از فساد تا دست‌برد طالبان به کمک‌های WFP؛ کمکی که کم‌تر به افراد فقیر می‌رسد

الیاس احمدی

بارها لباس دو کودکش را پینه زده است. او می‌گوید، دیگر قدرت خرید لباس نو برای کودکانش را ندارد. نامش زرمینه و ساکن ولسوالی جاغوری ولایت غزنی است.

زرمینه می‌گوید، بدون آن‌که شغلی داشته باشد، سرپرست چهار کودکش است. زرمینه به رسانه‌ی رخشانه گفته است، هرچند روز یک‌بار ذوق خوردن غذایی که در ترکیب خود روغن داشته باشد را در چشم‌های کودکانش می‌بیند.

آن‌ها شب‌ها و روزهای زیادی را با خوردن نان خشک سپری کرده‌اند. مانند زرمینه، خانواده‌های زیادی در ولایت غزنی زندگی می‌کنند که در سرمای زمستان چشم امید به کمک‌های مردم و یا سازمان‌جهانی غذا دارند.

این در حالی ا‌ست که منابع موثق از ولایت غزنی گفته‌اند، فساد در روند توزیع کمک‌های سازمان جهانی غذا در این ولایت وجود دارد.

به گفته‌ی این منابع، طالبان در شماری از ولسوالی‌های ولایت غزنی، بخشی از کمک‌ها را به مصرف حکومت محلی شان می‌رسانند و با دست‌برد به روند توزیع، بخش قابل توجهی از کمک‌ها را به افراد مورد نظر خود شان می‌دهند.

علاوه بر این، نظر به اظهارات منابع، در شماری از ولسوالی‌ها، حدود ۳۰ درصد کمک‌های سازمان جهانی غذا پیش از توزیع، در بازار‌ها به‌فروش می‌رسد.

بریالی اندر* دو سال در بخش‌های مختلف سازمان جهانی غذا در افغانستان، برای ولایت غزنی کار کرده است.

او که ۲۷ سال سن دارد، در تماس تلفونی به رسانه‌ی رخشانه گفته است، در ولایتی که او کار کرده، شاهد فساد در روند توزیع کمک‌ها و دست‌برد طالبان بوده است.

به گفته‌ی آقای اندر، از هر دور کمک‌های سازمان جهانی غذا، طالبان در ولسوالی جاغوری ولایت غزنی، بین ۱۵ تا ۳۰ بسته‌ی کمکی را به خود شان اختصاص می‌دهند: «کارمندان یک رقم خوده از جنجال ازینا(طالبان) خلاص می‌کنن. د جاغوری که خودم دیده‌ام، تا ۳۰ سهم را هم گرفتن.»

این کارمند سازمان جهانی غذا که بیش‌تر در بخش توزیع و سروی ولسوالی‌های مختلف غزنی کار کرده، افزوده است که علاوه بر دست‌برد طالبان به کمک‌های سازمان جهانی غذا، حدود ۳۰ درصد کمک‌های سازمان جهانی غذا توسط ارباب و یا قریه‌دارها به‌فروش می‌رسد: «همی قریه‌دارها همین کمک‌ها را به هوتل‌ها، نانوایی‌ها و عمده‌فروشی‌ها می‌فروشند. مثلا آرد را به نانوایی‌ها می‌فروشند، لوبیا و غله‌باب را به هوتل‌ها و عمده‌فروشی‌ها.»

این در حالی‌ است که دو منبع معتبر از ولسوالی مالستان نیز به رسانه‌ی رخشانه، دست‌برد طالبان به کمک‌های سازمان جهانی غذا را تایید کرده‌اند.

یکی از قریه‌دارهای ولسوالی مالستان که ۵۷ سال سن دارد و به دلایل امنیتی نمی‌خواهد نامی از او در گزارش ذکر شود، گفته است که خود شاهد بوده که تا ۱۵۰ بسته‌ی کمکی را طالبان مستقر در ولسوالی مالستان به خود شان اختصاص داده‌اند. او گفته است: «خلاصه از ۱ هزار و۵۰۰ بسته‌ای که به مالستان آمده بود، طالبا ۱۵۰ بسته شه گرفتن.»

یکی از دکان‌داران بازار میرآدینه در ولسوالی مالستان نیز ضمن تایید دست‌برد طالبان در کمک‌های سازمان جهانی غذا، گفته است که خود شاهد به‌فروش رفتن بسته‌های کمکی سازمان جهانی غذا در این بازار بوده. این دکان‌دار ۴۸ ساله گفته است: «ای طالبا کمک‌ها ر که گرفتند، یک مقدار شه خو دَ نانوایی‌ها میتن که نان ولسوالی رَ پخته کنن. یک مقدار دیگه به خانه‌های خود می‌فرستن و یا همینجه د بازار سودا می‌کنن(می‌فروشند).»

پیش از این نیز رسانه‌ی رخشانه از دست‌برد طالبان به کمک‌های سازمان جهانی غذا در کابل گزارش داده بود که نزدیک به ۳۰ درصد کمک‌ها در هر ناحیه‌ی کابل توسط طالبان تصاحب شده بود.

زورگویی طالبان در ولسوالی ناهور و دست‌برد به کمک‌ها

منابع مردمی از قریه‌های مختلف ولسوالی ناهور تایید کرده‌اند که طالبان بخشی از بسته‌های کمکی سازمان جهانی غذا را در آن ولسوالی بین باشندگان دایمی آن ولسوالی و کوچی‌ها تقسیم کرده‌اند.

یکی از منابع به عنوان نمونه، از بسته‌های کمکی پول نقد یادآوری کرده و گفته است: «انجینرا آمد سروی کدن؛ ولی طالبا اجازه‌ی توزیع ر ندادن. می‌گفتن باید کوچی‌ها ر شریک کنید.»

گفتنی است که بریالی اندر، از کارمندان سازمان جهانی غذا در ولایت غزنی نیز با تایید این مساله گفته است که طالبان دست‌کم ۳۰۰ بسته‌ی کمکی یک دور را به افراد مورد نظر شان، از قوم کوچی داده‌اند. او گفته است: «می‌گفتن باید بخشی از کمک‌ها به کوچی‌ها توزیع شوه، در غیر آن اجازه‌ی توزیع بسته‌ها ر نمی‌دادند، آخر ۳۰۰ بود یا ۴۰۰ بسته ر به کوچی‌ها دادند.»

به گفته‌ی آقای اندر، این بسته‌های پولی در دو رده ۴ هزار و ۳۰۰ و ۴ هزار و ۹۰۰ افغانی بوده است.

اگر اوسط بسته‌های کمکی را ۴ هزار و ۶۰۰ افغانی در نظر بگیریم، افراد طالبان با اعمال زور، یک میلیون و ۳ صدو۸۰ هزار افغانی از بسته‌های کمکی سازمان جهانی غذا، برای باشندگان ولسوالی ناهور را به کوچی‌ها(افراد مورد نظر خود شان) داده‌اند.

این درحالی ا‌ست که یک کارمند دیگر سازمان جهانی غذا که بیش‌تر در ولسوالی ناهور وظیفه اجرا کرده است، در تماس تلفونی می‌گوید، سهم کمک‌هایی که باید به کوچی‌ها برسد، جدا از کمک‌هایی است که برای باشندگان دایمی ولسوالی ناهور فرستاده می‌شود.

فقر شدید و مردم گرسنه

به گفته‌ی سازمان ملل، بازگشت دوباره‌ی طالبان به قدرت، اقتصاد افغانستان را به رکود مواجه کرده و میلیون‌ها نفر را به سمت فقر و گرسنگی سوق داده است.

زرمینه یکی از زنان فقیر و سرپرست خانواده‌اش در ولایت غزنی است. او با بغضی در گلو می‌گوید که در وضعیت بد اقتصادی به‌سر می‌برد.

زرمینه گفته که او هیچ راه درآمدی ندارد و شکم فرزندانش را با جمع‌آوری کمک‌ از مردم، سیر می‌کند. با این‌حال به گفته‌ی خودش، پس از سقوط حکومت پیشین تا کنون، او تنها دو بار از کمک‌های سازمان جهانی غذا مستفید شده است.

زرمینه گفته است: «او روز یک جالی پیاز(چهار کیلو) را دَ قرض آوردیم… خدا شاهد است، اولادای خوره د کمک مردم کته(کلان) کدیم.»

این خانم ۸ سال پیش شوهرش را که در صف نیروهای امنیتی حکومت پیشین بوده، از دست داده است. او همواره چشمش به کمک‌های مردم و کمک‌های سازمان جهانی غذا است.

او شغلی ندارد و بزرگ‌ترین فرزندش که دختر است، ۱۶ سال سن دارد. وقتی صحبت از سن و سال خودش می‌شود، می‌گوید: «چه بگویم، اوقدر د غم‌ همی اولادای خود بودیم که هیچ نمی‌فامم چندساله شدیم.»

در ولایت غزنی کم نیستند خانواده‌های فقیر و مادرانی که شوهران شان را از دست داده و چشم امید شان به کمک‌های سازمان جهانی غذا و یا کمک‌های مردم دوخته شده است.

نسترن* باشنده‌ی ولسوالی ناهور است. او ۳۶ سال سن دارد و شوهرش ۱۱ سال پیش از ساختمانی در ایران افتاده و جان باخته است.

بزرگ‌ترین فرزند او ۱۳ سال عمر دارد. او نیز با مشکلات شدید اقتصادی روبه‌رو است. او گفته است: «چه قسم همی اولادای خوره سیر کنم. امیالی هموقه پول نیه که یک بوجی آرد بخرم. کاش که تنها شکم شان می‌بود. اونا کالا(لباس) کار دارن. یک روز مریض می‌شن. تو خودت فکر کو دیگه. چشم ما د همی کمک‌ها می‌مانه.»

وقتی صحبت از کمک‌های سازمان جهانی غذا می‌شود، نسترن می‌گوید: «اُو بیرار او چند میته. اوره هم که میارن، تقسیم مونن. یک چند کیلو لوبیا، نیم بوجی آرد، شکم غریب ره سیر نمی‌کنه.»

زرغونه* زن دیگری ا‌ست که چشم امید به کمک مردم دوخته است. او هر روز از خانه‌اش در شهر غزنی بیرون می‌رود و دست‌ گدایی به‌سوی مردم دراز می‌کند. این زن ۴۸ سال سن دارد و می‌گوید، به دلیل شرایط سخت اقتصادی و نداشتن خانه نمی‌تواند، حقوق ملای مسجد را بپردازد و از همین رو، از دریافت کمک‌های سازمان جهانی غذا محروم است: «خانه از خود نداریم. گاهی د یک خانه کرایی هستیم، گاهی د دیگه. نمی‌فامیم زودتر د کدام مسجد شریک شویم. همو حق ملا را کی مو پوره می‌تانیم که شریک مسجد شویم. بری کمک که می‌ریم، میگن شمو د مسجد شریک نیستید.»

عزیزالله علی‌زاده، عالم دین و فعال اجتماعی در شهر غزنی به رسانه‌ی رخشانه گفته است، خانواده‌های به ‌شدت فقیر از کمک‌های سازمان جهانی غذا مستفید نمی‌شوند: «حدود ۲ هزار فامیل که وضعیت شان خیلی خراب است ر مه لیست کده‌ام. هیچ‌کدام کارت دریافت کمک دبلیو اف پی ر نداره. فقط یگان یگان تایش اگر داشته باشه.»

به‌ گفته‌ی زرغونه و دو منبع دیگر، بسته‌های کمکی در شهر غزنی از طریق مساجد توزیع می‌شود و افرادی که توان پرداخت معاش ملای مسجد را نداشته باشند و یا در مسجد شریک نباشند، از کمک‌های سازمان‌ جهانی غذا محروم می‌مانند.

اخیرا سازمان جهانی غذا در تویتی روز دوشنبه(۲۲ حوت) از توزیع کمک به ۲۳ میلیون نفر در سال میلادی گذشته خبر داده و نوشته بود که ۱۲ میلیون تن از کسانی که کمک دریافت کرده‌اند، زنان و دختران بوده‌اند.

در همین حال، اوچا یا دفتر هماهنگی کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل گفته است، ۲۸ میلیون تن در سال جاری میلادی به دریافت کمک‌ها نیاز دارند که ۲۳ میلیون تن آن‌ها در اولویت قرار دارند.

به‌گفته‌ی این نهاد،‌ سازمان ملل برای عملیات‌های بشردوستانه ۴٫۶ ملیارد دالر درخواست کرده است.

رحمت‌الله احسانی* ۲۷ ساله و باشنده‌ی ولایت غزنی است. رحمت‌الله در حکومت پیشین برای نیروهای نظامی آشپزی می‌کرد. او از زمان سقوط حکومت پیشین در ۲۴ اسد سال گذشته تا کنون، با چالش‌های شدید اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کند. او گفته است: «کمک‌ها که میایه به مردم غریب نمی‌رسه. کمک‌ها د آدمای نامدار و پولدار می‌رسه.» رحمت‌الله نیز پس از سقوط حکومت پیشین، فقط دو بار از کمک‌های سازمان جهانی غذا برخوردار شده است: «دو دفعه کمک گرفتیم؛ کلش، دو بوجی آرد، یک بشکه روغن ۵ کیلویی.»

رحمت‌الله زمانی مشکلاتش بیش‌تر شد که طالبان او را به جرم این‌که گویا موتورسایکل حکومتی از حکومت پیشین زیر پایش بوده، او را ابتدا زندانی و بعد مجبور به خرید یک عراده موتورسایکل برای افراد گروه طالبان کردند.

رحمت‌الله گفته است: «خدا شاهد است، مجبور شدم، حدود۵۰ هزار افغانی قرض کنم و بری اینا موتورسکل بخرم.»

او با بغضی در گلوی ‌ادامه می‌دهد: «کار نیست، پول ندارم، قرض‌دار هستم. وقتی خانه می‌رم، دخترکم دو ساله است. اگر برش چیزی نبرده باشم، میگه پس دکان برو. نمی‌فامه، سرش نمی‌شه که ندارم.»

در همین حال، بریالی اندر نیز ضمن یادآوری از فساد در روند توزیع و دست‌برد طالبان به کمک‌های سازمان جهانی غذا، گفته که در اکثر روستا‌های ولسوالی‌های ولایت غزنی، کمک‌ها به شیوه‌ای تقسیم می‌شود که همه‌ی باشندگان با سهم برابر از آن مستفید شوند: «هم پولدار هم فقیر، مساوی کمک می‌گیرند. این‌طوری یا بعد از چندین ماه کمک دریافت می‌کنن، یا خیلی کم می‌رسه که تاثیر چندانی بر زندگی شان نداره. اگر کمک‌ها صرف به آن‌هایی که فقر شان شدیدتر است، داده شوه، مشکل شان حل می‌شه.»

براساس گزارش هیات معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان(یوناما)، از ماه دسامبر ۲۰۲۱ تا جنوری سال ۲۰۲۳ تنها کمک‌های نقدی‌ای که به افغانستان فرستاده شده، به ۱٫۸ ملیارد دالر می‌رسد.

با این‌ حال، از چگونگی مصرف کمک‌ها و این‌که چه میزان از آن‌ها به مصرف رسیده است، اطلاعات دقیقی در دست نیست.

رسانه‌ی رخشانه توانسته شکایت شهروندان را با دفتر سخنگوی سازمان جهانی غذا شریک سازد؛اما دفتر مطبوعاتی این نهاد بین‌المللی به سوالات خبرنگار ما پاسخ نداده است.