شیرین یوسفی
شماری از زنان خبرنگار در کابل می‌گویند که درپی وضع محدودیت طالبان بر کار زنان، رسانه‌های فعال در افغانستان کارمندان و خبرنگاران زن خود را به صورت گروهی برکنار کرده‌اند. شماری از خبرنگاران زن گفته‌اند، به همه‌ی همکاران زن گفته شده است که تا «اطلاع ثانوی» سرکار نیایند.
برخی از زنان خبرنگار به رسانه‌ی رخشانه گفته‌اند که مسوولان رسانه‌ها از آن‌ها خواسته‌اند که این موضوع را رسانه‌یی نکنند. از چند روز به این‌سو، حضور زنان در برنامه‌های رسانه‌های تصویری افغانستان نیز به شدت کم‌رنگ شده است.
در این گزارش خبرنگاران با نام‌های مستعار و بدون ذکر نام و مشخصات رسانه‌ها، در مورد برکناری شان از کار از سوی مدیران رسانه‌های فعال در کابل، مصاحبه کرده‌اند.
گروه طالبان حدود سه هفته پیش با صدور فرمانی کار زنان را در سازمان‌های غیر دولتی داخلی و بیرونی ممنوع کرد.
یاسمین بابر* ۲۵ ساله و خبرنگار یک رادیوی خصوصی در کابل است. او دست‌کم چهار سال در این رسانه مجری خبر بود؛ اما پس از صدور فرمان ممنوعیت کار زنان توسط طالبان، او و سه همکار دیگرش از رفتن بر سرکار منع شده‌اند.
یاسمین گفته است: «مدیر مسوول ما شب زنگ زد که سر از فردا تا معلوم شدن اوضاع به کار نیایید. دقیقا نمی‌دانستم چه بگویم. طالبان وضعیت زنانی مانند من را در نظر نمی‌گیرد که وقتی کار نکنم، حتا نان خوردن ندارم.»
یاسمین دوسال پیش پدرش را بر اثر مریضی از دست داده و تنها نان‌آور خانواده شش نفری‌اش است. او از روزی که بیکار شده به رسانه‌های زیادی درخواست کار داده است؛ اما نتوانسته جواب مثبت بگیرد. به گفته‌ی یاسمین، هیچ نهاد و سازمانی دختران را به دلیل محدودیت‌های طالبان به کار جذب نمی‌کند.
پس از روی‌کار آمدن طالبان، حضور زنان در رسانه‌های افغانستان به شدت کم‌رنگ شد. براساس گزارش سال گذشته‌ی خبرنگاران بدون مرز، از حدود ۷۰۰ خبرنگار، تنها ۱۰۰ خبرنگار زن در رسانه‌ها کار فعالیت داشتند. آمار رسمی جدیدی وجود ندارد؛ اما زنان خبرنگار در کابل می‌گویند، تعداد خبرنگاران زن که هنوز موفق به ادامه‌ی کار شده‌اند، از این هم کم‌تر شده است.
طالبان، محدودیت‌های بی‌شماری به رسانه‌ها و کارمندان رسانه‌یی، به‌ویژه خبرنگاران زن، وضع کرده‌اند. این گروه در نخستین گام از رسانه‌ها خواست تا از نشر و پخش سریال‌های خارجی، موسیقی و اعلانات تجارتی که در آن تصاویر زنان باشد، خودداری کنند.
گروه طالبان در ماه قوس سال گذشته بر پوشش ظاهری خبرنگاران زن نیز محدودیت وضع کردند. طالبان دستور دادند که مجریان زن نباید بدون ماسک به روی پرده‌ی تلویزیون ظاهر شوند.
یاسیمین می‌گوید، با آن‌که از حضور طالبان در دفتر کارش ترس داشت و قانون‌های سختگیرانه‌ی طالبان شرایط کار را برای او دشوار کرده بود؛ اما به دلیل تامین مصارف زندگی کار می‌کرد.
سپوژمی*۲۶ ساله نیز به تازه‌گی از کارش سبک‌دوش شده است. او از سه سال به این‌طرف، مجری برنامه‌های سیاسی و اجتماعی در یک رادیوی خصوصی مستقر درکابل بود: «در طی سه ماه اخیر سه همکار ما وظیفه را ترک کردند که در اخیر با فرمان جدید طالبا همه بیکار شدیم.»
این در حالی است که به گفته‌ی سپوژمی، در محل کار، فضای کار خبرنگاران زن و مرد از هم جدا بود. حتا قبل از ممنوعیت کار، رفتار نهادهای مسوول طالبان با خبرنگاران زن تحقیرآمیز و پر از محدودیت بوده است. سپوژمی گفته است: «یک ماه پیش در کنفرانس رفتم. طالبان از دروازه برایم اجازه‌ی داخل شدن ندادند. گفتند ریکاردر خود را بدی برایت برنامه را ضبط می‌کنیم؛ اما نباید داخل بروی. وقتی درخواست معلومات می‌کردم برایم می‌گفتند که ما با زنان حرف نمی‌زنیم.»
فریبا پوپلزی*۲۸ ساله یکی دیگر از خبرنگاران زن در کابل است که بعد از صدور فرمان طالبان مبنی بر ممنوعیت کار زنان، خانه‌نشین شده است. او در گفت‌وگو با رسانه‌ی رخشانه گفته است: «حتا تصور این‌که هیچ منبع درآمد مالی نداشته باشی سخت است. یک‌باره من و شوهرم بیکار شدیم و حالا نمی‌فهمیم مصارف مکتب پسرم را چگونه پرداخت کنیم یا آخر ماه کرایه خانه ره چطور پیدا کنیم؟»
فریبا مدت شش سال است که در رسانه‌های مختلفی از جمله، رادیوهای خصوصی و رسانه‌های آنلاین در کابل کار کرده است و مدت یک‌سال بعد از سقوط افغانستان به دست طالبان، در یکی از رادیوهای خصوصی در کابل به عنوان تهیه‌کننده‌ی برنامه کار کرده است.
براساس اطلاعات خبرنگاران محلی، پس از حاکمیت دوباره‌ی طالبان در افغانستان، در اکثر ولایت‌ها خبرنگاران زن دیگر فعالیت ندارند.
خبرنگاران زن از بیکار شدن و وضع محدودیت‌ها علیه شان در حالی شکایت دارند که اخیرا اداره‌ی اطلاعات و فرهنگ طالبان می‌گوید که در مورد سرنوشت رسانه‌هایی که مسوولان آن در خارج از کشور هستند، حکم صادر می‌کند.
عبدالحق حماد، رییس بررسی رسانه‌های رژیم طالبان، روز گذشته(دوشنبه، ۱۲ جدی) در صحبت با خبرگزاری باختر تحت کنترل این گروه، گفته است که در مورد سرنوشت رسانه‌هایی که مسوولان آن در خارج کشور اند و علیه نظام آنان «تبلیغات» می‌کنند، تصمیم گرفته شده و منتظر حکم دادگاه است. به گفته‌ی او، دادگاه گروه طالبان به زودی در این مورد حکم خود را ابلاغ خواهد کرد.
حماد در گفت‌وگو با خبرگزاری دولتی باختر، این رسانه‌ها را به تبلیغات علیه رژیم این گروه متهم کرده است.
رییس بررسی رسانه‌های طالبان افزوده است: «در باره‌ی همین رسانه‌ها تصمیم گرفته شده است؛ موضوع تا محکمه رسیده و انتظار می‌رود در چند روز تصمیم محکمه ابلاغ شود.»
رسانه‌ی رخشانه با شمار زیادی از مسوولان رسانه‌ها در کابل به تماس شده است؛ اما هیچ‌کدام حاضر نشده‌اند تا در مورد برکناری گروهی خبرنگاران و کارمندان زن در رسانه‌های شان صحبت کنند.
تنها یک مدیر مسوول که نخواسته هویت‌اش فاش شود، گفته است محدودیت‌ها و تهدیدهای طالبان به اندازه‌یی است که تا چند ماه دیگر گلیم رسانه‌هایی که هنوز فعال مانده، نیز جمع خواهد شد.
او گفته است: «ما اگر بخواهیم هم نمی‌توانیم زنان خبرنگار را حمایت کنیم، چون طالبان هر هفته حداقل یک‌بار در دفتر برای بررسی می‌آیند. کمی لباس کارمند زن ما را کوتاه ببیند می‌گویند، از قانون اسلام سر پیچی کرده و باید برکنار شود… وقتی یک کارمند خانم ما پیش دیگر همکاران تحقیر و توهین می‌شود، برای همه‌ی همکاران درد‌آور است.»
نوت: به درخواست مصاحبه شوندگان اسم‌ها در این گزارش مستعار ذکر شده است.
