مناسب» باید در خانه بمانند. البته برای یک تعداد معدودی از زنان در بخش صحت و جاهایی که امکان پیش‌برد کار آنان توسط مردان وجود ندارد، اجازه حضور در دفاتر را دادند. طالبان در آن زمان اعلام داشتند که برای زنان در ادارات دفاتر اختصاصی در نظر می‌گیرد و آنان را به کار می‌خواهند؛ اما با گذشت یک سال، نه تنها خبری از عملی شدن این تصمیم نیست؛ بلکه تعداد زیادی از زنان، از کارشان برکنار شده‌اند.
اجباری شدن حجاب طالبانی
در ادامه وضع محدودیت‌ها بر زنان، وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان در ماه جدی ۱۴۰۰ پوسترهای کلان را در شهرهای بزرگ افغانستان نصب کرد که حاوی تبلیغات حجاب طالبانی بودند. در این تابلو به زنان دستور داده شده که مطابق به شریعت در حفظ حجاب کوشا باشند. در تبلیغات این وزارت طالبان، چادر «برقع» به رنگ آبی و چادر سیاه بزرگ، به عنوان الگوهای از حجاب اسلامی معرفی شده بود.
جداسازی صنف‌های درسی دانشگاه
بعد از فعال شدن چند دانشگاه خصوصی، طالبان به جداسازی صنف‌های درسی دختران و پسران دانجشو دستور دادند. آنان از مسوولان دانشگاه‌ها خواستند که صنف‌های بزرگ را به طور کامل از هم جدا سازند و صنف‌هایی که کمتر از ۲۵ نفر محصل دارند با کشیدن «پرده»، صف دختران و پسران از همدیگر جدا شوند.
منع شدن زنان از سفر به خارج از کشور
ذبیح الله مجاهد به تاریخ ۸ حوت ۱۴۰۰ در کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد که به زنان بدون محرم اجازه سفر به بیرون از کشور داده نمی‌شود. او در پاسخ به این سوال که آیا دختران بدون محرم می‌توانند به بورسیه‌ی تحصیلی بروند، گفته بود که حضور محرم در سفرهای خارجی برای زنان یک «حکم شرعی» است. در همین راستا این گروه به شرکت‌های خدمات پرواز دستور دادند که برای زنان بدون محرم، بلیط هواپیما نفروشند.
منع شدن زنان از سفرهای داخلی
همچنین این گروه به تاریخ ۱۳ حوت ۱۴۰۰، قیوداتی را برای سفر زنان در داخل افغانستان نیز وضع کردند. این گروه اعلام کردند، به زنانی که بیشتر از ۷۸ کیلومتر بدون محرم شرعی سفر کنند اجازه سفر داده نمی‌شود و هر کسی آن را رعایت نکند، مورد بازجویی قرار می‌گیرد. در این دستور از رانندگان نیز خواسته شده بود که زنان بدون محرم را سوار بر موتر نکنند.
محروم شدن دختران از تعلیم
به تاریخ ۳ حمل ۱۴۰۱ که در دوران جمهوریت معروف به روز معارف و نواختن زنگ مکتب است، دروازه‌های مکاتب گشوده شدند؛ اما ساعتی نگذشت که طالبان مکاتب را به روی دختران بالاتر از صنف شش دوباره بستند که تا امروز بسته است و هیچ سرنخی از بازگشایی دوباره آن به چشم نمی‌خورد.
جداسازی روزهای درسی دانشجویان دختر
به تاریخ ۳ ثور ۱۴۰۱، وزارت تحصیلات عالی طالبان، روزهای درسی دانشگاه‌های دولتی را از هم جدا ساختند. بر اساس این دستور تازه طالبان، از شش روز هفته، سه روز آن برای دختران و سه روز برای پسران اختصاص یافتند. همچنین بر حضور استادان جوان دانشگاه‌ها در صنف دختران، محدویت وضع گردید. طرح ناسنجیده جداسازی روزهای درسی دانشگاه، مشکلاتی زیادی را به بار آورده‌اند.
محروم شدن زنان از آموزش رانندگی
مقام‌های محلی طالبان در هرات به مربیان رانندگی گفته‌اند که از آموزش دادن به زنان و صدور گواهی‌نامه به آن‌ها خودداری کنند. هرات از جمله شهرهایی است که زنان بیشتر در آن رانندگی دارند. رییس پولیس ترافیک شهر هرات در آن زمان، به خبرگزاری فرانسه گفته بود که این دستور به صورت شفاهی برای‌شان ابلاغ شده است. همچنین مولوی شیراحمد عمار، معاون والی طالبان در هرات در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز خطاب به زنان راننده گفته بود که باید منتظر نظر رهبری طالبان در مورد حقوق زنان باشند و از رانندگی در سطح شهر هرات خودداری کنند.
زنان مجبور به پوشش برقع شدند
به تاریخ ۱۶ ثور ۱۴۰۱، وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان استفاده از «برقع» را به عنوان نماد حجاب اسلامی برای زنان اجباری کرد و هشدار داد اعضای خانواده زنانی که از این پوشش استفاده نکنند، مورد پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت.
ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان در نشستی به تاریخ ۱۷ ثور ۱۴۰۱ در حمایت از این دستور گفت: «زنان نباید مانند دوره جاهلیت با آرایش از خانه‌های‌شان بیرون بیایند و همه زنان ملزم به رعایت حجاب شرعی هستند و با افراد خاطی برخورد جدی صورت می‌گیرد.»
در این فرمان چنین آمده که اگر یک زن حجاب را رعایت نکند، نخست ولی او توصیه و تنبیه، دوم احضار، سوم برای سه روز زندانی و چهارم به محکمه کشانیده خواهد شد.
اجباری شدن حجاب برای مجریان زن در تلویزیون‌ها
در ادامه اجباری کردن برقع به عنوان پوشش اسلامی، وزارت امر معروف و نهی از منکر طالبان به مجریان زن در تلویزیون‌ها ابلاغ کردند که باید صورت‌شان را بپوشانند. هر چند مجریان تلویزیون ابتدا آن را عملی نکردند؛ اما بعد از دریافت هشدار از سوی طالبان با چهره‌های پوشیده توسط ماسک در تلویزیون‌ها ظاهر شدند. این دستور در اوایل ماه جوزا صادر و عملی گردید.
آغاز حذف زنان از ادارات دولتی
در ماه سرطان ۱۴۰۱ وزارت مالیه طالبان از کارکنان زن این وزارت خواسته که به عوض خود یک مرد عضو خانواده خود را معرفی کنند تا به عنوان مامور کار کند. فعالین زن این اقدام طالبان را حرکتی برای حذف زنان از ادارات خواندند.
هچنین وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان به تمامی وزارتخانه‌ها و ادارات دستور داد که پس از این مراجعین زن بدون محرم را نپذیرند.
سرکوب دوباره معترضین زن
دو روز مانده به اولین سالروز سقوط جمهوریت، گروهی از زنان در مقابل وزارت معارف طالبان دست به تظاهرات زدند و خواهان بازگشایی مکاتب شدند. طالبان تظاهرات روزی (۲۱ اسد ۱۴۱۰) را نیز با شلیک‌های هوایی به هم زدند و زنان معترض را متفرق ساختند.
