سکینه حیدری
وقتی لیلا (اسم مستعار) در بین جمعیت ۶۰نفری که تنها ۱۰تن آن‌ها زن بود، صدایش را بلند کرد و گفت «اعتراض» دارم. جسارت او در یک جامعه‌ی به شدت زن‌ستیز و سنتی لغمان مرا حیرت‌زده کرد.
او با صدای بلند و رسا به چشمان به زمین دوخته‌‌ی مردانی می‌دید و اعتراض می‌کرد که آن‌ها حتا نگاه‌‌شان را از او دریغ کرده بودند.
در گیر و دار سقوط ولسوالی‌های مشرقی، زنان و مردان یکی از ولسوالی‌های لغمان برای ایجاد زمینه‌های اعمار صلح اجتماعی گردهم جمع شده‌اند. آن‌ها در پایان برنامه باید یک تن را برای مدیریت گروه بر می‌گزیدند. از میان آن‌ها یک مرد و لیلا داوطلب شدند.
همه به‌نحوی به نفع آن آقا رای داد و لیلا با تعداد اندک زنان تنها ماند. اما او برخاست و اعتراض کرد. او علیه تمام زور مردسالاری اعتراض کرد و گفت در این ولسوالی سال‌ها مردان حرف اول را زدند و زن را به حاشیه راندند.
امروز پس از نزدیک به سه ماه به یاد او افتادم و سعی کردم به شماره‌اش تماس بگیرم. بعد از چند دقیقه زنگ در شماره‌ی تماس او صدای گرفته‌یی پاسخ داد:«بله»؟
لیلای ۲۵ ساله که پنج‌سال یک تنه در کمپین‌های متعدد برای آگاهی زنان در یکی از ولسوالی‌های ولایت لغمان فعالیت کرده بود و دختران زیر سن بسیاری را از کام ازدواج اجباری نجات داده بود، حالا در پستوی خانه با ترس زندگی می‌کند. او می‌گوید قبل از سقوط نظام جمهوریت هم لغمان با سنت‌های دست و پاگیر و ضد زن آغوشته و آن‌ها با پوشیدن برقع فعالیت می‌کردند و همواره با چالش‌های امنیتی مواجه بودند:« به زن چه کسی گفته که فعالیت مدنی کند؟».
او می‌افزاید که آن زمان حتا مردان در لغمان به زنان «خانه» را مناسبت‌ترین جای می‌دانستند، چه برسد به حالا که نظام در دست‌شان است.
لیلا مدت یک سال در رادیوهای زیار و کاوون غږ نیز فعالیت کرده‌است. او با فعالیت‌های رسانه‌یی و اجتماعی‌اش با چالش‌های معتدد رو‌به‌رو بوده و قبل از طالبان نیز بارها تهدید شده است تا دست از فعالیت بردارد. او می‌گوید:«بارها تهدید شدم تا دست از فعالیت بردارم چون این کار مناسب یک زن پشتون نیست».
او که مدت سه سال تنها در بخش آموزش دختران کار کرده، حالا با خانه‌نشین شدن خودش که دانش‌جو است و سه خواهر کوچک‌ترش که همه دانش‌آموزان مکتب هستند و از آموزش باز مانده‌اند، غمگین است.
او می‌گوید قبل از رژیم طالبان زنان لغمان پس از سال‌ها مبارزه تعداد زیاد آن‌ها شامل مکتب‌ها، دانشگاه‌ها و نهادهای دولتی و شخصی شده بودند و با محدودیت‌های موجود اما کار می‌کردند؛ حالا پس از سقوط لغمان به‌دست طالبان تمام زنان این ولایت خانه‌نشین شده‌اند.
قابل یاد‌آوری است که لغمان یکی از ولایت‌های سنتی و سخت‌گیر در برابر زنان است که در ۲۰ سال گذشته نسبت به دیگر ولایت‌های افغانستان زنان کمتر فعال بودند و تعداد انگشت‌شماری زنان اجازه داشتند در بیرون از خانه کار کنند و درس بخوانند.
