پریسا؛ دختر اسکی‌باز افغانستانی از سکوی ورزش تا سراشیب مهاجرت

هانیه فروتن

تقریبا چهار سال قبل، وقتی که هنوز نبض آزادی‌های انسانی در افغانستان می‌تپید، پریسا روزهای سرد زمستانی را سرگرم اسکی در پیست‌های برفی بامیان بود.

 سراشیبی‌های تند برفی را با این رویا می‌پیمود که روزی در رقابت‌های بین‌المللی نیز چنین مهارتی را در بازی اسکی از خود به نماش بگذارد. اما بازگشت طالبان او را ابتدا خانه‌نشین و سپس مهاجر کرد.

حضور دختران در تیم‌های اسکی افغانستان تا قبل از بازگشت طالبان، علی‌رغم چالش‌ها، بسیار پررنگ بود و موفقیت‌های خیره‌کننده‌ی دختران در بازی اسکی، این امکان را فراهم کرده بود تا دختران ورزشکار از این طریق، هنجارها و ذهنیت‌های رایج در مورد زنان را به چالش بکشند؛ چیزی که برای پریسا مهم بود چون موانع سختی را برای عضویت در تیم ملی اسکی پشت سر گذاشته بود.

پریسا حسنی ۲۰ ساله و از ولایت بامیان است. او که ابتدا به فوتبال علاقه داشت ولی چون خانواده‌اش ممانعت می‌کرد، به بازی اسکی روی آورد. بازی که همه‌ساله چندین بار در بامیان برگزار می‌شد و او با چشمان مشتاق، دخترانی را می‌دید که در ترکیب تیم‌های مختلف در کنار پسران، راه‌شان را از پیست‌های برفی به سمت خط پایان باز می‌کنند.

پریسا در سال ۱۳۹۷ رسما تمریناتش را در این رشته‌ی ورزشی آغاز کرد و خیلی زود خود را در دامنه‌های پرنشیب برفی بامیان یافت که در ترکیب تیم‌های حرفه‌ای، پیچ‌ها را دور می‌زند و راهش را به سمت خط پایان پیدا می‌کند. وقتی از سراشیبی‌های تند برفی سرازیر می‌شد، به عضویت در تیم ملی اسکی افغانستان می‌اندیشید که آن‌را نیز در سال ۱۳۹۹ بدست آورد.

جایگاهش از یک دختر نوجوان تماشاگر که با چشمان مشتاق بازی دختران دیگر را می‌دید، تنها در عرض چند سال تغییر کرد. او با تلاش و پشتکار جایگاه دختر الهام‌بخشی را بدست آورد که دیگر دختران تماشاگر برایش دست می‌زدند و برای لحظه‌ای هرچند اندک به این فکر می‌کردند که آنها نیز می‌توانند. برای پریسا مهم بود که قابلیت‌هایش به عنوان یک دختر را به نمایش بگذارد و رخنه‌ای در اذهان مردم ایجاد کند.

به قول خودش: «با دیدن دخترای ورزشکار از پرده تلویزیون، وسوسه می‌شدم که مثل آنها وارد این رقابت ها شوم. بالاخره همین اتفاق هم افتاد و بعدش گفتم حالا هر طوری که شده باید عضویت تیم ملی اسکی را بگیرم و سخت تلاش کردم. این بار هم موفق شدم ولی با آمدن طالبان، آرزویم برای شرکت در رقابت‌های جهانی همچنان یک رویا باقی ماند.»

چهار سال قبل، پریسا روزهای سرد زمستانی را سرگرم بازی اسکی در پیست‌های برفی بامیان بود/ عکس: ارسالی به رسانه‌ی رخشانه

هرچند توصیف اینکه او چگونه سریع رشد کرد و در سکوی قهرمانان بازی اسکی در افغانستان قرار گرفت آسان است؛ اما روایت خودش از آنچه که پشت سر گذاشت متفاوت است. او برای بدست آوردن عضویت تیم ملی اسکی افغانستان، مجبور بود پنهانی به تمرین برود. حتی وقتی در ترکیب تیم‌های محلی به موفقیت می‌رسید، از روبرو شدن با رسانه‌ها خودداری می‌کرد.

وقتی هم به جایی رسیده بود که پنهان کردن مهارت‌هایش ممکن نبود، مجبور شد از دوستان و اقاربش که فکر می‌کردند او کار غیراصولی انجام می‌دهد، دست بکشد. به گفته‌ی خودش، در جامعه‌ای متولد شده بود که ورزش کردن دختران یک امر غیرعادی شمرده می‌شد و به دختران ورزشکار لقب بی‌حیا می‌دادند.

او در این باره توضیح می‌دهد: «خیلی از خانواده‌ها در افغانستان حتی اجازه نمی‌دادند که دخترانشان درس بخوانند ورزش که بماند به کنار. همین ترس وادارم کرد پنهانی در تمرینات حاضر شوم و اکثر روزها، وقتی بقیه خواب بودند از خانه بیرون می‌شدم، تا کسی متوجه رفتنم نشود. بعضی اوقات هم کورس رفتن و درس خواندن را بهانه می‌کردم. مادرم همیشه دعوا می‌کرد که چه رقم درس می‌خوانی؟ صبح میری شب میای.»

پریسا موضوع شرکت  در مسابقات اسکی را زمانی با خانواده‌اش درمیان گذاشت که اولین کپ قهرمانی‌اش را در ماه جدی ۱۳۹۹ با خود به خانه آورد و به گفته‌ی او، همین موضوع باعث شد تا والدینش مخالفت‌های شان را کم‌تر کنند.

زندگی ورزشی پریسا با چالش‌های زیادی مواجه بود. او نه تنها با موانع خانوادگی بلکه با نظریات منفی بستگان و تعصبات در محیط ورزشی نیز دست و پنجه نرم کرده است.

 او به رسانه‌ی رخشانه گفته که در تمرینات، بارها شاهد برخوردهای تعصب‌آمیز مردان ورزشکار بوده است. بارها به او گفته شده که نباید پایش را از گلیم‌اش درازتر کند: «می‌گفتند دختر را چه به ورزش؟ جای دختر در آشپزخانه است. فکر می‌کردن حتما دختر بد اخلاقی است و جرات می‌کردند پیشنهادهای بی‌شرمانه بدهند.»

از این جهت، ورزش برای او صرفا یک سرگرمی نبود؛ او با ورزش اعلام استقلال می‌کرد و ذهنیت‌های «پوسیده‌ی چندساله» را به چالش می‌کشید. اما بازگشت طالبان تمام مسیرهایش را بست و او را ابتدا خانه‌نشین و سپس مهاجر کرد.

گروه طالبان به طور مطلق ورزش زنان را در افغانستان ممنوع کرده‌است. در نوامبر ۲۰۲۲، وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان گفت که زنان به دلیل رعایت نکردن حجاب، اجازه ندارند به سالون‌های ورزشی بروند. در ماه‌های شروع حاکمیت این گروه یک مقام دیگر طالبان به یک رسانه‌ی استرالیایی گفته بود: «ورزش زنان غیر ضروری است.»

 اکنون طالبان دروازه تمام سالون‌های ورزشی را بر روی زنان بسته‌اند. هزاران ورزشکار زن در افغانستان بی‌سرنوشت یا مهاجر شده‌اند. حتا به زندان طالبان هم رفته‌اند.

به تازگی یک زن ورزشکار ۳۸ ساله اهل افغانستان که اخیرا در ایران مورد تجاوز جنسی هم قرار گرفته، به رسانه‌ی رخشانه گفته است که به دلیل تمرین پنهانی ورزش به دختران در خانه‌اش در کابل، توسط طالبان بازداشت شده بود. پس از آزادی او مجبور شد به ایران برود.

ولایت بامیان هر سال میزبان مسابقات اسکی است. تا پیش از طالبان در این مسابقات دختران هم حضور پر رنگ داشتند. اکنون هیچ دختری حق شرکت در این مسابقات را ندارد.

دخترانی مثل پریسا که راه پر پیچ و خمی را برای رسیدن به آرزوهای‌شان رفته بودند، اکنون از سکوی ورزش به سراشیب مهاجرت افتاده‌اند. پریسا با یأس و نامیدی در پاسخ به این پرسش که چقدر به آینده روشن خوش‌بین است، می‌گوید: «بعداز فروپاشی نظام جمهوری، دنیای من هم از هم پاشید و آرزوهایم به باد فنا رفت. حالا در کشوری مهاجر شده‌ام که چیزی کمتر از افغانستان زیر اداره طالبان نیست. اینجا چون مهاجر افغانستانی‌ام، نمی‌توانم درس بخوانم و ورزش کنم.»