سمیه ماندگار
پنجاب یکی از ولسوالی‌های دورافتاده و دشوارگذر بامیان است؛ جایی که ترس از زمستانِ «سخت» ماه‌ها زودتر از خودش در دل مردم رخنه کرده است. به گفته‌ی ساکنان آن، زمستان در این مناطق فصل یخ‌بندان و برف‌های پیاپی است. گاهی در زمستان‌ها میزان بارش برف در این مناطق تا یک متر نیز می‌رسد.
کسانی که در این گزارش گفت‌وگو کرده می‌گویند، در تابستان به قدری مشکلات مردم در این ولسوالی زیاد است که نمی‌دانند اول از کدام شان حرف بزنند، چه برسد به زمستان آن. رنج فقر و دست‌رسی نداشتن به خدمات صحی بزرگ‌ترین مشکل مردم در تابستان است.
نجیبه علی‌یار ۲۵ ساله از ساکنان منطقه‌ی مُهر ولسوالی پنجاب که حدود دو سال است از کابل به این منطقه نقل مکان کرده به رسانه‌ی رخشانه گفت که نگران زمستان پیش‌رو است. «این‌جا مشکلات در زمستان دو چندان می‌شود. بسیاری از راه‌های این‌جا خراب است. در زمستان خدا نخواسته اگر کسی مریض شود، رساندنش تا کلینیک قیامت است.»
به قول نجیبه، همین حالا درمانگاه مناطق مُهر، تَرَپَس و تَرغَی با کمبود شدید دارو مواجه است. از طرف دیگر، خرابی راه‌ها بسیاری از وقت‌ها باعث می‌شود، بیماران عاجل به موقع به درمانگاه نرسد که زنان بیشتر قربانی این وضعیت است. نجیبه گفت است: «مشکلات به حدی زیاد است که آدم نمی‌دانه کدامش ره اول بگویه… خدا نکنه که کسی در زمستان مریض شوه، اگه مریض شوه هیچ جای رسانده نمی‌تانه.»
ولسوالی پنجاب از ولسوالی‌های معروف بامیان است که در ۱۳۵ کیلومتری جنوب غرب این ولایت قرار گرفته است. مرکز این ولسوالی پنج‌آب نامیده می‌شود، زیرا رودهای پنج‌گانه‌ی غرغری، تگاب برگ، نرگس، مهر و ترپس در این ناحیه یک‌جا شده و دریای پنج آب را می‌سازد.
آب و هوای این وادی به همان میزان که در فصل تابستان زیبا است، در زمستان سخت و خشن است. به گفته‌ی مردم، رفت و آمد وسایط نقلیه در زمستان ولسوالی پنجاب به سادگی امکان‌پذیر نیست. به همین خاطر، اگر مریضی نیاز به درمان پیدا کند، مردم باید برف راه را در زمستان پیشاپیش آمبولانس پارو بزنند.
آخرین حادثه که هنوز نجیبه به ذهن دارد بر می‌گردد به زمستان سال قبل. «پارسال بنا بر یک مریضی خیلی عاجل یک آمبولانس در منطقه آمده که مردم مجبور شد ۲۰ نفر پیشاپیش برای این موتر راه را پاک نماید.»
رنج فقر دومین مشکل بزرگ ساکنان ولسوالی پنجاب است. نجیبه گفت که همین حالا بسیاری از مردم توان خرید چندانی ندارد. «به‌خصوص مناطق دوردست این ولسوالی قیمت‌های مواد اولیه در زمستان باز هم افزایش پیدا می‌کنه و تقریبا دو برابر قیمت فعلی می‌شه.»
بسما اخلاقی ۲۰ ساله از ساکنان دیگر منطقه‌ی مُهر در ولسوالی پنجاب هم گفت: «به خاطری که ما در یک منطقه‌ی دوردست قرار گرفته‌ایم، زمستان‌ها راه‌ها بند می‌شه. در حالی‌که در این فصل اقلام خوراکی خیلی قیمت شده احتمال داره که در زمستان پیش رو این اقلام خیلی هم قیمت‌تر شود.»
از قول بسما، زمستان پیش رو به‌خاطر فقر ممکن است سخت‌تر از هر زمستان دیگری برای بیشتر ساکنان مناطق پنجاب رقم بخورد: «شاید مردم مجبور شوند که طرف برنج، روغن، لوبیا و نخود سَیل هم نکنند.»
نگرانی از رنج فقر در حالی است که امسال فقر در افغانستان بیداد می‌کند. دفتر هماهنگی کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل متحد چندی قبل گفته است که در حال حاضر نزدیک به ۲۵ میلیون نفر در افغانستان در فقر زندگی می‌کنند و ممکن است امسال ۹۰۰ هزار فرصت شغلی دیگر در بازار کار از بین برود. بی‌تردید، با این وضعیت زندگی سخت‌تری در انتظار مردم است.
بسما گفت در زمستان آینده در ولسوالی پنجاب بیماری فردی ممکن است مساوی به مرگ او باشد. او گفته است در مناطقی مثل مه، ترپس و ترغی مردم با تنها مرکز صحی حدود چهار ساعت پای پیاده فاصله دارد. به قول بسما مشکل اصلی زمانی است که بیماری به صورت عاجل برای درمان نیاز پیدا کند که بیشترین قربانی این نوع قضایا نیز کودکان است.
لیلا حیدری ۲۵ ساله یکی از فعالین اجتماعی در ولسوالی پنجاب گفت، سه منطقه‌ی بزرگ مهر، ترپس و ترغی که حدود ۹ هزار نفر نفوس دارد از تنها یک کلینیک صحی دارد که این درمانگاه در دوران حکومت قبلی به صورت ۲۴ ساعته فعال بوده است. اما در حال حاضر خدمات این مرکز در مانی محدود شده است. «دارو‌های بسیار ابتدایی نظیر پرستامول و امثال آن پیدا می‌شه و دیگه چیز نی.» لیلا می‌گوید، خدمات این درمانگاه از ۲۴ ساعت به ۸ ساعت در یک شبانه روز کاهش یافته و داکتر زنانه اصلا وجود ندارد. «اگر یک مریض خیلی عاجل هم بوده و در ساعت ۴ بعد از ظهر مراجعه نموده است به او جواب رد داده شده و گفته اند که ما فقط ۸ ساعت رسمیات داریم و از همین ساعت به بعد اگر ۵ دقیقه بعد هم بیایین ما به مریض شما رسیدگی نمی‌توانیم.»
چندی قبل کاربران در شبکه‌های اجتماعی به خاطر دست‌رسی محدود مردم به خدمات صحی در این مناطق اعتراض کردند. از قول، بسما اخلاقی، این اعتراض باعث شد که یک هئیت برای بررسی وضعیت به پنجاب بیاید. «دادخواهی مردم و آمدن هیأت فقط همین قدر فایده کرد که آمبولانس این کلنیک که قبلا از کلنیک برده شده بود دوباره به این کلنیک برگردانده شود و خدماتش نیز دوباره به ۲۴ ساعته تبدیل شود.» اما او گفت که بعد از رفتن هیئت، درمانگاه خالی از پرسونل شده است. بسما می‌گوید، کمبود دارو در این کلنیک به حدی است که حتی قرص پرستامول در این کلینیک پیدا نمی‌شود.
