آزاده تران
روزی که جمیله و هم‌گروهی‌هایش که همه دختران بودند با دشواری زیاد و سردی هوا، پروژه عملی مضمون جیولوژی را تکمیل و به استاد سپردند، استاد به جای این که پروژه‌ی آن‌ها را بررسی کند، آب سردی روی دست‌شان ریخت: «امروز آخرین روز دانشگاه برای دختران است و ما اجازه نداریم پروژه‌های محصلین دختر را بیینیم و نمره بدهیم و اگر این کار را انجام دهیم از وظیفه اخراج می‌شویم.»
با شنیدن این‌حرف احساس بدی به جمیله دست داد و همان لحظه رویای رسیدن به این که می‌خواست مهندس ساختمانی شود، به قول خودش ضرب صفر شد. جمیله ۲۲ ساله یکی از ۱۲ دختری است که در آستانه رفتن به دانشگاهی در کانادا هستند.
به تازگی ۱۲ دختر از افغانستان موفق شده‌اند در دانشگاه‌های کانادا پذیرش تحصیلی بگیرند. آن‌ها ویزای کشور کانادا را دریافت کرده و در آستانه‌سفر به این کشور هستند، اما به دلیل مشکلات مالی هنوز موفق نشده‌اند آخرین قدم را برای رسیدن به رویاهای‌شان بردارند.
به همین خاطر، کارزار جمع‌آوری کمک برای حمایت از این دختران از طریق پلتفرم جمع‌آوری کمک «گوفند می» راه‌اندازی شده است. تا لحظه‌ی نشر این گزارش نشان می‌دهد که استقبال از این کارزار خیلی خوب پیش رفته است. دست‌کم ۸۰ درصد کمکی که به عنوان هدف تعیین شده بود، برآورده شده است.
جمیله که فکر می‌کرد آرزوهای روشن‌اش در سایه‌ی تاریک طالبان گم خواهد شد، اکنون در یک قدمی رسیدن به آن است. جمیله به رسانه‌ی رخشانه گفته است، در دانشگاهی در کانادا در رشته‌ی مهندسی قبولی گرفته است.
قبولی در دانشگاه‌های کانادا برای هر کدام از این دختران حکم گذشتن از هفت‌خوان مشکلات را داشته است. آن‌ها در فقر استخوان‌سوز خانواده‌های‌شان درس خوانده، از میان انفجارهای مرگ‌بار و جنگ، جان سالم به در برده و از همه مهمتر از خاکستر ناامیدی که طالبان بر سر زندگی دختران و زنان در افغانستان آورده، ققنوس‌وار برخواسته اند.
جمیله ساکن ولسوالی جاغوری ولایت غزنی بود. مکتب را در سال ۱۳۹۸ در همین ولسوالی به پایان رساند. پس از کانکور وارد دانشگاه «پل‌تخنیک» کابل شد. روزی که طالبان وارد کابل شدند، جمیله سر صنف دانشگاه بود: «همه در صنف در حال خواندن درس بودیم که برای استاد ما از اداره دیپارتمنت زنگ آمد که باید محلصین رخصت شوند، چون طالبان وارد کابل شده‌اند. واقعا آن لحظه بسیار سخت بود. وقتی از دانشگاه بیرون شدیم مثل این‌که قیامت شده باشد همه در حال فرار بودند، خیلی سخت بود و همان زمان فکر کردم تمام رویا‌هایم ضرب صفر شد.»
براساس تصمیم کابینه طالبان در تاریخ ۲۸ قوس ۱۴۰۱، این گروه ادامه تحصیل دختران در دانشگاه را «تا امر ثانی» تعطیل کرد. این ممنوعیت با گذشت بیش از یک‌و نیم سال هنوز ادامه دارد.
جمیله می‌گوید، با آمدن طالبان در افغانستان استرس و ترس بر زندگی او غلبه کرد و این باعث شد که او به زاد‌گاه‌اش در ولسوالی جاغوری برگردد. پس از مدتی دوباره به کابل برگشت. روزی که طالبان رسما دانشگاه‌ها را بر روی دختران بستند، جمیله داشت ترم چهارم دانشگاه را تمام می‌کرد.
این تصمیم طالبان رسما زندگی را برای جمیله به کابوس تبدیل می‌کند. اما به قول خودش، او این کابوس را هم پشت سر گذاشته: «از زمانی که طالبان آمدند و افغانستان را گرفتند، دشواری‌ها شروع شد. من تماما مسافر بودم و برای آموختن زبان انگلیسی، در کابل دور از خانواده زندگی کردم و حالا تقریبا یک‌سال می‌شود که در اسلام‌آباد به دور از خانواده زندگی می‌کنم تا این‌که روزی به عنوان اینجنیر به کشورم برگردم.»
جمیله گفته است، انگلیسی را در مرکز «Girls College» در اسلام آباد پایتخت پاکستان خوانده و از طریق شرکت در آزمون «دولینگو» موفق شده برای بورسیه به دانشگاهی در کانادا درخواست بفرستد و قبولی بگیرد.
به گفته‌ی جمیله، داوطلبان برای بورسیه دانشگاهی در کانادا ۶۰ نفر بودند که از آن میان در یک دوره رقابتی، ۱۶ نفر انتخاب شدند؛ یکی از آن‌ها جملیه بود. قرار است جمیله به شکل نیمه رایگان تحصیل‌اش را از ماه آینده‌ی میلادی در کانادا آغاز کند.
حدیثه ۲۰ ساله یکی دیگر از این دختران است. او در رشته پزشکی در دانشگاهی در کانادا بورسیه تحصیلی گرفته است.
خانواده حدیثه ساکن ولایت غزنی است. او به دلیل نگرانی‌هایی که دارد نمی‌خواهد نام منطقه‌ی‌شان در این گزارش بیاید، زیرا پدرش در حکومت پیشین افغانستان یک نظامی بود. حدیثه نیز نام مستعار او است.
حدیثه به رسانه‌ی رخشانه گفته است: «سال ۲۰۲۱ پدرم کارش را از دست داد و مشکلات اقتصادی شدید بر خانواده‌ی ما سایه انداخت اما این باعث نشد که من از خواندن امتحان کانکور منصرف شوم. بعضی اوقات بخاطر نداشتن فیس کورس من درس را از پشت دروازه گوش گرفتم، بخاطر این که به داخل صنف برایم اجازه داده نمی‌شد.»
حدیثه می گوید، بخاطر مشکلات اقتصادی نتوانست کتاب‌های آمادگی کانکور را بخرد. او می‌گوید، بخاطر پرداخت نکردن هزینه یک مرکز آمادگی کانکور در کابل برای چندین روز از نشستن بر سر صنف محروم شد. او گفته، وقتی این خبر به گوش پدرش رسید در زمستان سرد بخاری خانه‌اش را فروخت و پول آن را برای هزینه کورس حدیثه به کابل فرستاد.
حدیثه با چنین مشقتی درس خواند و در امتحان کانکور سال ۱۴۰۱ در دانشکده طب معالجوی کابل راه یافت، اما به دلیل ممنوعیت طالبان، هرگز موفق نشد سر صنف دانشگاه بنشیند.
حدیثه دوماه قبل برای گذراندن مصاحبه پذیرش دانشگاه از ولایت غزنی به اسلام‌آباد پایتخت کشور پاکستان آمده است. با گرفتن ویزه عاجل در بدل پرداخت یک هزار دالر امریکایی که آن را پدرش از کسی قرض گرفته است.
او اکنون ویزه کانادا را دریافت کرده، اما به دلیل مشکلات اقتصادی نتوانسته تکت پرواز از اسلام آباد به کانادا را خریداری کند.
در آخرین گزارش از صندوق حمایت از کودکان سازمان‌ملل متحد (یونیسف) در ۲۰ مارچ ۲۰۲۴ آمده است که در سال جاری ۳۳ هزار تن از دختران در افغانستان از تحصیل باز مانده اند که بیشتر این دختران برای پذیرش در دانشگاه‌های معتبر بین‌المللی درخواست ادامه تحصیل فرستاده اند.
پیام حدیثه به دختران افغانستان روشن و ساده است. طالبان و فقر نمی‌توانند مانع رسیدن دختران به آرزوهای‌شان شوند.
پیام نورافزای ۱۸ ساله، که او هم به تازگی قبولی دانشگاهی در کانادا را گرفته برای دختران همین است: «ما دختران افغانستان ناامید نشویم و راهی برای تحصیل پیدا کنیم و نگذاریم که آینده‌ی ما مانند امروز تاریک و تحت شکنجه‌ی امثال طالب باشد.»
روزی که طالبان وارد کابل شدند، نورافزا سر صنف نشسته بود و سوالات مضمون فیزیک را حل می‌کرد. او گفته: «ساعت ۱۱ قبل از ظهر بود. یکبارگی در مکتب وحشت بپا شد و تمام شاگردان و معلمان مکتب به نحوی از مکتب فرار می‌کردند، روز قیامت واری شده بود. من باورم نمی‌شد طالب بیاید و در افغانستان حاکم شود.»
بیش از هزار روز از بسته ماندن مکتب‌های دخترانه در افغانستان گذشته است. طالبان تصمیمی ندارند که مکتب‌ها را بازگشایی کنند. دو سال است که طالبان به دختران حتا اجازه شرکت در امتحان کانکور را هم نمی‌دهند.
نورافزا در سال ۱۴۰۱ موفق شد در امتحان کانکور شرکت کند. او روز امتحان، همه‌ی رشته‌ها‌ی انتخابی خود را پزشکی زد. اما روزی که طالبان نتایج کانکور را اعلام کردند، او در دانشکده شرعیات در دانشگاه کاپیسا کامیاب شده بود. انتخابی که هرگز نورافزا نکرده بود.
نورافزا تصمیم گرفت به رویای خود در بیرون از افغانستان جامه‌ی عمل بپوشاند. انگلیسی آموخت و امتحان «دولینگو» داد و دست‌کم به ۱۲ دانشگاه مختلف جهان درخواست فرستاد. اما چون سن‌اش کم بود، خیلی از دانشگاه‌ها درخواست‌اش را رد کردند. او گفته در نهایت امسال دانشگاهی در کانادا به او بورسیه تحصیلی داده است. او حالا در یک قدمی رسیدن به آرزویی است که داشت.
ممنوعیت طالبان زندگی را برای زنان و دختران افغانستان تلخ و تاریک ساخته است. آن‌ها دیگر از ابتدایی‌ترین حق انسانی هم برخوردار نیستند. افزایش خشونت، ازدواج اجباری، ناامیدی، افسردگی و خودکشی واقعیت زندگی زنان و دختران افغانستان شده است.
جمیله صحبت‌هایش را با گفتن این حرف‌ها پایان می‌دهد: «درخشان‌ترین ستاره‌ها در تاریک‌ترین شب‌ها دیده می‌شود.» اشاره او به این است که برای دخترانی مثل خودش حتا عبور از تاریک‌ترین دوره زندگی زنان و دختران در افغانستان هم ممکن است.
