طالبان و امیدهایی که یک‌شبه دگرگون شد؛ بیشتر مراجعه کننده‌گان صحت‌ روانی در هرات زنان بیکارشده و دانشجویان دختر هستند

سارا

مسوولان صحت‌ روانی درهرات می‌گویند، آمار زنان مبتلا به بیماری روانی درهرات افزایش یافته است. در ماه‌های اخیر، ۷۵ درصد کسانی که به بخش صحت روانی شفاخانه حوزوی هرات مراجعه می‌کنند، زنان هستند.

بر اساس گزارش این اداره، در ماه‌های اخیر بیشتر مراجعه‌کننده‌‌گان به‌خاطر شکایت از سلامت روان، دانشجویان دختر و زنانی هستند که با شروع حکومت طالبان درس و کارشان را از دست داده‌اند.

وحید نورزاد مسوول بخش صحت‌روانی مشاوره و روان درمانی شفاخانه حوزوی هرات می‌گوید، روزانه تا ۲۵۰ نفر برای مشاوره به بخش صحت‌روانی مراجعه می‌کنند که ۷۵ درصدشان زنان هستند.

امیدهایی که یک‌شبه دگرگون شد

فرزانه^* ۲۲ سال سن دارد. تا شش ماه پیش، روزهای سال سوم دانشجویی خود را در دانشگاه هرات سپری می‌کرد و برای آینده‌اش رویاهای زیادی بافته بود. اما با آمدن طالبان، نه‌تنها یک شبه امیدهایش دگرگون شد که اکنون امیدش به زندگی را نیز از دست داده است. او دو ماه تمام است که برای برگشت امید به زندگی‌اش، تقلا می‌کند. در این مدت به‌طور منظم به بخش مشاوره صحت روانی هرات مراجعه می‌کند. او می‌گوید، مشاوران تشخیص داده‌اند که به بیماری افسردگی و روانی مبتلا شده است. «بعد از مسدود شدن دروازه‌ی دانشگاه، منزوی شدم. حتا نمی‌خواهم با مادرم حرف بزنم. افسردگی‌های شدید باعث شده تا بارها به خودکشی فکر کنم.»

شش ماه از به دست گرفتن قدرت توسط طالبان گذشته است. این گروه قوانین سخت‌گیرانه‌ی علیه زنان وضع کرده‌ است. از همان ابتدای به قدرت رسیدن، آموزش متوسطه را برای دختران ممنوع کرد و تا تهیه طرزالعمل جدید برای حضور دختران دانشجو در صنف‌های درسی، دروس دانشگاه‌ها را تعطیل ساخت.

هرچند طالبان می‌گویند که با حق تحصیل زنان مشکلی ندارند؛ اما فرزانه به این حرف طالبان اعتمادی ندارد. او اکنون حتا به آرزوهای شش ماه قبل خود فکر هم نمی‌کند. کار این روزهایش تقلا برای ادامه زندگی است. «بارها خواستم خودم را با چاقو بکشم.»

ربابه^*، یکی از زنان دیگری است که برای دریافت مشاوره به بخش روان‌درمانی شفاخانه حوزوی هرات مراجعه می‌کند. او قبل از طالبان در یک موسسه‌ی خارجی کار می‌کرد اما با آمدن طالبان خانه‌نشین شده است. طالبان پس از تسلط بر افغانستان در اولین اقدام، وزارت امور زنان را منحل و در بسیاری از امور اجازه کار را از زنان گرفتند.

 ربابه می‌گوید، سه ماه است که برای مشاوره به بخش صحت‌ روانی شفاخانه حوزه‌وی مراجعه می‌کند. «با کار در یکی از موسسه‌های خارجی، می‌توانستم مخارج خانواده را تامین کنم. اکنون هیچ درآمدی ندارم و این برایم زجر آور است.»

سقوط دولت پیشین به دست طالبان باعث شده است که برای اولین‌بار در طول زندگی‌اش، پایش به بخش صحت‌روانی شفاخانه حوزوی کشانده شود. او می‌گوید، سعی دارد تا با دریافت مشاوره، به زندگی‌اش ادامه دهد و بیشتر از این، روحیه‌ی خود را از دست ندهد.

مسوولان بخش صحت روانی ولایت هرات می‌گویند که‌ آمار زنان مبتلا به بیماری روحی‌روانی ۷ درصد نسبت به سال گذشته (۱۳۹۹) افزایش یافته است.

وحید نورزاد، مسوول بخش مشاوره و روان‌درمانی شفاخانه حوزوی هرات، می‌گوید، در پی تحولات اخیر، زنان شاغل با از دست دادن شغل‌شان و دانشجویان با محروم ماندن از ادامه‌ی تحصیل‌شان، مبتلا به بیماری افسردگی، اضطراب و اختلالات روانی شده‌اند.

زنانی که در بخش صحت روانی شفاخانه حوزوی مراجعه می‌کنند، بین سنین ۱۴ تا ۳۵ سال هستند.

او می‌افزاید، در گذشته بیشتر علت گرفتاری زنان به بیماری‌های روانی ازدواج‌های اجباری، ازدواج‌های زیر سن و خشونت‌های خانواده‌گی بود، اما حالا بیکاری زنان و محرومیت از آموزش، دو دلیل دیگری است که سلامت روانی زنان را تهدید می‌کند.  

آقای نورزاد می‌گوید، از میان ۲۵۰ فردی که روزانه برای مشاوره به بخش صحت روانی مراجعه می‌کنند، ۵۰ تن از آنان بستری شده و در هر ماه یک نفر به تیمارستان برای تداوی فرستاده می‌شود.

شبانه‌ی^* ۲۶ ساله قربانی ازدواج اجباری شده است. او نیز برای درمان به شفاخانه مراجعه کرده است. آمدن طالبان وضعیت را برای شبانه نیز بدتر کرده است. او می‌گوید که شوهرش بیکار شده و آتش خشونت در خانواده‌ی آن‌ها شعله‌ور شده است. شبانه دو ماه است که برای مشاوره به بخش صحت روانی شفاخانه حوزوی هرات می‌آید و می‌رود. 

هنوز روشن نیست که طالبان در مورد کار، آموزش و آزادی اجتماعی زنان چه تصمیمی می‌گیرند. اما دست‌کم زنان درافغانستان امید چندانی ندارند که طالبان تغییر رویه دهند. این گروه در دوره‌ی اول حکومت خود در دهه‌ی هفتاد، زنان را از تحصیل منع و حق کار را از آن‌ها گرفتند. اکنون نیز از نظر زنان، سیاست طالبان در مورد حقوق زنان به همان مسیر گذشته در حرکت است. تا کنون طالبان قوانین سختگیرانه‌‌ای در زندگی زنان وضع کرده‌اند که برای زنان محدودیت‌های زیادی به بار آورده است. به همین دلیل از نظر روان شناسان، خطر بیماری‌های روانی،  سلامت روان زنان را نسبت گذشته بیشتر تهدید می‌کند.

*. نام‌های مصاحبه‌شوندگان به‌درخواست خودشان، تغییر داده شده است.