سمیه ماندگار
بند سبزک بامیان، همه‌ساله در فصل زمستان یخ می‌بندد و با تشکیل لایه‌ی ضخیم یخ بالای آن، فضای مناسبی برای ورزش کرلینگ ایجاد می‌شود. تا قبل از آمدن طالبان، دختران زیادی زمستان‌های شان را با انجام این ورزش در بند سبزک سپری می‌کردند.
ورزش کرلینگ از جمله‌ی ورزش‌های زمستانی به شمار می‌رود. کرلینگ ورزش گروهی است که با هل دادن سنگ‌ها بر روی صفحه‌ی یخی انجام می‌شود. در این ورزش، بازیکن تلاش می‌کند توپ سنگی را به حلقه‌ی وسط میدان بلغزاند و به نقطه‌ی هدف برساند.
زهرای *۲۳ ساله هر فصل زمستان سرد بامیان را با دل بی‌قرار، منتظر بازی روی یخ در بند سبزک بود. زهرا و دوستانش روزها سرگرم ورزش کرلینگ بودند. زهرا هم‌زمان با این‌که مهارتش را در این ورزش بالا می‌برد، آرزوی رسیدن به سکوهای بین‌المللی را نیز در ذهنش می‌پروراند؛ اما عمر این ورزش جوان در افغانستان بسیار کوتاه بود. دوسال است که این ورزش در بامیان به کلی از بین رفته است، زیرا بیشتر کسانی‌که این ورزش را انجام می‌دادند، دختران بودند. تصور این وضعیت برای زهرا هنوز غیرقابل باور است: «زمستان امسالم فقط به حسرت خوردن و خانه‌نشینی گذشت.»
مدت زیادی از ورود ورزش کرلینگ در افغانستان نمی‌گذرد؛ اما به گفته‌ی زهرا، دختران بامیانی توانسته بودند در مدت کوتاه، در این ورزش جای پای باز کنند. از طرف دیگر، تا پیش از طالبان، ورزش کرلینگ در جشنواره‌های ورزشی زمستانی بامیان جایگاه ویژه‌یی داشت.
زهرا به رسانه‌ی رخشانه می‌گوید، او و سایر همتیمیهایش به دلیل شوق زیادی که داشتند، بیش‌ترین وسایل این ورزش را با امکانات و هزینه‌ی شخصی تهیه کرده بودند. بند سبزک بامیان در روزهای پنج‌شنبه و جمعه، میزبان زهرا و دوستانش بود. حتا وقتی‌که برف زیادی در بامیان می‌بارید، آن‌ها برای برف‌پاکی میدان خود دست به کار می‌شدند.
از زمانی‌که طالبان افغانستان را در ۲۴ اسد سال ۱۴۰۰ خورشیدی تصرف کردند، تا اکنون فعالیت‌های زنان در زمینه‌های مختلف از جمله ورزش، به صورت تدریجی و مرحله‌وار ممنوع شده است. طالبان باور دارند که ورزش زنان نه مناسب است و نه ضروری. برپایه‌ی همین دیدگاه، اکنون میدان‌های ورزشی از حضور زنان خالی شده است.
کمیته‌ی بین‌المللی المپیک از محدودیت‌های اعمال شده توسط طالبان بر ورزش زنان در افغانستان نگران است. این کمیته در نشستی در لوزان سوئيس گفته است: «حضور هیئت کمیته‌ی ملی المپیک افغانستان در بازی‌های المپیک ۲۰۲۴ پاریس وابسته به دست‌رسی زنان و دختران افغانستان به ورزش است.»
در همین حال، دیده‌بان حقوق بشر در آخرین گزارش خود گفته است، زنان ورزشکار در افغانستان از سوی طالبان با تهدیدهای جدی مواجه اند.
زهرا نیز به رسانه‌ی رخشانه گفته است، از ترس طالبان و ممنوعیتی که این گروه برای ورزش دختران وضع کرده‌اند، نتوانسته به این ورزش ادامه بدهد: «انگیزه و شوق ما را گرفتند، حالی نمی‌فامم به چه دل خوش کنم، به یک رقم بی‌حالی شبیه بیماری مبتلا شده‌ام.»
در جشنواره‌های ورزش‌های زمستانی در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ که در بامیان برگزار شده بود، بند امیر و بند سبزک برای ورزش کرلینگ به عنوان میدان‌های بازی انتخاب شده بودند.
برای سمای* ۲۳ ساله، یکی دیگر از دختران ورزشکار این رشته، گذشت این دو سال «سیاه» هم‌مانند سپری شدن سال‌های زیاد رنج‌آور و تاریکی بوده است. او می‌گوید: «حال و هوایی را که فعلا تجربه می‌کنیم، یک فضای خسته‌کن، دلگیر، غم‌انگیز و دردآور است.»
سما در زمستان سال ۲۰۱۸ به تیم کرلینگ بامیان پیوسته بود. به گفته‌ی سما، ورزش کرلینگ تنها در دو سال عمر خود در بامیان، رونق زیادی گرفته بود. سما در سه مسابقه‌ی میان‌تیمی که در بامیان شرکت کرده بود، از میان ۲۰ ورزشکار، باری موفق شده بود که مدال نقره را بگیرد: «اگر طالبا نمی‌آمدند در این دو سال حتماً زمینه‌های خوبی برای ما فراهم می‌شد، شاید مسابقات میان‌ولایتی برگزار می‌شد و یا ما به سفرهای خارجی برای آموزش و مسابقه فرستاده می‌شدیم. ما آرزو داشتیم روزی در میدان‌های بین‌المللی مسابقه بدهیم و پرچم کشور خود را به اهتزاز در بیاوریم، و هزاران آرزوی شبیه این در دل ما بود.»
فرحناز * ۲۳ ساله یکی از بازی‌کنان برتر رشته‌ی کرلینگ در بامیان بود. او می‌گوید که مدت دو سال می‌شود بنا به وضع محدودیت‌ها از سوی طالبان، نتوانسته کرلینگ بازی کند. به گفته‌ی فرحناز، کرلینگ هم ورزش است و هم تفریح: «دخترایی که ده کرلینگ بودیم با هم خیلی صمیمی شده بودیم و فکرش را هم نمی‌کردیم که یک روزی از هم جدا شویم.»
فرحناز اکنون از همتیمیهایش که دوستان صمیمی او نیز بودند، خبر ندارد که کجا هستند و در چه وضعیتی زندگی می‌کنند. فرحناز به رسانه‌ی رخشانه گفته است، بیشتر ورزشکاران رشته‌ی کرلینگ در بامیان، دختران بودند: «یخک ره که می‌بینم به یاد بازی کرلینگ می‌افتم و حسرت می‌خورم که چه بودیم و چه شدیم.»
سما نیز گفته است، زمانی‌که آنان در میدان روی یخ کرلینگ تمرین می‌کردند، احساس فوق‌العاده داشتند؛ اما احساس‌هایی که دیگر مانند بند سبزک یخ بسته و ورزشکاران این رشته، این روزهای تلخ را با خاطرات شیرین گذشته قابل تحمل می‌سازند: «سرشار از خوشی بودیم، و فضای اونجه جایی بود که ما ذهن خوده آرام می‌ساختیم، ذهن ما از افکار منفی خالی می‌شد، و تشویش‌های ما از بین می‌رفت؛ اما حالا نه امیدی مانده و نه آینده‌یی.»
فهیمه‌ی* ۲۵ ساله در شروع سال ۲۰۱۹ به تیم کرلینگ بامیان پیوست، او در گفت‌وگو با رسانه‌ی رخشانه می‌گوید: «وقتی به سَیل(تماشای) بازی کرلینگ رفته بودم، خیلی از این بازی خوشم آمد، بعد از او با کمک یکی از دخترا وارد تیم شدم.»
فهیمه یک ماه و هشت جلسه‌ی آموزشی را برای یادگیری و کسب مهارت در این رشته وقت گذاشت. قوانین این بازی را شناخت، فوت و فن این رشته‌ی ورزشی را یاد گرفت و مهارت حاصل کرد: «ورزش کرلینگ برای مه خیلی جذاب و خوش‌آیند بود، ورزشی بود که وقتی مصروفش بودم احساس خوشحالی و سرحال بودن می‌کدم. بعد ازی که طالبا آمدن، دیگه ما نتانستیم تمرین کنیم چون ورزش بری دخترا ممنوع شد.»
فهیمه نمی‌داند که دوباره چه زمانی می‌تواند پا به میدان بازی کرلینگ بگذارد. به گفته‌ی او، گاهی با خودش می‌گوید: «امید و آرزوهای ما پس کی برآورده خواهد شد، وقتی از این دنیا رفتیم و زیر خروارها خاک دفن شدیم؟»
در همین حال منورشاه شهزاد، ۳۳ ساله و مسوول فدراسیون کُرلینگ افغانستان که اکنون در شهر مَنهایم آلمان زندگی می‌کند، در گفت‌وگو با رسانه‌ی رخشانه می‌گوید، ورزش کُرلینگ از سال ۲۰۱۷ میلادی در بامیان شروع شد. به گفته‌ی آقای شهزاد، تا قبل از سقوط دولت جمهوری به دست طالبان، حدود پنجاه دختر از کابل و بامیان عضویت این فدراسیون را به دست آورده بودند.
آقای شهزاد می‌گوید، از آن‌جایی‌که ورزش کرلینگ برای زنان مناسب بود، علاقه‌مندان این رشته در میان زنان بیشتر بودند تا مردان. مسوول فدراسیون کرلینگ افغانستان گفته است، دو سال می‌شود که این ورزش در بامیان متوقف شده است و یکی از دلایل عمده‌ی آن، منع ورزش زنان توسط طالبان است.
اقای شهزاد می‌افزاید، این ورزش به صورت کامل در کشور از بین نرفته و هنوز هم در کابل کسانی هستند که این ورزش را پیش می‌برند. او گفته، تعداد اندکی از دختران در کابل به صورت پنهانی در یک فضای سربسته به تمرین این ورزش ادامه می‌دهند.
یادداشت: نام مصاحبه‌شونده‌گان در این گزارش مستعار انتخاب شده است.
