در سرتاسر جهان، روزنامه نگاران و مدافعان حقوق بشر، که بسیاری از آن‌ها اهل افغانستان هستند، به شکل متواتر یادآور می‌شوند که امروز ۶۲۳ روز از ممنوعیت رفتن دختران به مکاتب از سوی طالبان می‌گذرد.
ممنوعیت تحصیل بخشی از فهرست رو به گسترش محدودیت‌هایی است که طالبان پس از قدرت گرفتن در افغانستان و خاتمه دادن به طولانی‌ترین جنگ امریکا، بر زنان افغانستان اعمال کردند.
سرکوب نیمی از مردم کشور توسط طالبان چیزی جدیدی نیست، بهبود زندگی زنان و دختران افغان در مرکز کارزار نظامی تحت رهبری ایالات متحده قرار داشت و واشنگتن اغلب به نقشه‌ی ظلم و ستم حکومت وحشیانه قبلی این گروه در دهه ۱۹۹۰، اشاره می‌کرد و علیه آن اقدام کرد و اطمینان داد که این وضعیت دوباره تکرار نخواهد شد.
در حالی که ایالت متحده و شرکای آن در ناتو و همچنین جبهه‌ها‌ی دیگر به طرز فاجعه‌باری در جنگ ۲۰ ساله شکست خوردند، این‌بار حرکت جدیدی در میان خشم جهان به شکل یک فراخوان واضح در حال ظهور است. این که رویکرد سیستماتیک طالبان بر زنان را به عنوان مبارزه‌ی معروف علیه تبعیض و نابرابری یا همان آپارتاید {جنسیتی} را در نظر بگیرند.
پس از ورود{پیروزمندانه} اعضای طالبان به کابل، زنان افغانستان بسیاری از دستآوردهای شان را که به سختی به‌دست‌آورده بودند، به معنای واقعی کلمه یک‌شبه از دست دادند.
پیگیری سرکوب‌ها بسیار دشوار است. بسیاری از آن‌ها شامل محدودیت‌ها و ممنوعیت زنان از کار، مسافرت به خارج از کشور، دست‌رسی به وسایل پیشگیری از بارداری، بیرون رفتن با حجاب کامل، منع ورود به پارک‌های عمومی وحتا ورزشگاه‌ها و حمام‌های عمومی زنانه می‌شود. اخیرا طالبان دستور منع استخدام زنان را در بسیاری از موسسات کمک‌رسان، صادر کرده‌اند که این امر باعث شده تا نهادهای بزرگی مانند شورای پناهندگان ناروی تصمیم بگیرند که فعالیت‌های شان را در افغانستان توقف داده و از کشور بیرون شوند. بسیاری از موسسات کمک‌رسان دیگر در حال رایزنی هستند که آیا می‌توانند به کار خود در افغانستان ادامه دهند یا خیر.
زبیده اکبر، فعال اهل افغانستان در نشست اخیر شورای امنیت سازمان ملل گفت که میزان خشونت مبتنی بر جنسیت از جمله، ازدواج اجباری و زیر سن و همچنان خودکشی زنان جوان در حال افزایش است.
او گفت که خفه کردن صدای زنان به معنی«خاموش شدن انسانیت ما» است.
حذف زنان افغانستان از زندگی عمومی، خشم و عصبانیت جنیفر لارنس، ستاره‌ی هالیوود را نیز برانگیخت و او با کارگردانی صحرا مانی، فیلم‌ساز افغانستان، یک فیلم مستند را زیر نام «نان و گل سرخ» تهیه کرده که ماه گذشته در جشنواره کن نمایش داده شد.
در این مستند زندگی روزمره سه زن در افغانستان تحت کنترل طالبان را دنبال کرده است که بخشی از فیلم به طور مخفیانه فیلم‌برداری شده است، از جمله برخی تصاویر توسط خود زنان گرفته شده که در هنگام ورود شان به خانه‌های امن با دوستان و اعضای فامیل خود، فیلم‌برداری کرده‌اند.
جنیفر لارنس به بی بی سی گفته است که مستند «نان و گل سرخ» از «احساس و ضرورت» نشات گرفته است. این مستند یکی از چندین مستندی است که روی مشکلات زنان تمرکز دارد. به‌شمول مستندهای انیمیشن بی بی سی تحت نام«داخل کابل» و فیلم «در دستانش» محصول نتفلیکس.
فمینیست‌های افغان مدت کوتاهی پس از حاکمیت طالبان، استفاده از اصطلاح«آپارتاید جنسیتی» را آغاز کردند.
در هشتم مارچ، روز جهانی زن، گروهی از فعالان مشهور ایران و افغانستان کارزاری را راه انداختند تا {آپارتاید جنسیتی} در قانون بین‌الملل به عنوان یک جرم شناخته شود. پس از این حرکت مشترک، زنان هر دو کشور به خیابان‌ها رفتند تا در مقابل ستم‌گران در کشورهای پدرسالارانه شان اعتراض کنند. برای این هدف زنان به‌شمول اعضای پارلمان افغانستان و شیرین عبادی، برنده جایزه نوبل از ایران، نامه‌ی سرگشاده را امضا کردند.
آنان در این نامه نوشتند: «این رفتار یک اسم دارد: آپارتاید جنسیتی. این جنگ علیه زنان باید همین حالا به پایان برسد.»
پس از آن شماری از مقام‌های بلندپایه‌ی سازمان ملل از جمله آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل از عبارت«آپارتاید جنسیتی» به حاکمیت طالبان نام برد و اکنون استفاده از این اصطلاح در حال گسترش است.
در ماه فبروری، جوزپ بورل فونتلس، مسوول سیاست و امنیت خارجی اتحادیه‌ی اروپا، هنگامی‌که در مورد وضعیت افغانستان صحبت می‌کرد، از اصطلاح«آپارتاید جنسیتی» استفاده کرد. مارگارت والستروم، وزیر امور خارجه‌ی سابق سویدن در توییتی نوشت که «در وضعیتی که زنان افغانستان زندگی می‌کنند، باید به آن آپارتاید جنسیتی» گفته شود.
در ماه گذشته، لرد دیوید آلتون، عضو مجلس اعیان انگلستان از سازمان ملل خواست که «آپارتاید جنسیتی» را به عنوان جرایم جنگی تلقی کند.
او گفت: «وقتی دانش‌آموز مکتب بودم، به حرکت علیه آپارتاید پیوستم؛ اما حالا یک نوع جدیدی از آپارتاید شکل گرفته است که مشخصا زنان را هدف قرار داده است. فقط به دلیل این‌که آن‌ها زن هستند.»
نام‌گذاری رفتار طالبان شاید تغییری در وضعیت ایجاد نکند؛ اما در بعضی موارد، استفاده از این اصطلاح نشانه‌ای از یک سیاست جمعی است که علیه یک جنس انجام می‌شود یا به عبارت دیگر، این یک تصمیم سیاسی است.
کریما بنون، استاد حقوق بین‌الملل و حقوق بشر در دانشکده‌ی حقوق دانشگاه میشیگان، به مجله‌ی نیولاین گفت: «این عبارت شبیه یک گلوله جادویی نیست؛ اما من کاملاً معتقدم که یکی از امیدوارکننده‌ترین رویکردها با توجه به وضعیت فاجعه‌بار در افغانستان است.»
برای بیشتر مناطق جهان، واژه‌ی«آپارتاید» مردم را به یاد آفریقای جنوبی، و مبارزات نلسون ماندلا، رهبر آزادی‌خواه محبوب و یک کمپاین بین‌المللی در برابر تبعیض نژادی بی‌رحمانه و سیستماتیک در آن کشور می‌اندازد.
ریشه‌شناسی آن{آپارتاید} مشخصاً سفید آفریقای جنوبی است. در زبان آفریقای جنوبی به معنای«جدا بودن» یا «جدایی» است. این سیاست اکثریت جمعیت سیاه‌پوست را از سفیدپوستان در آفریقای جنوبی جدا می‌کرد و شامل ممنوعیت ازدواج مختلط و محدودیت حرکت براساس قومیت و رنگ پوست می‌شد.
50 سال می‌شود که {قبلا به عنوان سیاست رسمی در سراسر کشور اعمال می‌شد} آپارتاید از سوی دادگاه کیفری بین‌المللی، به عنوان جنایت علیه بشریت تلقی می‌شود و مجازات در پی دارد.
در حالی که ادعاهایی مبنی بر آپارتاید توسط گروه‌های حقوق بشر و گروه‌های اقلیت در حداقل ده‌ها کشور وجود دارد، از اسرائیل در سرزمین‌های اشغالی فلسطین گرفته تا رفتار سعودی‌ها با غیرمسلمانان و تبعیض مقامات میانمار علیه قوم روهینگیا که جنایت است، آپارتاید هرگز در دادگاه مورد پیگرد قانونی قرار نگرفته است و بنابراین حتا در آفریقای جنوبی به یک محکومیت منجر نشده است.
تعریف رسمی دیوان بین‌المللی کیفری(ICC) از آپارتاید، که در اساس‌نامه‌ی رم در سال ۲۰۰۲ گنجانیده شده، بیان می‌کند که این اصطلاح به معنای«رژیم نهادینه‌شده ستم و سلطه نظام‌مند یک گروه نژادی بر هر گروه نژادی دیگر» است.
به گفته‌ی بنون، جالب توجه است که این واژه برای اولین بار در اصطلاح سازمان ملل در اشاره به افغانستان در طول اولین حکومت طالبان در دهه‌ی ۱۹۹۰ استفاده شد.
او یادآور شد که در سال ۱۹۹۹، عبدالفتاح آمور، مقام تونسی سازمان ملل از اصطلاح«آپارتاید مذهبی» برای توصیف رفتار با زنان افغانستان در زمان طالبان استفاده کرد.
در آفریقای جنوبی در سال ۱۹۹۴، پس از دهه‌ها مبارزات جهانی، تحریم‌های ورزشی و اقتصادی، زمانی که ماندلا، چهار سال خارج از زندان در یک انتخابات منصفانه، در اولین انتخابات این کشور به عنون رییس جمهور آفریقای جنوبی انتخاب شد، آپارتاید سرانجام به پایان رسید. اجازه‌ی رای دادن به شهروندان غیرسفیدپوست، جهان را حیرت‌زده کرد.
گراکا ماشل، همسر ماندلا، با استفاده از این به موضوع افغانستان اشاره کرد و در ماه گذشته در مصاحبه‌ای با روزنامه‌ی انگلیسی تلگراف گفت: «بیشتر از تعریف، این وظیفه‌ی من است که همان قدرت و همان اسراری را بگویم که برای مبارزه با آپارتاید به کار رفت، باید در مورد افغانستان اعمال شود.»
او در مورد اقدامات خاصی که جامعه‌ی بین‌المللی می‌توانست برای مبارزه با آپارتاید جنسیتی ارایه کند، توضیح نداد؛ اما گفت که طالبان شبیه دولت قبلی سفیدپوست آفریقای جنوبی، تا حدی تحت فشار قرار بگیرند و باید این وضعیت تغییر کند.
این سوال اصلی است که چگونه با حاکمان جدید افغانستان تعامل کنیم؟ آیا جهان باید با آن‌ها همکاری کند یا رژیم را بیشتر منزوی سازد؟ تاکنون پاسخ‌های کمی به این پرسش وجود دارد.
انکار کمک به یکی از فقیرترین کشورهای جهان، بحران بشردوستانه در افغانستان را به میزان قابل توجهی بدتر می‌کند و وضعیت حتا به قحطی نزدیک‌تر می‌شود که این سبب می‌شود به شمار آوارگان داخلی و موج مهاجرت افزوده شود.
این امر همچنین منجر به مجازات مضاعف زنان و کودکان افغانستانی می‌شود که هیچ نقشی در ایجاد وضعیت فعلی نداشته‌اند. و حالا که جامعه‌ی بین‌المللی به سوی عادی‌سازی اصطلاح آپارتاید جنسیتی گام برداشته، می‌طلبد تا اقدامات عملی در جهت باز کردن اذهان به خواب‌رفته روی دست گرفته شود. چنان‌که شمار کمی در غرب برای به چالش کشیدن واقعی اعمال طالبان رغبت نشان می‌دهند و کماکان در غفلت از آن‌چه که در جریان است، به سر می‌برند.
ماندلا درست بیش از یک دهه پس از آزادی، در سخنرانی معروف خود در میدان ترفالگر لندن گفت: «بردگی و آپارتاید ساخته‌ی دست بشر است.»
او چقدر درست فهمیده بود.
نویسنده: ایمی فرسرتمن
مترجم: الهه احمدی
منبع: مجله نیولاین
بازنشر: رسانه‌ی رخشانه
