هانیه فروتن
در حالی که سایه‌ی ترس و وحشت از طالبان بر زندگی مردم افغانستان سنگینی می‌کند، دختری نوجوان در یک اقدام اعتراضی وارد پارکی در کابل می‌شود و با حرکات ظریف و هماهنگ می‌رقصد. او می‌رقصد تا علیه تمام اقدامات ضدانسانی و زن‌ستیزانه‌ی طالبان اعتراض کند.
رویا، اسم مستعار دختر ۱۶ ساله‌ای است که در ۱۸ سپتامبر ۲۰۲۴، با رقصیدن در یک پارک تفریحی کودکان در کابل، اقدامی بی‌سابقه در برابر رفتارهای تبعیض‌آمیز گروه تندرو طالبان انجام داد.
وقتی از او می‌پرسم که این شور، جسارت و شجاعتش چگونه و از کجا سرچشمه می‌گیرد، می‌گوید: «طالبان و محدودیت‌های روزافزون آنان تمام آرزوهایم را به نیستی تبدیل کردند. اگر امروز سکوت کنیم، فردا شاید بدتر از حال شود و این اصلاً قابل تحمل نیست.»
رویا آن روز با یکی از دوستانش وارد پارک شد و پس از گذشت چند دقیقه، در برابر چشمان ده‌ها تن رقصید تا به قول خودش، صدای اعتراضش را بلند کند. چنین اقدامی در شرایط ناهنجار افغانستان و حاکمیت گروهی که حتی شنیدن صدای زنان را «عورت» تلقی می‌کنند، کار ساده و راحتی نیست.
رویا می‌گوید وقتی از رقص در محیط باز مثل پارک صحبت می‌شود، فقط طالبان نیستند که از خشم، کف به لب می‌آورند؛ بلکه مردم نیز به رقص یک دختر در پارک روی خوش نشان نمی‌دهند، انگار از رقص، موسیقی و هرچه زیبایی است، فرار می‌کنند.
خودش توضیح می‌دهد که: «ریسک بزرگی بود وقتی جلوی آن همه آدم رقصیدم. ترس اسیر شدن به دست طالبان هم به استرس و نگرانی‌هایم اضافه شده بود. همه طرف من -انگار که دیوانه باشم- می‌دیدند، شنیدم یکی با صدای زنانه می‌گفت این دختر بی‌عقل را ببین که چه می‌کند.»
حرکت اعتراضی او در همان لحظات نخست از سوی مسوولین پارک متوقف شد و به رویا هشدار دادند که فورا از پارک خارج شود تا دردسری برای خودش و آنان ایجاد نشود.
گرچه ترس مشابهی را قبل از این نیز تجربه کرده بود. این دختر نوجوان به رسانه‌ی رخشانه گفته است: «برای اولین بار، در اعتراض به توشیح قانون امر به معروف از سوی رهبر پنهانی طالبان، روی بام خانه‌ام رقصیدم و قدم اول را برداشتم. آن زمان هم همانقدر ترس داشتم و نگران بودم چون همسایه‌ها به خانوادهام گفته بودند که جلوی دخترتان را بگیرید و متأسفانه من این کار را بدون اجازه و در جریان گذاشتن فامیلم انجام داده بودم.»
قانون امر به معروف طالبان در ۳۱ اسد سال روان خورشیدی (۲۳ آگست ۲۰۲۴ میلادی) در ۱ مقدمه، ۴ فصل و ۳۵ ماده از سوی وزارت عدلیه طالبان در جریده‌ای رسمی منتشر شد. قانونی که به محتسبین این گروه صلاحیت می‌دهد تا زنان و دختران را در سطح شهر دنبال کنند و در صورت نیاز مورد شکنجه قرار دهند.
گروه طالبان برای تطبیق محدودیت‌های خود علیه زنان، در کنار بازداشت، شکنجه و آزار و اذیت زنان و دختران در خیابان و فضاهای عمومی، خانواده‌ها را تحت فشار قرار می‌دهد. از تهدید به زندانی ساختن مرد سرپرست خانواده تا گرفتن تعهد از مردان خانواده در صورت بازداشت یک زن.
رویا می‌گوید: «به سختی خانوادهام را راضی کردم که کنارم باشند و ازم در مقابل طالبان حمایت کنند… وقتی موضوع رقصم به گوش فامیلم رسید و سرم قهر شدن که نباید دیگه برقصم. به همو اندازه که مکتب بسته شد این حرف آنها جگرخونم کرد دو شبانه روز هیچی نخوردم و مریض شدم. بعد مادرم گفت دیگه کاری به کارت نداریم، فقط مواظب باش که بدست طالبای خون‌خوار نیافتی و بی‌عزتت نکنن.»
او پس از رقص در پشت‌بام خانه‌اش و منتشر کردن ویدیوی آن در شبکه‌های اجتماعی، پیام‌های تهدیدآمیز و تحقیرآمیز دریافت کرد؛ اما هیچ‌گاه متوقف نشد. بیشتر از قبل انگیزه گرفت تا به راهی که شروع کرده بود، ادامه دهد.
حرکت رویا پیام روشنی به هم‌نسلان و هم‌نوعانش دارد که از ابتدایی‌ترین حقوق انسانی در جغرافیایی به نام افغانستان محروم شده‌اند.
او توضیح می‌دهد: «در سرزمین من حتی شنیدن صدای زن گناه شمرده می‌شود، من می‌رقصم تا به همه نشان بدهم که ما هیچ وقت تسلیم نمی‌شویم. می‌خواهم به آنانی که با سرکوب‌های مداومشان در پی خانه‌نشین کردن ما هستند، ثابت کنم که زنان امروز افغانستان، زنان بیست‌و‌چهار سال قبل نیستند.»
وقتی طالبان در ۱۵ آگست ۲۰۲۱ وارد کابل شدند، رویا و خانواده‌اش به امید اینکه شاید اوضاع در پایتخت بهتر باشد، تازه بلخ را به مقصد کابل ترک کرده بودند. او صنف نهم مکتب بود که از تحصیل بازماند.
فعالان حقوق زنان و بانوان معترض با ستایش از این اقدام رویا آن را شجاعانه توصیف کرده‌اند. ژولیا پارسی، فعال حقوق زنان، می‌گوید: «روحیه‌ی مبارزه‌طلبانه‌ی دختران افغانستانی از تاریخ مقاومت، عشق به آزادی و امید به تغییر سرچشمه می‌گیرد. آنها نشان می‌دهند که حتی در سخت‌ترین شرایط، اراده‌ی انسانی می‌تواند هر محدودیتی را به چالش بکشد.»
اما طالبان هر نوع اعتراض زنان را تاکنون سرکوب کرده‌اند. از شروع اعتراضات خیابانی زنان تا اعتراضات در محیط بسته خانه‌ها، ده‌ها زن توسط طالبان زندانی و بدترین نوع شکنجه را تجربه کرده‌اند. برای همین، اعتراض آن هم به سنت رقص‌اعتراضی، مثل قدم گذاشتن در میدان مین است.
در سایر جنبش‌های اعتراضی نیز از رقص به عنوان نماد آزادی استفاده شده که از یک سو آزادی بدن را به نمایش می‌گذارد و از سوی دیگر، پیام واضحی به مخاطبان خودش مخابره می‌کند.
قبل از رویا، دختران دیگری نیز از هنر و رقص به‌عنوان عنصر اعتراضی علیه حاکمیت ضدانسانی طالبان استفاده کرده بودند.
زهرا هستی، دختر جوان اهل افغانستان یکی از همین معترضان است که پس از روی کار آمدن طالبان با ویدیوهای رقصش در کابل، توجه‌های بسیاری را به خود جلب کرده بود. یا دو دختر برقع‌پوش (چادری) که به رسم اعتراض در داخل خانه آواز می‌‌خوانند و موسیقی، زبان اعتراض و مقاومت آنها است.
به رغم سرکوب شدید طالبان، تاکنون حرکات‌های اعتراضی زنان افغانستان علیه محدودیت‌های طالبان به اشکال مختلف ادامه داشته است. به اعتراض خیابانی، اعتراض‌های نمادین مثل آتش زدن عکس رهبران طالبان، دیوارنویسی و برگزاری گردهمایی کوچک در فضاهای سربسته می‌توان اشاره کرد.
